του Θανάση Μπούνταλη, Χημικός-Ερευνητής, Πανεπιστήμιο του Στρασβούργου
Μπορώ να φανταστώ τους Ευρωπαίους του 16ου αιώνα να κάνουν την γνωριμία τους με μια καινούργια συνήθεια: το κάπνισμα. Κάτι καινούργιο και εξωτικό στην αρχή, μια συνήθεια για λίγους στην συνέχεια. Για τέσσερις αιώνες θα διαδιδόταν σταδιακά χωρίς κανείς να υποψιάζεται τις βλαβερές της συνέπειες. Μέχρι που η εκβιομηχάνιση της παραγωγής και το μάρκετινγκ, θα εκτόξευαν την χρήση και μαζί της όλα τα συνδεδεμένα νοσήματα.
Έχοντας κατανοήσει τους κινδύνους μέσω της ιατρικής έρευνας, εκστρατείες ενημέρωσης του κοινού, νομικές απαγορεύσεις του καπνίσματος σε δημοσίου χώρους, οικονομικά φορολογικά αντίμετρα και θεραπείες αποτοξίνωσης λειτουργούν στην κατεύθυνση ανάσχεσης του προβλήματος. Και παρότι πολλοί συνάνθρωποί μας συνεχίζουν να εθελοτυφλούν, ή να αδυνατούν να αποτοξινωθούν, μια προσπάθεια όντως γίνεται. Και ανεξαρτήτως της προσωπικής επιλογής του καθενός, και των οικονομικών συμφερόντων που κρύβονται πίσω από το κάπνισμα, η γνώση πλέον υπάρχει για να κατευθύνει τις αποφάσεις μας. Και δικαιολογία δεν υπάρχει.
Ξαναπηγαίνοντας πίσω στους αιώνες η Ευρώπη έκανε τότε την γνωριμία της και με τον τουρκικό επεκτατισμό. Δεν θα μας έπαιρνε τρεις ολόκληρους αιώνες για να καταλάβουμε πόσο ολέθριος ήταν ο τουρκικός «πολιτισμός», ούτε εμείς οι Ρωμιοί, ούτε οι Δυτικοευρωπαίοι. Κι ας τον εργαλειοποίησαν οι τελευταίοι, είτε εναντίον μας, είτε εναντίον αλλήλων.
Σε κάθε περίπτωση, μετά από τέσσερις αιώνες και πάμπολλες προσπάθειες, βρήκαμε την δύναμη και τις κατάλληλες συγκυρίες να ξεφορτωθούμε τελικά τον οθωμανικό ζυγό, τουλάχιστον σε κάποιες περιοχές της Ρωμιοσύνης. Και σαν τον πρώην καπνιστή που έχει την μνήμη νωπή, οι επαναστάτες πρόγονοί μας ήξεραν πόσο υπέφεραν κάτω από την τουρκική κυριαρχία. Και την γνώση αυτή την μετέφεραν στα παιδιά και στα εγγόνια τους.
Τότε, και ενώ βήμα-βήμα ανακτούσαμε την αρτιμέλειά μας μας ως εθνικό σώμα (Πελοπόννησος, Στερεά, Ιόνιο, Ηπειροθεσσαλία, Μακεδονία, Αιγαίο), ήρθε ο πρώτος μας μη αναστρέψιμος εθνικός ακρωτηριασμός: σαν τον καπνιστή που χάνει τον πνεύμονά του, χάσαμε την Μικρασία το ’22. Τον εθνικό πνεύμονα που μας έδωσε από τον Όμηρο και τον Θαλή, μέχρι τον Μέγα Βασίλειο. Το ’55 και το ’64 θα είχε σειρά ο ελληνισμός της Πόλης, και το ’74 η μισή Κύπρος. Λες και η Τουρκία ήθελε να μας θυμίζει σε τακτά χρονικά διαστήματα τι νιώθει για μας και τη τύχη μας επιφυλάσσει.
Και όμως ο καπνιστής δεν θα είχε ούτε μνήμη ούτε σύνεση. Ήθελε το τσιγαράκι του ελπίζοντας ότι ο ολικός μεταστατικός καρκίνος δεν θα ερχόταν αμέσως. Το Χόρα/Σισμίκ, οι εναέριες παραβιάσεις, το casus belli, τα Ίμια, ο Ισαάκ και ο Σολωμού ήταν σαν μικρά βηχαλάκια: ανησυχητικά για όσους ήξεραν και παρατηρούσαν, αλλά αρκετά περιορισμένα για να μπορούν τα ΕΛΙΑΜΕΠ και οι λοιποί σημιτοφύλακες να οργανώνουν ζεϊμπέκικα, κουμπαριές, σχέδια Ανάν και μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης. Οι πολιτικές, διπλωματικές, ακαδημαϊκές, επιχειρηματικές ελίτ μας και τα περί αυτών θινκ τανκ παρατηρούσαν κάθε γεγονός «με ψυχραιμία και αυτοσυγκράτηση», λασπολογώντας παράλληλα όσους σήμαιναν τον κίνδυνο ως «εθνικιστές», «λαϊκιστές», «ελληναράδες», «φασίστες» και ό,τι άλλο. Ο Νεοθωμανισμός ήταν μια έννοια ταμπού στους κύκλους αυτούς, ωσάν το χιονοδρομικό του Παρνασσού, η Μύκονος και το Κολωνάκι να ήταν μαγικά προστατευμένα. Παράλληλα, o «Σουλεϊμάν» και το Survivor προετοίμαζαν το κοινό για μια νέα σοφτ-τουρκοκρατία, ενώ τα ελληνόφωνα ΜΜΕ αναμετέδιδαν λεπτό-λεπτό κάθε δήλωση του Ερντογάν, για να συνηθίσουμε στην φωνή του νέου μας ηγέτη.
Και η τεχνική σαλάμι δούλευε: κομμάτι-κομμάτι, κάτι χάναμε. Μέχρι που ο Σουλτάνος, που πολλά να είναι τα χρόνια του και ο Αλλάχ να τον έχει καλά, μας έκανε την χάρη να ρίξει βραστό νερό στο βάτραχο, όπως πολύ εύστοχα έγραψε ο Σταύρος Λυγερός. Τώρα ο καπνιστής έχει ένα παράθυρο ευκαιρίας να πετάξει το πακέτο, τον αναπτήρα, το τασάκι, ακόμη και το ηλεκτρονικό του τσιγάρο και τα πατς νικοτίνης. Να καταλάβει ότι ποτέ ξανά δεν θα μπορέσει να κάνει ούτε μια ρουφηξιά. Ποτέ. Για πάντα. Ούτε αυτός ούτε τα παιδιά του. Το τίμημα θα είναι ο θάνατος.
Οι εμπειρίες μας τους τελευταίους έξι αιώνες δείχνουν ότι ο γείτονάς μας δεν «εξημερώνεται». Μόνον αλλάζει πρόσωπο. Τον τελευταίο αιώνα, είτε με Νεότουρκους, είτε με κοσμικούς κεμαλιστές και Γκρίζους Λύκους, είτε με φονταμενταλιστές ισλαμιστές και τζιχαντιστές, ο στόχος είναι η γεωγραφική αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αλλά σε βάση ολοκληρωτικού τουρκισμού: όλοι οι μη Μουσουλμάνοι θα εξισλαμισθούν, όλοι οι μη Τούρκοι Μουσουλμάνοι θα εκτουρκισθούν, και όλοι οι υπόλοιποι θα εξοντωθούν ή θα εκδιωχθούν. Από τους Νεότουρκους μέχρι σήμερα, η πολιτική αυτή δεν έχει αναστραφεί ούτε κατά ένα εκατοστό. Μερικές παύσεις πότε-πότε, και με το αγκάθι των Κούρδων μόνιμη τροχοπέδη, αλλά καμιά αναστροφή.
Με ένα σύμπλεγμα στρατού, μυστικών υπηρεσιών, υποκόσμου και επιχειρηματιών που μασκαρεύεται ως κράτος, στην καλύτερη περίπτωση μπορούμε να ελπίζουμε σε μια διαρκώς τεταμένη ειρηνική συμβίωση. Αλλά μόνον εφόσον είμαστε σε διαρκή εγρήγορση, ικανοί και έτοιμοι να προκαλέσουμε πολλαπλάσιο πόνο από όσον θα είναι η Τουρκία έτοιμη να αντέξει. Ο φόβος φυλάει τα έρμα…
Σήμερα γινόμαστε μάρτυρες μιας σπάνιας πανεθνικής και, περιέργως, πανευρωπαϊκής αφύπνισης. Έχουμε τώρα την αφορμή, και την δικαιολογία, να λάβουμε μόνιμα μέτρα που θα αποδώσουν σε βάθος χρόνου. Όχι μόνον το κλείσιμο των συνόρων, αλλά και στρατιωτικά και διπλωματικά μέτρα αποτροπής, όπως την εκδίωξη του Προξενείου, την ανακήρυξη ΑΟΖ με Κύπρο, την επέκταση υφαλοκρηπίδας στα 12 μίλια, τον εξοπλισμό των Ενόπλων Δυνάμεων, την μεταφορά των S-300 στην Κύπρο, την ανάπτυξη της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας. Οικονομικά-διοικητικά μέτρα όπως το κλείσιμο των συνόρων στα τουρκικά προϊόντα, το μποϋκοτάζ τουρκικών επιχειρήσεων, το κλείσιμο και τον έλεγχο των ΜΚΟ που κάνουν διακίνηση λαθρομεταναστών, την απέλαση των ψευδομουφτήδων, την φροντίδα της μουσουλμανικής μας μειονότητας και οικονομικά κίνητρα για τις ακριτικές μας περιοχές. Αλλά και πολιτιστικών μέτρων, όπως την απαγόρευση τουρκικών σειρών, την αναβάθμιση της διδασκαλίας της Επανάστασης του ’21 στα σχολεία, την αναβάθμιση της διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας.
Επιπλέον, πρέπει να αρχίσουμε να επιλέγουμε εμείς το πεδίο της αντιπαράθεσης, και όχι να συρόμαστε εκεί που έχει προετοιμάσει τις συνθήκες το τουρκικό καθεστώς. Αυτό όμως είναι εξ’ ορισμού αποστολή των ελίτ. Μπορούν οι υπάρχουσες ελίτ να την φέρουν εις πέρας, ή μήπως θέλουμε καινούργιες; Η στάση του Κυριάκου Μητσοτάκη, αλλά και προβεβλημένων δημοσιογράφων όπως του Αλέξη Παπαχελά (πρώην Γεν. Γραμματέα του ΕΛΙΑΜΕΠ!) και του Παύλου Τσίμα, έδειξε ότι υπό καθεστώς ανάγκης μπορούν να πάρουν θέσεις που δεν θα φαντάζονταν, ούτε αυτοί ούτε εμείς, στο άμεσο παρελθόν. Μπορούν πράγματι να αναμορφωθούν ή μήπως πρόκειται περί παροδικής παλινωδίας και καιροσκοπισμού;
Θα μπορούσαμε πράγματι να πούμε ότι το παράθυρο αφύπνισης θα είναι σύντομο, τόσο για τις δικές μας ελίτ όσο και για τους Ευρωπαίους εταίρους και ότι θα πρέπει να το αξιοποιήσουμε στο έπακρο όσο είναι ανοιχτό. Όμως αυτό δεν αρκεί. Πρέπει να βάλουμε μια σφήνα και να το κρατήσουμε ανοιχτό. Ψυχρά και ορθολογικά αναλύοντας την ιστορία μας καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι με τον γείτονα που μας έδωσε ο Θεός, δεν θα ησυχάσουμε ποτέ. Από ένστικτο επιβίωσης ορμώμενοι, ας εγκαταλείψουμε κάθε ελπίδα, ας εγκαταλείψουμε αυταπάτες ότι θα «τακιμιάσουμε».
Η ζωή μας θα είναι ατσίγαρη για πάντα. Κάθε ρουφηξιά θα είναι ένα βήμα προς τον θάνατο και αυτό δεν πρέπει να το ξεχάσουμε ποτέ.
