του Παναγιώτη Μπαλακτάρη
Οι αλλαγές στους συσχετισμούς δυνάμεων στη Μέση Ανατολή είναι ραγδαίες. Βασικός παράγοντας γι’ αυτό είναι οι ΗΠΑ και η πολιτική τους. Ήδη, προορισμός του πρώτου ταξιδιού του Προέδρου Τραμπ ήταν η Μέση Ανατολή. Η επιλογή αυτή από μόνη της δείχνει την κατεύθυνση στην οποία είναι στραμμένο το βλέμμα της υπερδύναμης. Δεν επισκέφθηκε ο κ. Τραμπ ούτε την Ευρώπη, ούτε τον Καναδά, προορισμούς που κατά παράδοση επέλεγαν οι προηγούμενοι πλανητάρχες. Πρώτος σταθμός του ταξιδιού του ήταν η Σαουδική Αραβία. Εκεί ο Αμερικανός πρόεδρος συναντήθηκε με τον βασιλιά Σαλμάν. Ύστερα, από την σύναψη συμφωνιών συνολικού ύψους περίπου 350 δις δολ. ο κ. Τραμπ πέταξε για το Ισραήλ. Είχε συνάντηση με τον πρωθυπουργό Μπέντζαμιν Νετανιάχου και προσευχήθηκε στο Τείχος των Δακρύων. Εν συνεχεία, προσγειώθηκε στην Ιταλία και τελικά στις Βρυξέλλες, στις οποίες έλαβε χώρα η άτυπη σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ και είχαμε το πρώτο «to know us better» μεταξύ των αρχηγών κρατών που παραβρέθηκαν. Πρώτος εμφανής στόχος του Αμερικανού προέδρου η συλλογή χρημάτων. Αυτό επεδίωξε και πέτυχε ο κ. Τραμπ με τις υπέρογκες συμφωνίες που έκανε με τους Σαουδάραβες. Επίσης, σε αυτό προέτρεψε και τους εταίρους του στο ΝΑΤΟ, η συντριπτική πλειονότητα των οποίων υπολείπεται του ορισθέντος στόχου για διάθεση του 2% του ΑΕΠ σε δαπάνες προς την Βορειοατλαντική Συμμαχία. Δεύτερος – περισσότερο ίσως εμφανής – στόχος του προέδρου των ΗΠΑ ο πλήρης παραγκωνισμός του Ιράν. Εξ ου και η σύνδεση των επισκέψεων σε Σαουδική Αραβία και Ισραήλ, παραδοσιακούς αντιπάλους και ανταγωνιστές του σιιτικού Ιράν. Ο πρόεδρος Τραμπ μοιάζει να αντιλαμβάνεται το Ιράν ως τον προαιώνιο εχθρό, ένα κακό που πρέπει πάση θυσία να παταχθεί. Σε αυτήν την αντίληψή του συμβάλλουν και ευθυγραμμίζονται συγχρόνως Σαουδική Αραβία και Ισραήλ. Στοιχίζονται πίσω από την Αμερική πιστεύοντας πως είναι ευκαιρία να ξεμπερδεύουν μια για πάντα από το Ιράν.
Σε αυτόν τον κλιμακούμενο γεωπολιτικό ανταγωνισμό υπάρχουν νικητές, χαμένοι και παράπλευρες απώλειες. Νικητές, πλην των ΗΠΑ φυσικά, ευελπιστούν να είναι η Σαουδική Αραβία και το Ισραήλ. Χαμένο επιδιώκεται να είναι το κράτος του Ιράν. Παράπλευρη απώλεια όμως και μάλιστα σημαντική εκτιμάται πως κινδυνεύει να γίνει η Τουρκία. Η τελευταία έχει μείνει εκτός των σχεδιασμών για τις εξελίξεις στην περιοχή. Μάλιστα, οι τουρκικές εφημερίδες επικεντρώνονται την εβδομάδα που πέρασε στο νέο σχέδιο για τη Μέση Ανατολή που δεν περιλαμβάνει την Τουρκία και αυτό ελλοχεύει κινδύνους. Και τούτο, διότι κατά τα φαινόμενα διαμορφώνεται ένα αραβικό μέτωπο με προεξάρχουσα χώρα τη Σαουδική Αραβία και δορυφόρους τις μοναρχίες του Κόλπου (Μπαχρέιν, ΗΑΕ, Κατάρ, κ.λπ.) και τα λοιπά αραβικά κράτη (Ιορδανία, Ομάν). Ωστόσο, αυτές ακριβώς οι χώρες βρίσκονται στο στόχαστρο της Άγκυρας, στον ατέρμονο αγώνα της για την πρωτοκαθεδρία στον σουννιτικό κόσμο. Αφαιρουμένου, λοιπόν, του κοινού στο οποίο συνηθίζει να απευθύνεται ο Τούρκος πρόεδρος, δεν μένει στην Τουρκία χώρος επιρροής, παρά μόνο ελάχιστος κι αυτός σε κάποιες χώρες της Αφρικής. Κατ’ ουσίαν, η μέχρι χθες «παρέα» της Τουρκίας απομακρύνεται από εκείνη και αναβαθμίζονται οι παίχτες που εξυπηρετούν (διότι πληρώνουν) τις ΗΠΑ. Ταυτόχρονα, οι ελιγμοί της Άγκυρας περιορίζονται ασφυκτικά. Από τούδε και στο εξής είναι πιο πιθανό να αναγκαστεί να υπακούει ή έστω να ακολουθεί τις πολιτικές που θα επιλέγονται, παρά να αποφασίζει η ίδια την πορεία στην οποία θα πορεύεται. Βέβαια, το ενδεχόμενο αυτό το έχουν εντοπίσει Τούρκοι αναλυτές και το αναδεικνύουν. Η υλοποίηση αυτού του σχεδίου από τις ΗΠΑ δεν είναι εύκολη, λαμβανομένου υπόψη πως η γεωπολιτική θέση της Τουρκίας έχει μια αυταξία. Σε κάθε περίπτωση, οι αναφορές σε διεθνή ειδησεογραφικά δίκτυα πως η Τουρκία θα έχει και οικονομικές απώλειες από την μετατόπιση της Σαουδικής Αραβίας στην κεφαλή των σουννιτών μουσουλμάνων επιβεβαιώνονται. Τα τουρκικά ναυπηγεία, τα οποία βρίσκονται σε οικονομική δίνη, υπέστησαν ένα ισχυρό πλήγμα. Η συμφωνία που είχαν κάνει για την εξαγωγή πολεμικών κορβετών ναυάγησε. Η Τζέντα προτίμησε να αγοράσει φρεγάτες από την αμερικανική Lockheed Martin παρά τις τουρκικές κορβέτες MILGEM.
Συμπέρασμα: οι συμφωνίες ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας και ΗΠΑ-Ισραήλ πορίζουν οφέλη σε Τζέντα και Τελ Αβίβ, αναβαθμίζοντάς τες και γεωπολιτικά. Την ίδια ώρα άγουν την Τουρκία στην περιθωριοποίηση, αλλά και στον οικονομικό μαρασμό.
