Κωνσταντίνος Ι. Μυριανθόπουλος (1874-1962): Ηγέτης της εξέγερσης των Ικαριωτών το 1912 και της ολιγόμηνης Ελευθέρας Πολιτείας Ικαρίας

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

Του ΓΙΩΡΓΟΥ Κ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

Μέρες που ζούμε, καλό είναι να μαθαίνουμε πώς πέτυχε κατά καιρούς συγκεκριμένα πράγματα η Ελληνική εξωτερική πολιτική ώστε να κατανοήσουμε όλοι, σε Ελλάδα και Κύπρο, ότι χρειάζεται σοβαρότητα, μελέτη και δουλειά, και σαφώς όχι φανφάρες και κορώνες.

Οι λεπτομέρειες έχουν πιστεύω μεγάλη σημασία, ώστε να κατανοήσουμε τι σημαίνει εξωτερική πολιτική. Οι παρακάτω λεπτομέρειες αυτές επισημαίνουν τη διπλωματική ευστροφία του Ελευθερίου Βενιζέλου, και αντίστοιχα τη σωστή εκτέλεση αυτής της πολιτικής από τον Κωνσταντίνο Μυριανθόπουλο (ως άτυπο εκπρόσωπο της Ελληνικής Κυβέρνησης) και τους Ικαριώτες που πειθάρχησαν στο σχέδιο που είχε εκπονηθεί (με πολλές διαμαρτυρίες ομολογουμένως!).

Εντυπωσιάζει το γεγονός πως ο νεαρός άτακτος (γεννημένος στον Πρόδρομο της Μαραθάσας), αντάρτης (αποβλήθηκε ως τέτοιος από την Σχολή Σταυρού του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων!) και συνάμα ένθερμος πατριώτης Κωνσταντίνος (σε σημείο που να βλέπει παντού μόνον Ελληνικά δίκαια, όπως π.χ. κατά το Αντιοχικό ζήτημα του 1897-98), μετατράπηκε στον σοφό και συνετό διπλωμάτη και μετέπειτα λόγιο και Γραμματέα του Εθναρχικού Συμβουλίου, καθώς και καθηγητή στο Παγκύπριο Γυμνάσιο.

  • Η Τετράνησος (το σύμπλεγμα Πάτμου, Λέρου, Καλύμνου και Ικαρίας) θεωρήθηκε από τον Σουλτάνο ως ιδιαίτερα φτωχή περιοχή, οπότε οι κάτοικοι κατέβαλλαν ελάχιστους φόρους. Η αλληλεγγύη μεταξύ των Ικαριωτών παροιμιώδης: όταν έψαχναν οι τουρκικές αρχές να βρουν ποιος είχε σκοτώσει ένα Τούρκο αγά που επέμενε να τον μεταφέρουν στους ώμους τους οι ντόπιοι, (οι οποίοι τη κατάλληλη στιγμή τον έριξαν από ένα γκρεμό), απάντησαν: «ούλλοι εμείς εφέντη!!».

Οι Νεότουρκοι (1908) κατάργησαν την προηγούμενη απαλλαγή των Ικαριωτών από φόρο καπνού, και απαίτησαν και την καθολική στράτευση όλων των Οθωμανών υπηκόων. Το παραδοσιακό μπαξίσι, για απαλλαγή από υποχρεώσεις, δεν λειτουργούσε πια. Αντίθετα, τα αστυνομικά αποσπάσματα είχαν δικαίωμα με τους νέους νόμους να μπαίνουν στα σπίτια των Ικαριωτών ερευνώντας για φυγόστρατους και αδήλωτα  καπνά.

Η κατάληψη της Δωδεκανήσου από τους Ιταλούς (Απρίλης, Μάης 1912) κατά τον Ιταλο-Οθωμανικό πόλεμο, που ξέσπασε το 1911 στη Λιβύη, έκανε τους Ικαριώτες να σκεφτούν προς στιγμή τη πιθανότητα ενός «Χριστιανού αφέντη». Ο Μυριανθόπουλος (πτυχιούχος πια της Νομικής και της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, που βρισκόταν στην Ικαρία ως άτυπος εκπρόσωπος της Ελληνικής κυβέρνησης, με τη κάλυψη του μελετητή των ντόπιων εθίμων) πήγε στην Αθήνα και προειδοποίησε τον Έλληνα πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο για το καταστροφικό ενδεχόμενο να υψώσουν οι Ικαριώτες Ιταλική σημαία.

Ο Βενιζέλος έδωσε εντολή να γίνουν όλα χωρίς να προκληθεί η Οθωμανική Αυτοκρατορίαή κάποια άλλη δύναμη και ενημέρωσε ακροθιγώς τον Μυριανθόπουλο για τον επερχόμενο Βαλκανικό Πόλεμο. Δυστυχώς η Ελληνική βιβλιογραφία με ελάχιστες εξαιρέσεις επιμένει να αγνοεί ότι οι Βαλκανικός Πόλεμος (που μετά ονομάστηκε πρώτος) έγινε χάρη στη προηγούμενη συμφωνία Αγγλίας-Ρωσίας στο Ρεβάλ (σημερινό Ταλίν), 1908, που οδήγησαν στην Τριπλή (ή Εγκάρδια) Συνεννόηση (Entente Cordiale) Ρωσίας-Γαλλίας-Αγγλίας.

Οι δυνάμεις αυτές,  θορυβημένες από την πολεμοχαρή πολιτεία του Κάιζερ Γουλιέλμου (επεισόδιο στο Μαρόκο, σχέδιο κατασκευής του σιδηρόδρομου Βερολίνου-Κωνσταντινούπολης-Βαγδάτης που θα καθιστούσε την Γερμανία κυρίαρχο της Αν. Ευρώπης και της Μ. Ανατολής) ήθελαν εφ’ ενός να ματαιώσουν τα Καϊζερικά σχέδια και να λύσουν το Ευρωπαϊκό σκέλος του Ανατολικού ζητήματος.

Στις επακόλουθες συνεννοήσεις και την αντι-Οθωμανική συμμαχία Σερβίας-Βουλγαρίας, η Ελλάδα μπήκε σφήνα με την σύναψη Ελληνο-Βουλγαρικής Συνθήκης αμυντικής συμμαχίας. Σε αυτή την συνθήκη, η Βουλγαρία δεν ήταν καν υποχρεωμένη να βοηθήσει την Ελλάδα, σε περίπτωση Ελληνοτουρκικής διαφοράς στο Αιγαίο!! Τα έβγαλε πέρα η Ελλάδα μόνη της, χάρη στον άρτιο εξοπλισμό του στόλου της, την ηγετική μορφή του Ναυάρχου Κουντουριώτη, και την γενναιότητα και ναυτοσύνη των αξιωματικών και ναυτών του στόλου της.

Η μετριοπαθής πολιτεία του Μυριανθόπουλου στην Ικαρία, ενώ μαινόταν η Τουρκο-Ιταλική σύγκρουση μόλις δίπλα στα Δωδεκάνησα, αντί να καθησυχάσει εξόργισε τους Ικαριώτες ηγέτες, που άρχισαν να καταφθάνουν στην Αθήνα, όπου όμως συνάντησαν ένα τοίχο αδιαφορίας που άγγιζε τη περιφρόνηση.

Μερικούς μήνες πριν, ο Βενιζέλος είχε ρητά απαγορεύσει την είσοδο των Κρητών βουλευτών στη Βουλή των Ελλήνων για να καταθέσουν το ψήφισμα ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα! Προφανής η διαφορά με την πολιτεία του Βενιζέλου ως ηγέτη του αντάρτικου της Κρητικής εξέγερσης του 1895: τότε είχε αναγάγει σε προδοσία την όποια άρνηση εκ μέρους των Κρητών της ένωσης με την Ελλάδα! Έτσι, οι Ικαριώτες ηγέτες σκέφτονταν ακόμη την σωτηρία μέσω Ιταλίας!

  • Όμως, η επέκταση της Ιταλίας (μέλους της Τριπλής Συμμαχίας Γερμανίας-Αυστροουγγαρίας-Ιταλίας) στη Μεσόγειο είχε ανησυχήσει την Αυστροουγγαρία και την Μεγ. Βρεττανία, με το Ναυαρχείο της τελευταίας να επιμένει ότι ούτε το πιο άχρηστο ξερονήσι του Αιγαίου δεν έπρεπε να πέσει σε Ιταλικά χέρια!

Ο Οθωμανός Καϊμακάμης της Ικαρίας, Θουκυδίδης Δημητριάδης (Θουκυδίδη Εφέντης), διορισμένος από τους Νεότουρκους,  δεν ήταν αρεστός στους Ικαριώτες. Τώρα όμως ήταν η ώρα και η στιγμή να χρησιμοποιήσει ο Μυριανθόπουλος όσα έμαθε την εποχή του Αντιοχικού ζητήματος, και στο ενδιάμεσο διάστημα. Σε ένα μεγάλο περίπατο με τον Θουκυδίδη Εφέντη στις 21/6/1912 φαίνεται ότι αποφασίστηκαν όλα. Δύο ημέρες αργότερα, ο Μυριανθόπουλος έστειλε κωδικοποιημένο τηλεγράφημα από τη Χίο στο Βενιζέλο ότι «οι Τούρκοι θα αντιστέκονταν».

Ο Βενιζέλος ενημέρωσε τότε τους Ιταλούς να είναι έτοιμοι με τον στόλο τους να εκκενώσουν τα γυναικόπαιδα από την Ικαρία.  Η εξέγερση των ένοπλων Ικαριωτών, 16-18/7/1912, είχε το αξιοπερίεργο ότι έπεσαν πολλοί πυροβολισμοί εκατέρωθεν, με νεκρό μόνον έναν Έλληνα, ενδεχόμενα από φίλια πυρά!!

Οι Ικαριώτες ανακήρυξαν την Ελευθέρα Πολιτεία Ικαρίας, με δική τους σημαία, ύμνο και γραμματόσημα. Φρόντισαν να ταΐζουν πλουσιοπάροχα τους αιχμαλώτους πια Οθωμανούς στρατιώτες και τον Θουκυδίδη Εφέντη, μέχρι τη προώθησή τους στη Μικρά Ασία, μαζί με όλη τη κινητή περιουσία του Οθωμανικού κράτους που υπήρχε στο νησί (χρήματα, έντυπα κλπ).

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε πολύ μεγαλύτερα προβλήματα να αντιμετωπίσει, οπότε η νεοανακηρυχθείσα πολιτεία των Ικαριωτών υπό τη καθοδήγηση του Μυριανθόπουλου έφερε καρπούς. Ο Μυριανθόπουλος δεν επέτρεψε την ανύψωση έστω και μιας ελληνικής σημαίας στο νησί.

Οι οικονομικές δυσκολίες για τους κατοίκους ήταν τεράστιες (έλλειψη τροφίμων, επικοινωνίας κλπ), και έζησαν από τα εμβάσματα των ξενιτεμένων Ικαριωτών (σε Αίγυπτο, ΗΠΑ, από όπου έφτασαν και οπλισμένοι 50 εθελοντές τον Σεπτέμβριο!). Προείχε όμως, να μην δοθεί αφορμή σε καμμιά δύναμη να καταλάβει την Ικαρία.

Η θέση της Ελλάδας ενισχύθηκε όταν ο Άγγλος Υπουργός Εξωτερικών, Σερ Έντουαρντ Γκρέυ, δήλωσε στον Ιταλό Πρέσβη στο Λονδίνο  την αντίθεση της Μ. Βρετανίας σε περαιτέρω Ιταλική επέκταση στο Αιγαίο (06/08/1912). Παράλληλα, όλες οι εκκλήσεις Ικαριωτών ηγετών για ένωση με την Ελλάδα, που μετέβαιναν προς τούτο στην Αθήνα, αποκρούστηκαν εμφατικότατα από την κυβέρνηση Βενιζέλου.

Ο Βαλκανικός Πόλεμος (Οκτώβριος 1912-Μάιος 1913) έκανε τους Ικαριώτες να αναθαρρήσουν, και δικαιολογημένα. Μετά την έναρξη των εχθροπραξιών, η Ιταλία και η Οθωμανική Αυτοκρατορία υπέγραψαν συνθήκη ειρήνης με την πρώτη να υποχρεώνεται να εγκαταλείψει τα Δωδεκάνησα μόλις θα τελείωναν οι επιθέσεις εναντίον των στρατευμάτων της στη Λιβύη (και φρόντισε φυσικά να μην τελειώσουν…).

Την άλλη ημέρα ο Βενιζέλος περνούσε από την Βουλή των Ελλήνων το ψήφισμα της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα, αποδεχόμενος αυτό που απέτρεπε μήνες πριν ….. Με την ανυπομονησία των Ικαριωτών στο έπακρο, ο Μυριανθόπουλος πήγε άλλη μια φορά στην Αθήνα εκλιπαρώντας για δράση.

Λίγες μέρες μετά (1/11/1912), και αφού είχε ήδη επιτευχθεί ο πολύ σημαντικός στόχος της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης (26/10/1912), ο Υποναύαρχος Βλαχόπουλος, κυβερνήτης του αντιτορπιλικού Θύελλα έφτασε στην Ικαρία, κατά διαταγή του Ναυάρχου Κουντουριώτη, ανακηρύσσοντας στη συνέχεια το νησί ως μέρος του Ελληνικού κράτους……

Ο Κωνσταντίνος Μυριανθόπουλος έμεινε στην Ικαρία για λίγο διάστημα, μετά την ενσωμάτωσή της στην Ελλάδα, χωρίς να μπορέσει να λύσει την αντιπαλότητα μεταξύ των Ικαριωτών για το πού έπρεπε να είναι η πρωτεύουσά τους. Επέστρεψε στην Κύπρο το 1915, όταν πια η διαφωνία Κωνσταντίνου-Βενιζέλου στέρησε από την Ελλάδα την τύχη να συμβάλει καθοριστικά στην εκπόρθηση των Δαρδανελίων υπό τον Ναύαρχο Κουντουριώτη, με ό,τι άλλο αυτό θα συνεπαγόταν.

Η προφορική παράδοση της οικογένειας τον φέρει πιστό στο πνεύμα και το γράμμα της Ορθόδοξης Χριστιανοσύνης. Τόσο πολύ μάλιστα, ώστε στην επιστροφή του ο πατέρας του και προύχοντας του Προδρόμου Μαραθάσας, Χατζηγιάννης Παπαδόπουλος, τον ρώτησε αν ξέρει να λέει ψέματα, προβλέποντας σε μια καλή δικηγορική σταδιοδρομία για τον γιό του!

  • Έκπληκτος ο 41-χρονος Κωνσταντίνος λέει στον πατέρα του: «Ψέματα πατέρα, ενάντια στον νόμο του Θεού;», για να απαντήσει ο πατέρας του «Καλάν, καλάν, εκατάλαβα! Εν να πεινάσεις τζαι ʼσού τζαι η οικογένειά σου, γιέ μου! Άησε να συντύχω στον Αρχιεπίσκοπον [Κύριλλο τον Β΄, «Κυριλλάτσο», και αδελφό του Χατζηγιάννη] πέρκιμον σου έβρει καμμιάν θέσιν».

Στον λίγο χρόνο που άσκησε τη δικηγορία μόλις έφτασε στη Κύπρο, προσπαθούσε πάντα να συμβιβάσει τους αντίδικους παρά να τους δει να αλληλοκατηγορούνται στο δικαστήριο. Η Κύπρος ευτύχησε που ο σοφός φιλόλογος και ιστορικός τοποθετήθηκε από τον θείο του, Αρχιεπίσκοπο Κύριλλο Β΄, Αρχειοφύλακας της Αρχιεπισκοπής, θέση που κράτησε για πολλές δεκαετίες.

Από αυτή τη θέση ταξινόμησε και καταλογογράφησε τα 11.825 έγγραφα του Αρχείου των Αρχιεπισκόπων Κύπρου και αντέγραψε αρκετά από αυτά που κινδύνευαν να καταστραφούν με το πέρασμα του χρόνου (γνώριζε και τα Οθωμανικά Τούρκικα, στη παλιά αραβική γραφή των). Από το 1921 διορίστηκε Γραμματέας του Εθναρχικού Συμβουλίου. Την συνεισφορά του στο Κυπριακό ζήτημα θα την αφήσω για ένα επόμενο σημείωμα.

Παραπομπές:

  1. Βενέδικτου Εγγλεζάκη, Το Αντιοχικόν ζήτημα κατά τα έτη 1897-1899. Ανέκδοτον ημερολόγιον Κ.Ι. Μυριανθοπούλου. Στο Είκοσι Μελέται δια την Εκκλησίαν Κύπρου, σελ. 441-567, Ίδρυμα ΑΓ Λεβέντη—ΜΙΕΤ, Αθήνα, 1996.
  2. Robert Holland και Diana Markides, The British and the Hellenes: the struggle for mastery in the Eastern Mediterranean, Oxford University Press, Oxford, 2006.
  3. Γεώργιου Θ. Μαυρογορδάτου, 1915: Ο εθνικός διχασμός, εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα, 2015.
  4. Κωνσταντίνου Μυριανθόπουλου, Ικαριακά, Γενικά Αρχεία του Κράτους, (κωδικός αναγνώρισης GRGSA-CA-MAN065.01, (Χφ279)), Αθήνα, 1937.
  5. Diana Markides, Βρεττανική Βενιζελοφιλία και Βενιζελική Αγγλοφιλία στην περίοδο 1906-1931. Στο Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η Κύπρος, επιμ. Γιώργος Καζαμίας και Πέτρος Παπαπολυβίου, σελ. 58-87, Εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα, 2008.
  6. Anthony J. Papalas. Rebels and RadicalsIcaria 1600-2000. Bolchazy-Carducci Publishers, Inc. Wauconda, IL, USA, 2005.
  7. Πέτρου Παπαπολυβίου. Ένας Κύπριος στην Ικαρία του 1912. (http://www.philenews.com/el-gr/p-papapolyviou/1419/115680/enas-kyprios-stin-ikaria-tou-1912)

Αυτό το άρθρο το αφιερώνω στη μνήμη του Κώστα Μυριανθόπουλου (του θκειού μας του Κώστα, όπως ακόμη λέμε στην οικογένεια), των παιδιών του και του εγγονού του Δρ. Λέοντα Κίμωνος Μυριανθόπουλου, τ. Επίκουρου Καθηγητή Ιατρικής Φυσικής στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου. Ο Λέων Κιμ. Μυριανθόπουλος ήταν ηγετική φυσιογνωμία στη Κυπριακή Κοινότητα του Σικάγου και είναι αυτός που παρείχε όλο το υλικό στον Καθηγητή Αντώνη Παπαλά για τη συγγραφή του βιβλίου του για την Ικαρία (παραπομπή αρ. 2). Σε πιο σύντομη μορφή το άρθρο δημοσιεύθηκε στον Φιλελεύθερο, τον Νοέμβριο του 2012. Ευχαριστώ πολύ τις πρώτες εξαδέλφες της μητέρας μου, Άρτεμη Νεοκλέους-Brown και Αλίκη Συγγελίδη-Κάρουλα για μερικές πολύτιμες και σημαντικές λεπτομέρειες από τη ζωή του Κ. Μυριανθόπουλου. Τα όποια λάθη βαρύνουν αποκλειστικά εμένα.

  • Τα σχόλια που δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα μας εκφράζουν απαραίτητα τους συγγραφείς. Η ιστοσελίδα μας δεν λογοκρίνει τις γνώμες κανενός.

Κωνσταντίνος Ι. Μυριανθόπουλος (1874-1962): Ηγέτης της εξέγερσης των Ικαριωτών το 1912 και της ολιγόμηνης Ελευθέρας Πολιτείας Ικαρίας

spot_img

2 ΣΧΟΛΙΑ

  1. Και πάνω που λες ότι ξέρεις ιστορία πέφτεις σε αυτό το εξαιρετικό κείμενο και διαπιστώνεις ότι είσαι για μια ακόμη φορά ……ΜΕΤΑΞΕΤΑΣΤΕΟΣ…..

    Εύγε κύριε Παπαδόπουλε ‼️

  2. Καλημέρα σας θέλω να επικοινωνήσω με τον κύριο Γ. Παπαδόπουλο
    Χρυσόστομος Φουντούλης

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα