Εκτενές άρθρο του Emil Avdaliani με τίτλο, Turkey’s Return to Central Asia, που δημοσιεύεται στον ιστότοπο του think tank RUSI (Royal United Services Institute), θεωρεί ότι η υποστήριξη της Τουρκίας προς το Αζερμπαϊτζάν, στον τελευταίο πόλεμο με την Αρμενία, θα μπορούσε να έχει πολύ μεγαλύτερες προεκτάσεις, με την Τουρκία να χρησιμοποιεί τη γεωγραφική θέση του Αζερμπαϊτζάν ως εφαλτήριο για να φτάσει στην Κεντρική Ασία.
Συνοπτικά, το άρθρο επισημαίνει: Η οικονομική άνοδος της Κίνας και το αυξανόμενο γεωπολιτικό βάρος της οδήγησαν πολλά κράτη της Ευρασίας να αναπροσανατολίσουν τις εξωτερικές πολιτικές τους. Αν και η Τουρκία υστερεί, πρόσφατα άρχισε να εντάσσει μια προς ανατολάς πολιτική στις δικές της γεωπολιτικές φιλοδοξίες.
Η Άγκυρα επιδιώκει να επεκτείνει την εμβέλειά της πιο ανατολικά στην Κεντρική Ασία, με την ελπίδα να σχηματίσει συμμαχία με τις άλλες τουρκόφωνες χώρες: Καζακστάν, Ουζμπεκιστάν, Κιργιστάν και Τουρκμενιστάν. Η Γεωργία παρέχει την πιο σταθερή χερσαία διαδρομή από την Τουρκία προς την Κασπία Θάλασσα και την Κεντρική Ασία. Η Γεωργία και το Αζερμπαϊτζάν χρησιμεύουν ως εφαλτήριο για την Τουρκία όσον αφορά τη διείσδυση στις τουρκόφωνες δημοκρατίες.
Η λογική της Τουρκίας για την ανάπτυξη του διαδρόμου του Νότιου Καυκάσου (Μέσος Διάδρομος) καθορίζεται από τη γεωγραφία και πολλά έχουν επιτευχθεί μέχρι στιγμής.
Το άρθρο κάνει αναφορά στη σιδηροδρομική σύνδεση Μπακού – Τιφλίδα – Kars (BTK), στην ανατολική Τουρκία. Σημειώνει ότι οι σιδηροδρομικές διαδρομές συσχετίζονται επίσης με τους αγωγούς φυσικού αερίου. Η ευρύτερη φιλοδοξία της Τουρκίας να αναδειχθεί ως κόμβος διέλευσης ενέργειας συνδυάζεται με την φιλοδοξία της να φτάσει στα κράτη της Κεντρικής Ασίας.
Ο αγωγός φυσικού αερίου Trans-Anatolian, ο αγωγός Trans-Adriatic και ο αγωγός του Νότιου Καυκάσου έχουν τη δυνατότητα μεταφοράς αερίου από την Κασπία Θάλασσα στην Ευρώπη. Η προσέγγιση της Τουρκίας στην Κεντρική Ασία υπαγορεύεται επίσης από τις δικές της ενεργειακές ανάγκες. Αν και ευρήματα φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα ανακοινώθηκαν το 2020 από την Άγκυρα, η χώρα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον εξωτερικό ενεργειακό εφοδιασμό. Ως εκ τούτου, η εύρεση νέων πηγών ενέργειας και η διασφάλιση ότι ούτε η Ρωσία ούτε το Ιράν έχουν το μονοπώλιο στους διαδρόμους μεταφοράς ενέργειας αποτελεί μείζονα γεωπολιτική ανησυχία για την Τουρκία.
Ο Μέσος Διάδρομος προορίζεται επίσης να συμπληρώσει την τεράστια Πρωτοβουλία Belt and Road του Πεκίνου. Τον Νοέμβριο του 2015, η Άγκυρα και το Πεκίνο υπέγραψαν μνημόνιο συμφωνίας για την ευθυγράμμιση της πρωτοβουλίας Belt and Road και του Μέσου Διαδρόμου στη σύνοδο κορυφής της G20 στην Αττάλεια. Ο δεύτερος πόλεμος του Καραμπάχ έχει προωθήσει περαιτέρω το ενδιαφέρον της Τουρκίας για σύνδεση με την Κεντρική Ασία. Η υποστήριξη της Τουρκίας στο Αζερμπαϊτζάν μπορεί να εξηγηθεί από το γεγονός ότι το Μπακού ήταν ο μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου στην Άγκυρα το 2019-2020. Η Τουρκία όμως θεωρεί επίσης το Αζερμπαϊτζάν ως εφαλτήριο.
Μόλις δύο μήνες μετά την εκεχειρία του Νοεμβρίου στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, η Τουρκία υπέγραψε μια νέα εμπορική συμφωνία με το Αζερμπαϊτζάν. Η Τουρκία βλέπει επίσης οφέλη στη συμφωνία του Αζερμπαϊτζάν με το Τουρκμενιστάν τον Ιανουάριο, η οποία στοχεύει στην από κοινού ανάπτυξη του πεδίου φυσικού αερίου Dostluk κάτω από την Κασπία Θάλασσα. Επιπλέον, η Τουρκία διοργάνωσε πρόσφατα τριμερή συνάντηση με τους υπουργούς Εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν και του Τουρκμενιστάν στις 23 Φεβρουαρίου.
Το ενδιαφέρον της Τουρκίας για από κοινού εξερεύνηση και ανάπτυξη υδρογονανθράκων με τις δύο χώρες τονίστηκε πρόσφατα από τον υπουργό Εξωτερικών Mevlut Cavusoglu, ο οποίος είπε ότι στο εγγύς μέλλον θα πραγματοποιηθούν τριμερείς συναντήσεις και σύνοδοι κορυφής.
Ένα άλλο αποτέλεσμα του πολέμου είναι η δημιουργία του διαδρόμου Nakhchivan. Σύμφωνα με τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός της 10ης Νοεμβρίου 2020, αυτός θα συνδέσει τον θύλακα του Αζερμπαϊτζάν Nakhchivan μέσω της Αρμενίας με το Αζερμπαϊτζάν. Ο Nakhchivan θα παρέχει στην Τουρκία έναν άμεσο διάδρομο προς τη λεκάνη της Κασπίας.
Η προσέγγιση της Τουρκίας στην Κεντρική Ασία έχει εντατικοποιηθεί μέσω επίσημων επισκέψεων. Από τις 6 έως τις 9 Μαρτίου, ο Cavusoglu επισκέφθηκε το Ουζμπεκιστάν, το Τουρκμενιστάν και το Κιργιστάν. Μετά τον Δεύτερο Πόλεμο του Καραμπάχ, η εξαγωγή όπλων από την Τουρκία προς τα κράτη της Κεντρικής Ασίας είναι πολύ πιθανή. Έχει αναφερθεί ότι οι ηγέτες του Ουζμπεκιστάν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τα τουρκικά όπλα. Επιπλέον, ο Cavusoglu είπε ότι η Άγκυρα συνεργάζεται με το Ουζμπεκιστάν για μια προτιμησιακή εμπορική συμφωνία και μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου.
Η Άγκυρα επανέφερε στο προσκήνιο πρόσφατα μια περιφερειακή εμπορική συμφωνία σε συνάντηση του λεγόμενου Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας στις 4 Μαρτίου. Ο οργανισμός ιδρύθηκε το 1985 για να διευκολύνει το εμπόριο μεταξύ Τουρκίας, Ιράν και Πακιστάν.
Ενώ η αποτελεσματικότητά της είναι περιορισμένη, ο χρόνος της επανεμφάνισής της είναι σημαντικός, καθώς ταιριάζει με τη συνολική ώθηση της Άγκυρας προς τα ανατολικά. Η οικονομική παρουσία της Τουρκίας στην περιοχή παραμένει μέτρια. Η Κίνα και η Ρωσία επισκιάζουν τις εμπορικές της δυνατότητες – η Τουρκία δεν είναι κορυφαίος εμπορικός εταίρος για καμία από τις περιφερειακές χώρες, εκτός από το Τουρκμενιστάν. Ωστόσο, η Τουρκία στοχεύει να οικοδομήσει μια οικονομική και πολιτιστική βάση για συνεργασία, η οποία περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας κοινής αγοράς αγαθών, επενδύσεων, εργασίας και υπηρεσιών έως το 2026-2028.
Παρά την ώθηση για διείσδυση στην περιοχή, η Άγκυρα αντιμετωπίζει επίσης σημαντικά εμπόδια. Οι σχέσεις με την Κίνα είναι ζωτικής σημασίας. Παρά τις πολυάριθμες προσπάθειες της Κίνας να δημιουργήσει ισχυρότερους δεσμούς με την Τουρκία – συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων στη βιομηχανία, την ενέργεια, τις μεταφορές και τις τηλεπικοινωνίες – δεν έχουν πραγματοποιηθεί σημαντικές συμφωνίες. Είναι πιθανό η Άγκυρα να διστάζει να προσφέρει επικερδείς συμβάσεις σε κινεζικές εταιρείες που θεωρεί ανταγωνιστές. Οι σχέσεις με το Πεκίνο είναι πάντως σημαντικές καθώς συνδέονται με την προσπάθεια της Άγκυρας να δημιουργήσει καλύτερες συγκοινωνιακές και οικονομικές συνδέσεις με την Κεντρική Ασία, όπου η Κίνα κυριαρχεί οικονομικά.
Ενώ η Κίνα και η Ρωσία δεσπόζουν στην περιοχή, η Τουρκία έχει σημαντικό πλεονέκτημα στον πολιτιστικό τομέα και θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί την επιθυμία των κρατών της Κεντρικής Ασίας να διαφοροποιήσουν τις εξωτερικές σχέσεις τους μακριά από τη Μόσχα και το Πεκίνο. Η εξάρτηση και από τις δύο δυνάμεις έχει προκαλέσει κατά καιρούς προβλήματα στις περιφερειακές πρωτεύουσες. Επιπλέον, το Κιργιστάν και το Τουρκμενιστάν χρειάζονται μετρητά, αυξάνοντας τις δυνατότητες οικονομικής διείσδυσης της Τουρκίας.
Ένα άλλο ενδιαφέρον στοιχείο του οράματος της Τουρκίας για τη λεκάνη της Κασπίας και την Κεντρική Ασία είναι ότι εναρμονίζεται με τη στρατηγική της Δύσης έναντι της Ρωσίας και των δύο περιοχών. Αυτό δημιουργεί δυνατότητες συνεργασίας μεταξύ Τουρκίας και Δύσης. Και οι δύο ενδιαφέρονται να λάβουν το Τουρκμενικό αέριο και να μειώσουν την εξάρτηση από τη ρωσική – και, όλο και περισσότερο, την κινεζική – υποδομή. Η Τουρκία και η Δύση έχουν παρόμοιες, αν όχι πανομοιότυπες, γεωπολιτικές φιλοδοξίες: προώθηση διαδρόμων Ανατολής-Δύσης αντί των παραδοσιακών αγωγών, δρόμων, σιδηροδρόμων και άλλων κρίσιμων υποδομών που κυριαρχούνται από την Ρωσία ή προωθούνται από την Κίνα.
Η προβολή ισχύος της Τουρκίας στην Κεντρική Ασία θα συνεχίσει να επισκιάζεται από τις κινεζικές και ρωσικές προσπάθειες. Ωστόσο, οι πρόσφατες κινήσεις της Άγκυρας σηματοδοτούν μια πιο ισχυρή τουρκική πολιτική απέναντι στην περιοχή που έλειπε μέχρι πρόσφατα. Η σταθεροποίηση της θέσης της Τουρκίας στο Αζερμπαϊτζάν ως εφαλτηρίου για την Κεντρική Ασία θα είναι κρίσιμη, καθώς η γεωγραφική θέση της χώρας θα μπορούσε να επιτρέψει την ώθηση της Τουρκίας ανατολικά πέρα από την Κασπία.
