Η σχέση Αγκυρας – Μόσχας δοκιμάζεται στη Συρία

Θα μπορούσε η σφοδρή σύγκρουση Ρωσίας – Τουρκίας για τις τελευταίες εξελίξεις στο Ιντλίμπ της Συρίας να αποτελέσει την αφορμή για την επιστροφή της Αγκυρας στις αγκάλες της Δύσης; Είναι παρακινδυνευμένο να απαντήσει κανείς θετικά, σε μια χρονική στιγμή κατά την οποία η Τουρκία κατορθώνει –παρά την απρόβλεπτη συμπεριφορά της– να έχει τη στήριξη αμφοτέρων των πλευρών.

Παρά την επιμονή της ότι η συμφωνία για τους S-400 δεν θα επηρεαστεί από την πρόσφατη κρίση στις ρωσοτουρκικές σχέσεις λόγω Ιντλίμπ, ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν εξασφάλισε πλήρη κάλυψη της Ουάσιγκτον για τις ενέργειές του στη βόρεια Συρία. «Στεκόμαστε στο πλευρό του νατοϊκού μας συμμάχου, της Τουρκίας, στον απόηχο της επίθεσης, που είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο πολλών Τούρκων στρατιωτικών που υπηρετούσαν σε ένα φυλάκιο παρατήρησης που χρησιμοποιείτο για συντονισμό και αποκλιμάκωση, και στηρίζουμε πλήρως τις δικαιολογημένες ενέργειες αυτοάμυνας της Τουρκίας, που έγιναν ως αντίποινα», τόνισε αυτή την εβδομάδα ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάικ Πομπέο.

Σύμφωνα με ανάλυση του πρακτορείου Bloomberg, «η Τουρκία έχει χάσει την πίστη της στις ΗΠΑ και δεν εμπιστεύεται απολύτως ούτε τη Ρωσία, αλλά η σχέση με τη Ρωσία τής επιτρέπει να έχει μια πιο ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική». Η Μόσχα εμφανίζεται αποφασισμένη να διατηρήσει τη συνεργασία της με την Τουρκία μετά το συμβόλαιο των 2,5 δισ. δολαρίων για τους S-400, καθώς η Ρωσία θεωρεί ιδιαιτέρως σημαντικό να βρίσκεται σε στενή συνεργασία με ένα μέλος του ΝΑΤΟ που αψηφά ανοικτά τις ΗΠΑ. Η Ρωσία κατασκευάζει εξάλλου τον πρώτο πυρηνικό σταθμό της Τουρκίας, ενώ ο αγωγός TurkStream προορίζεται για τη μεταφορά φυσικού αερίου κάτω από τη Μαύρη Θάλασσα προς την Τουρκία και άλλες χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, μειώνοντας έτσι την εξάρτηση της Μόσχας από το ουκρανικό δίκτυο.

Ενδεικτικές του επιπέδου στο οποίο έχουν βρεθεί οι διμερείς σχέσεις Μόσχας – Αγκυρας τον τελευταίο καιρό ωστόσο είναι οι δηλώσεις Ερντογάν, που επέλεξε μάλιστα να τις κάνει από το Κίεβο, την πρωτεύουσα της Ουκρανίας. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου που παραχώρησε στην ουκρανική πρωτεύουσα, ο Τούρκος πρόεδρος τοποθετήθηκε πάνω σε ένα από τα πιο ευαίσθητα θέματα της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής, δηλώνοντας ότι δεν αναγνωρίζει την «παράνομη προσάρτηση» της Κριμαίας από τη Ρωσία.

«Θα ήθελα και πάλι να υπογραμμίσω ότι εμείς δεν αναγνωρίζουμε την παράνομη προσάρτηση της Κριμαίας. Θα συνεχίσουμε να υποστηρίζουμε την εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Τούρκος πρόεδρος στο πλαίσιο της επίσημης επίσκεψής του στη χώρα. H ανταποκρίτρια των Financial Times απέδωσε τη δήλωση στην προσπάθειά του να εκτονώσει την οργή του για τον θάνατο των οκτώ Τούρκων στρατιωτών από πυρά των συριακών δυνάμεων. Είχε προηγηθεί η ιαχή του «Δόξα στην Ουκρανία», ένα σύνθημα συνυφασμένο με το αντιρωσικό φρόνημα στη χώρα και τον αγώνα της για ανεξαρτησία μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ενωσης.

Τρίζει έτσι για πρώτη φορά η ρεαλιστική συμμαχία μεταξύ Αγκυρας και Μόσχας μετά την επίθεση που δέχθηκαν οι τουρκικές δυνάμεις τη Δευτέρα. Για την Αγκυρα είναι σαφές ότι αυτό δεν θα μπορούσε να συμβεί χωρίς –τουλάχιστον– την ανοχή της Ρωσίας. Η σημαντικότερη αγωνία της Τουρκίας είναι πως οι εχθροπραξίες στο Ιντλίμπ θα μπορούσαν να προκαλέσουν ένα νέο προσφυγικό κύμα στη χώρα, η οποία ήδη βρίσκεται στα όριά της φιλοξενώντας 3,6 εκατ. Σύρους.

Το ζήτημα της Λιβύης

Αν προσθέσει κανείς στις εντάσεις το ζήτημα της Λιβύης, όπου η Μόσχα στηρίζει τον στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ και η Αγκυρα τη διεθνώς αναγνωρισμένη κυβέρνηση της Τρίπολης υπό τον Φαγέζ αλ Σαράζ, τότε είναι σαφές πως το όψιμο ρωσοτουρκικό ειδύλλιο δοκιμάζεται πολλάκις. Toύρκοι αναλυτές προειδοποιούν ότι δεν πρέπει οι Δυτικοί αξιωματούχοι να πιστεύουν ότι η Τουρκία έχει γυρίσει οριστικά την πλάτη στη Δύση. «Δεν εναρμονιζόμαστε πλήρως με τους Ρώσους. Δεν ισχύει αυτό», διευκρίνισε ανώτατος Τούρκος αξιωματούχος στους Financial Times.

Σύμφωνα με το Bloomberg, η συνεννόηση Βλαντιμίρ Πούτιν – Ταγίπ Ερντογάν είναι απόρροια της επίγνωσης του Ρώσου προέδρου ότι δεν μπορεί να έχει επιρροή στη Μέση Ανατολή αν βρίσκεται σε σύγκρουση με την Τουρκία. Οσο κι αν τον εκνευρίζει ο Ερντογάν ως προσωπικότητα, ο Πούτιν ξέρει ότι τον χρειάζεται, υπογραμμίζει το πρακτορείο.

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ρώσος πρόεδρος δαγκώνει τη γλώσσα του ακόμη και μετά τα τελεσίγραφα Ερντογάν ότι οι συριακές δυνάμεις πρέπει να αποχωρήσουν από τις περιοχές κοντά στα τουρκικά σύνορα μέχρι τα τέλη του μήνα. Πρόκειται για μια ασυνήθιστα ήπια συμπεριφορά εκ μέρους του Πούτιν, ο οποίος αρέσκεται συχνά στην επίδειξη αρρενωπότητας και πυγμής.

Το Bloomberg εκτιμά ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός πως ο Πούτιν βλέπει μακροπρόθεσμα αυτόν τον γάμο συμφέροντος με τον Ερντογάν. Θέλει να προσελκύσει την Τουρκία με πωλήσεις όπλων και ενεργειακές συμφωνίες για να προκαλέσει ένα χάσμα ανάμεσα στην Τουρκία και στον σημαντικότερο σύμμαχό της στο ΝΑΤΟ, τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Οι αντάρτες του PKK και τα drones

Στη λίστα των τριβών ΗΠΑ – Τουρκίας συμπεριελήφθη πρόσφατα και η αναστολή του απόρρητου προγράμματος συνεργασίας στη συγκέντρωση πληροφοριών σχετικά με τους αντάρτες του ΡΚΚ. Οπως αποκάλυψε το πρακτορείο Reuters, η αμερικανική απόφαση για το επ’ αόριστον «πάγωμα» του προγράμματος των drones ήταν η απάντηση στην τουρκική επιχείρηση στη βόρεια Συρία τον Οκτώβριο. Πάντως, στην αποκάλυψη επισημαίνεται ότι η Αγκυρα έχει επενδύσει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια για την προώθηση των αμυντικών ικανοτήτων της και τον περιορισμό της εξάρτησής της από τα αμερικανικά και ισραηλινά drones, τα οποία συχνά χρησιμοποιεί από τα τέλη της δεκαετίας του ’90. Η ιδιωτική εταιρεία Baykar Defense, τη διαχείριση της οποίας έχει μεταξύ άλλων και ο Σελτσούκ Μπαϊρακτάρ, γαμπρός του Ταγίπ Ερντογάν, άρχισε να αναπτύσσει drones πριν από περίπου είκοσι χρόνια. Μέσα σε μία δεκαετία και κάτι χρόνια, η Αγκυρα δημιούργησε οπλισμένα και άοπλα drones και άρχισε να πουλάει στον τουρκικό στρατό, στην Ουκρανία και στο Κατάρ.

“Καθημερινή”