Το μυστικό της επιτυχίας για τον Τούρκο Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη Μέση Ανατολή ήταν η εξαγωγή σαπουνόπερων που απεικονίζουν μια ιδανική μουσουλμανική κοινωνία. Μια βιομηχανία ψυχαγωγίας που εκτοξεύει εκατομμύρια Άραβες θεατές σε δραματικές συνωμοσίες συνέπεσε με την άνοδο της τουρκικής “ήπιας δύναμης” που βασίζεται σε ένα μοντέλο οικονομικής δύναμης και πολυκομματικής πολιτικής που είναι αρμονική με το Ισλάμ. Έκτοτε, αυτό έχει αντικατασταθεί από τον τουρκικό στρατό, κάνοντας τουλάχιστον τρεις επιδρομές στη Συρία από το 2016, και δημιουργώντας ένα στρατιωτικό δίλημμα στη Λιβύη χωρίς τέλος. Ακόμη και όταν εξελίσσονται οι ειρηνευτικές συνομιλίες, με τις Ηνωμένες Πολιτείες η βίαιη εξωτερική πολιτική της Τουρκίας δεν δείχνει να αλλάζει.
Η Τουρκία δεν έρχεται πρώτη φορά στην περιοχή. Είναι εδώ ως κληρονόμος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας η οποία, στο απόγειό της, κυβέρνησε τον μουσουλμανικό κόσμο και ένα τμήμα της Ευρώπης. Κατά καιρούς η Τουρκία καθοδηγείται από τις απειλές, ειδάλλως λειτουργεί βάση οικονομικών συμφερόντων.
Η Τουρκία αρχίζει να χρησιμοποιεί κάτι περισσότερο από τη διπλωματία για να προβάλει την υπεροχή της. Τον τελευταίο χρόνο, κατέλαβε τη βορειοανατολική Συρία, αύξησε τη στρατιωτική παρουσία της στο Ιράκ και επενέβη έντονα στον εμφύλιο πόλεμο στη Λιβύη. Έχει δημιουργήσει βάσεις στο Κατάρ και τη Σομαλία, και διαπραγματεύτηκε τον προσωρινό έλεγχο του νησιού Suakin στο Σουδάν και μια αμυντική συμφωνία με το Κουβέιτ, εξασφαλίζοντας σημαντικά εδάφη κατοχής στον Περσικό Κόλπο και την Ερυθρά Θάλασσα.
Σήμερα, η Τουρκία ανεβάζει τους τόνους στη Συρία. Οι συγκρούσεις το προηγούμενο έτος μεταξύ δυνάμεων που υποστηρίζονται από τη Ρωσία και αντιπολιτευόμενων ομάδων με τη βοήθεια της Τουρκίας οδήγησαν στη δημιουργία διαδρόμου ασφαλείας στα τουρκικά σύνορα, ο οποίος παρακολουθείται από κοινού από τις τουρκορωσικές δυνάμεις, αν και τελεί υπό “επαναστατικό” έλεγχο. Η Άγκυρα παρακινείται από την επιθυμία να ματαιώσει τις κουρδικές εθνικές φιλοδοξίες για αυτονομία και την ανησυχία για την πρόκληση εθνικής ασφάλειας που θέτει το κόμμα Της Συρίας-Κουρδικής Δημοκρατικής Ένωσης που συνδέεται με το ΡΚΚ. Ελπίζει να δημιουργήσει μια ζώνη ασφαλείας για την επανεγκατάσταση περίπου 3,6 εκατομμυρίων Σύρων προσφύγων, οι οποίοι επίσης καθίστανται βάρος.
Χωρίς πολιτική διευθέτηση, πραγματοποιείται σταδιακή τουρκοποίηση της βόρειας Συρίας. Έχοντας στείλει πάνω από 10.000 στρατεύματα, ένα σχέδιο ανάπτυξης ασφαλούς ζώνης θα ανακατασκευάσει τώρα αυτές τις περιοχές υπό τουρκικό έλεγχο, δημιουργώντας τοπικές κυβερνήσεις και υποδομές υπό την επίβλεψη των τουρκικών αρχών. Οι τοπικές κυβερνήσεις σε Ιντλίμπ και Χαλέπι έχουν ήδη υιοθετήσει την τουρκική λίρα ως νόμιμο χρήμα της περιοχής για τη σταθεροποίηση των τιμών. Ωστόσο, η κατάσταση στη Συρία παραμένει ασταθής και διαφαίνεται στρατιωτική κλιμάκωση.
Η πολιτική της Τουρκίας για τη Λιβύη, η οποία υποστηρίζεται από την κυβέρνηση εθνικής συμφωνίας, συνδέεται στενά με τη δημιουργία αποκλειστικής οικονομικής ζώνης από τη νότια ακτή της Τουρκίας στη Μεσόγειο μέχρι τις βορειοανατολικές ακτές της Λιβύης. Η Άγκυρα υπέγραψε και χρησιμοποίησε αμφιλεγόμενη συμφωνία με την Τρίπολη, η οποία οριοθετεί κοινό θαλάσσιο όριο στην ανατολική Μεσόγειο Θάλασσα (περιοχή την οποία διεκδικεί η Ελλάδα) για τη διεξαγωγή δραστηριοτήτων εξερεύνησης φυσικού αερίου σε αμφισβητούμενα ύδατα.
Αυτό έχει κλιμακώσει τις εντάσεις με το Ισραήλ, την Ελλάδα, την Κύπρο και άλλα ευρωπαϊκά έθνη. Σε αντάλλαγμα, η Άγκυρα βοήθησε στην ανατροπή του πολέμου υπέρ της φιλικής προς τη Μουσουλμανική Αδελφότητα Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας στέλνοντας όπλα και Σύριους μισθοφόρους. Το Κατάρ χρηματοδοτεί τις ενέργειές του ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες παραμένουν στο περιθώριο. Η Λιβύη έχει γίνει ελεύθερη για όλους.
Ωστόσο, η επέμβαση της Τουρκίας στη Λιβύη αποτελεί ρίσκο, όχι μόνο λόγω της απρόβλεπτης κατάστασης στην περιοχή. Η κυβέρνηση που στηρίζει δεν ελέγχει καν τη γη που γειτνιάζει με την περιοχή που οριοθετείται από τη θαλάσσια συμφωνία. Εάν η κυβέρνηση εθνικής συμφωνίας χάσει τον πόλεμο, η Άγκυρα θα χάσει την πρόσβαση σε πολυπόθητα κοιτάσματα φυσικού αερίου. Οι φιλοδοξίες της ενδέχεται να αποδειχθούν ιδιαίτερα δαπανηρές δεδομένης της επικείμενης παραίτησης του Πρωθυπουργού Σάραζ παρά το νέο γύρο διαπραγματεύσεων τον επόμενο μήνα στη Γενεύη. Εν τω μεταξύ, οι εντάσεις αυξάνονται τόσο με τις Ηνωμένες Πολιτείες όσο και με τη Ρωσία σχετικά με τη συμμετοχή της Τουρκίας στη βόρεια Συρία (η Τουρκία και η Ρωσία βρίσκονται σε αντίθετες πλευρές της Συριακής κρίσης).
Η διελκυστίνδα στην περιοχή μεταξύ των κακών παραγόντων εντείνεται και η Τουρκία δεν είναι πλέον ασφαλής. Παρά τις οπισθοδρομήσεις και τις πιθανές αρνητικές δευτερογενείς επιπτώσεις των συγκρούσεων στη Συρία, τη Λιβύη και το Ιράκ, η Τουρκία έχει αναδυθεί ως βαρέων βαρών με τον Ερντογάν ως νέο Πούτιν που επιδιώκει να ηγηθεί με μια σειρά από την οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι σαφώς απών. Ωστόσο, οι πολίτες της Μέσης Ανατολής που έπεσαν κάτω από την επιρροή των τουρκικών σίριαλ μπορεί να μην είναι τόσο δεκτικοί στις επεκτατικές πολιτικές της Τουρκίας. Θα τους υπενθυμίσουμε χειρότερες εποχές υπό οθωμανική κυριαρχία. Αν δεν ελεγχθούν, οι συνέπειες του τυχοδιωκτισμού της Τουρκίας θα θέσουν σε κίνδυνο, όχι μόνο τα άμεσα σύνορά της, αλλά ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Μεσόγειο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα γλιτώσουν, καθώς θα κληθούν να γράψουν ένα νέο σενάριο.
Patricia Karam is regional director for the Middle East at the International Republican Institute, a nonprofit organization that promotes democracy.
Μετάφραση Χωριανόπουλος Άγγελος
πηγή: www.thehill.com
infognomonpolitics.gr
