Εδώ και κάποιες μέρες το ελληνικό λεξιλόγιο εμπλουτίστηκε με μία λέξη, την «επισύνδεση», την οποία ακόμη υπογραμμίζει με κόκκινο ο ορθογράφος του υπολογιστή. Στις επίσημες (και όχι μόνο) ανακοινώσεις, συνοδεύεται πάντα από έναν επιθετικό προσδιορισμό: η επισύνδεση ήταν, λέει, «νόμιμη». Η αληθής έννοια της νομιμότητας –πολύ πιο κρίσιμη από τις γλωσσοπλαστικές δημιουργίες για την ΕΥΠ– κινδυνεύει να καταστεί ένα από τα θύματα της θλιβερής ιστορίας τηλεφωνικών παρακολουθήσεων που ξετυλίγεται μπροστά μας. Η πρόσβαση των μυστικών υπηρεσιών στις συνδιαλέξεις πολιτικού –ο οποίος, κατά τον κρίσιμο χρόνο που έλαβε χώρα, διεκδικούσε και κατέλαβε την αρχηγία κόμματος της αντιπολίτευσης– χαρακτηρίζεται ως νόμιμη με το εξής σκεπτικό: διενεργήθηκε με την προβλεπόμενη διαδικασία, όπως ορίζεται στο ισχύον κανονιστικό πλαίσιο, ύστερα από έγκριση, μάλιστα, εισαγγελικού λειτουργού. Είναι, όμως, η τήρηση των τύπων, κολυμβήθρα του Σιλωάμ για το κράτος δικαίου, η αναγκαία και ικανή συνθήκη ώστε να κριθεί θεμιτή μία τόσο σοβαρή συρρίκνωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων ενός προσώπου;
Κατά νομική ακριβολογία, η επίμαχη παρακολούθηση φέρεται να ήταν «νομότυπη». Η συγκεκριμένη ιδιότητα της προσδίδει ένα κάποιο τεκμήριο νομιμότητας. Πρόκειται, ωστόσο, για καθ’ όλα μαχητό τεκμήριο. Το κατά πόσον η επισύνδεση ήταν όντως νόμιμη εξαρτάται από την ουσία της υπόθεσης, για την οποία υπάρχουν σοβαρά ερωτήματα. Από εκεί θα κριθεί εάν οι διοικητικές υπηρεσίες και η εισαγγελέας άσκησαν τις εξουσίες τους και εφάρμοσαν τον νόμο σύμφωνα με το Σύνταγμα, το δίκαιο της Ε.Ε. και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Η αυθεντική ερμηνεία των θεμελιωδών κανόνων που διασφαλίζουν το απόρρητο των επικοινωνιών δεν ανήκει στους ιδίους, ούτε στον κυβερνητικό εκπρόσωπο, αλλά στην αρμόδια ανεξάρτητη αρχή (ΑΔΑΕ), στην ελληνική Δικαιοσύνη και, ενδεχομένως, στα ευρωπαϊκά δικαστήρια.
Είναι η τήρηση των τύπων η αναγκαία και ικανή συνθήκη ώστε να κριθεί θεμιτή μία τόσο σοβαρή συρρίκνωση των θεμελιωδών δικαιωμάτων ενός προσώπου;
Η ευκολία με την οποία γίνεται σήμερα λόγος για «νόμιμη» επισύνδεση δεν πρέπει να παρασύρει. Αν ήταν έτσι, και οι υποκλοπές ενός αυταρχικού καθεστώτος θα λάμβαναν αντίστοιχο χαρακτηρισμό όταν περιγράφονται σε κάποιο νομοθετικό κείμενο. Αντίστροφα, αν η δράση της ΕΥΠ ήταν νόμιμη κατά την ορθή έννοια του όρου, γιατί τότε ο πρωθυπουργός να ζητήσει συγγνώμη; Επειδή οι μυστικές υπηρεσίες θα είχαν κάνει σωστά το καθήκον τους; Από τα όσα έρχονται στο φως, ένα είναι βέβαιο: το υφιστάμενο πλαίσιο δεν εγγυάται επαρκώς ότι η κίνηση της διαδικασίας συνακρόασης συνοδεύεται από τις διασφαλίσεις που αρμόζουν σε ένα τέτοιο εξαιρετικό μέτρο. Και αν όλοι μπορούν κατ’ αρχήν να αποτελέσουν αντικείμενο έρευνας της ΕΥΠ, η περίπτωση των πολιτικών εμφανίζει αναμφίβολα μεγαλύτερη θεσμική ευαισθησία. Καλό είναι να μη συγχέουμε βασικές πτυχές τής, ευτυχώς προηγμένης, συνταγματικής μας τάξης. Αλλο πράγμα η πολιτική ευθύνη και άλλο η νομιμότητα. Επίσης, ό,τι είναι νομότυπο δεν είναι αναγκαστικά και νόμιμο. Ούτε είναι οπωσδήποτε ηθικό, όπως κατέστη σαφές σε προηγούμενο επεισόδιο της πολιτικής μας ζωής.
* Ο κ. Γιώργος Δελλής είναι καθηγητής στη Νομική Σχολή Αθηνών.
Καθημερινή
