Γεώργιος Ν. Τζογόπουλος
10 Φεβρουαρίου 2025
ΠΕΡΙΛΗΨΗ: Οι ισραηλινο-ελληνικές σχέσεις δοκιμάστηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς. Ενώ η Ελλάδα προτιμούσε να κρατήσει μια ισορροπημένη στάση σε επίπεδο ΟΗΕ, ήταν πρόθυμη να εδραιώσει τη στρατηγική της συνεργασία με το εβραϊκό κράτος σε δύσκολες στιγμές. Οι συμφωνίες όπλων και οι ενεργειακές συμφωνίες ήταν στην ημερήσια διάταξη και ο όγκος του διμερούς εμπορίου αυξήθηκε. Οι εκεχειρίες στη Μέση Ανατολή μπορούν ίσως να ανοίξουν το δρόμο για ακόμη ισχυρότερους ελληνο-ισραηλινούς δεσμούς. Η επίσκεψη του Υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη στην Ιερουσαλήμ τον Φεβρουάριο του 2025 επιβεβαιώνει τον κοινό στόχο. Οι διαβουλεύσεις Ισραήλ- Ελλάδας αναμένεται να ενταθούν φέτος, ενώ η έναρξη της δεύτερης προεδρίας Τραμπ θα μπορούσε να ωθήσει τις ΗΠΑ να παίξουν πιο ενεργό ρόλο στη διαδικασία.
Η επίσκεψη του Έλληνα Υπουργού Εξωτερικών Γιώργου Γεραπετρίτη τον Φεβρουάριο του 2025 στο Ισραήλ, κατά την οποία συναντήθηκε με τον ομόλογό του Gideon Sa’ar, επιβεβαίωσε την υγιή κατάσταση των διμερών σχέσεων Ελλάδας-Ισραήλ.
Στην πιο πρόσφατη ψηφοφορία της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στις 19 Δεκεμβρίου 2024, όταν ζητήθηκε από τις χώρες να υποστηρίξουν τη συμβουλευτική γνώμη του Διεθνούς Δικαστηρίου (ICJ) σχετικά με τις υποτιθέμενες υποχρεώσεις του Ισραήλ να βοηθήσει τους Παλαιστίνιους, η Ελλάδα επέλεξε να απέχει. (Τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ που απείχαν από αυτήν την ψηφοφορία ήταν η Αυστρία, η Βουλγαρία, η Κροατία, η Εσθονία, η Λιθουανία, η Ρουμανία και η Σλοβακία. Η Τσεχία και η Ουγγαρία ψήφισαν κατά, ενώ όλα τα άλλα κράτη μέλη της ΕΕ ψήφισαν υπέρ, συμπεριλαμβανομένης της Κύπρου.)
Σε γενικές γραμμές, η στάση της Ελλάδας κατά τον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς ήταν μάλλον ισορροπημένη σε επίπεδο ΟΗΕ – ιδιαίτερα μετά το αρχικό στάδιο της σύγκρουσης κατά το οποίο επέδειξε μια συμπεριφορά υπερ του Ισραήλ.
Στις 18 Σεπτεμβρίου 2024, για παράδειγμα, η Ελλάδα υποστήριξε το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ που απαιτούσε από το Ισραήλ να τερματίσει την «παράνομη παρουσία» του στα παλαιστινιακά εδάφη. (Σε αυτήν την ψηφοφορία, η Αυστρία, η Βουλγαρία, η Κροατία, η Δανία, η Γερμανία, η Ιταλία, η Λιθουανία, η Ολλανδία, η Πολωνία, η Ρουμανία, η Σλοβακία και η Σουηδία απείχαν, ενώ η Τσεχία και η Ουγγαρία ψήφισαν κατά.) Επίσης, στις 12 Δεκεμβρίου, η Ελλάδα υποστήριξε δύο ψηφίσματα της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών που απαιτούσαν εκεχειρία στη Γάζα και την απελευθέρωση των ομήρων καθώς και επιβεβαίωση της πλήρους υποστήριξης προς την Υπηρεσία Αρωγής και Έργων του ΟΗΕ για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή (UNRWA). (Κανένα κράτος μέλος της ΕΕ δεν καταψήφισε αυτό το ψήφισμα, αλλά η Αυστρία, η Βουλγαρία, η Τσεχία, η Ουγγαρία και η Ολλανδία απείχαν.)
Καθ’ όλη τη διάρκεια του 2024, η Ελλάδα υποστήριξε το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα και καταδίκασε τις ιρανικές επιθέσεις κατά του εβραϊκού κράτους. Ταυτόχρονα, εστίασε στην «ανθρωπιστική καταστροφή» στη Γάζα και υποστήριξε μια λύση δύο κρατών. Σε αυτό το πλαίσιο, η Ελλάδα καλωσόρισε τόσο τις συμφωνίες Ισραήλ-Λιβάνου όσο και Ισραήλ-Χαμάς για κατάπαυση του πυρός. Ως μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την περίοδο 2025-2026, η Ελλάδα έχει εκφράσει την αποφασιστικότητά της να ενεργήσει ως «γεφυροποιός» αξιοποιώντας τόσο τη στρατηγική της συνεργασία με το Ισραήλ όσο και την ιστορική της φιλία με τους Παλαιστίνιους και τον αραβικό κόσμο.
Η περιφερειακή αναταραχή το 2024 δεν εμπόδισε το Ισραήλ και την Ελλάδα να βελτιώσουν τη συνεργασία τους. Οι χώρες ξεκίνησαν συνομιλίες για την ανάπτυξη ενός συστήματος αντιαεροπορικής και πυραυλικής άμυνας στην Ελλάδα, 2,11 δισεκατομμυρίων δολαρίων παρόμοιο με το Iron Dome και η Ελλάδα φέρεται να σχεδιάζει επίσης να αγοράσει εκτοξευτές πυραύλων PULS της ισραηλινής εταιρείας Elbit. Πέρα από πιθανές συμφωνίες εξοπλισμού, οι δύο πλευρές υπέγραψαν συμφωνία για την ενίσχυση των συνεργειών στον ενεργειακό τομέα τον Δεκέμβριο του 2024. Ο υπουργός Ενέργειας και Υποδομών Έλι Κοέν επιβεβαίωσε το ενδιαφέρον της Ιερουσαλήμ να συμμετάσχει στο Great Sea Interconnector, ένα έργο που περιλαμβάνει δύο υποθαλάσσια τμήματα ηλεκτρικών καλωδίων, από το Ισραήλ στην Κύπρο και από την Κύπρο στην Ελλάδα. Αυτό το έργο παραμένει φιλόδοξο και ακριβό, ωστόσο, με αρκετά ερωτηματικά σχετικά με την πρακτικότητά του.
Στον οικονομικό τομέα, οι προοπτικές είναι ευοίωνες. Το εμπόριο μεταξύ των δύο χωρών κατέγραψε αύξηση 41,3% το 2024 σε σύγκριση με το 2023 και ο όγκος αυξήθηκε από 920 εκατομμύρια δολάρια σε 1,3 δισεκατομμύρια δολάρια. Το 2024, οι εξαγωγές του Ισραήλ στην Ελλάδα ανήλθαν συνολικά σε 353,4 εκατομμύρια δολάρια, συμπεριλαμβανομένων χημικών (41%), βασικών μετάλλων (25%), πλαστικών προϊόντων (10%) και ηλεκτρικών μηχανημάτων (8%). Οι εισαγωγές έφτασαν τα 902,8 εκατ. δολάρια, που περιλαμβάνουν βασικά μέταλλα (42,2%), ηλεκτρικά μηχανήματα (15,7%) και χημικά (6,8%). Τον Ιανουάριο του 2025, μια ισραηλινή εμπορική αντιπροσωπεία επισκέφθηκε την Αθήνα για να ενισχύσει περαιτέρω αυτή την τάση. Η αντιπροσωπεία φιλοξενήθηκε από τον Πρέσβη του Ισραήλ στην Ελλάδα Noam Katz και συμμετείχαν οι πρόεδροι του Ινστιτούτου Κατασκευαστών και Εξαγωγών του Ισραήλ.
Μια πιθανή επιστροφή στην κανονικότητα στη Μέση Ανατολή –όσο δύσκολο κι αν είναι να επιτευχθεί– θα λειτουργούσε σίγουρα ως εφαλτήριο για τους δεσμούς Ισραήλ-Ελλάδας το 2025. Οι τουριστικές ροές θα μπορούσαν σταδιακά να επιστρέψουν στα προ της 7ης Οκτωβρίου επίπεδα. (Σε περιόδους κρίσης το 2024, ευρωπαϊκές αεροπορικές εταιρείες όπως η Aegean ακύρωσαν πτήσεις προς το Ισραήλ για μέρες ή εβδομάδες κάθε φορά.) Μιλώντας με τον Γιώργο Γεραπετρίτη πριν από λίγες ημέρες στην Ιερουσαλήμ, ο Gideon Sa’ar ανέφερε ότι η τρέχουσα κατάσταση ασφαλείας θα μπορούσε να επιτρέψει την επιστροφή των αθλητικών γεγονότων στο Ισραήλ. Κατά τη διάρκεια του πολέμου Ισραήλ-Χαμάς, οι ισραηλινές ομάδες δεν επιτρεπόταν να παίξουν τους εντός έδρας αγώνες τους στο Ισραήλ, αλλά έπρεπε να τους παίξουν στο εξωτερικό. Η ομάδα μπάσκετ της Μακάμπι Τελ Αβίβ, για παράδειγμα, εξακολουθεί να παίζει τους εντός έδρας αγώνες της στο Βελιγράδι. Ίσως η Αθήνα θα έπρεπε να είχε φιλοξενήσει την ισραηλινή ομάδα μπάσκετ για να δείξει την αλληλεγγύη της στους Ισραηλινούς αθλητές και φιλάθλους. Μια χαμένη ευκαιρία, καθώς οι Έλληνες θεατές αγαπούν το μπάσκετ της Euroleague και σέβονται τη Μακάμπι Τελ Αβίβ!
Κοιτάζοντας προς το μέλλον, το Ισραήλ και η Ελλάδα αναμένεται να εντείνουν τις διαβουλεύσεις με ολιστική ατζέντα. Οι νέες εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο, κυρίως στη Συρία, θα έπρεπε να είναι μέρος αυτού. Και οι δύο χώρες παρακολουθούν προσεκτικά τις τακτικές της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο και το αυξανόμενο αποτύπωμά της στη Συρία απαιτεί σχολαστική ανάλυση σε διμερές επίπεδο. Τον Ιανουάριο του 2025, η επιτροπή Nagel προειδοποίησε για τις φιλοδοξίες της Άγκυρας, ένα κεντρικό μήνυμα που δεν μπορεί να αγνοηθεί. Η έναρξη της δεύτερης διακυβέρνησης του Ντόναλντ Τραμπ αναζωπυρώνει επίσης την αισιοδοξία για μια ενεργό αμερικανική εμπλοκή στη διαδικασία μετά από μια τετραετή παύση. Η Ιερουσαλήμ και η Αθήνα έχουν νέες ευκαιρίες μπροστά τους.
*Ο Δρ. Γεώργιος Ν. Τζογόπουλος είναι συνεργάτης της BESA, λέκτορας στο Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Νίκαιας (CIFE) και στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης και Ανώτερος Συνεργάτης στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής.
