του Philippe Bernard (*)
Aπό το Πα-ντε-Καλαί, στη βόρεια Γαλλία, τίποτα δεν φαίνεται να έχει αλλάξει. Oι βουνοπλαγιές του Ντόβερ εξακολουθούν να φαίνονται όταν το επιτρέπουν οι μετεωρολογικές συνθήκες. Στο κάτω-κάτω, η Μάγχη δεν είναι ένας πορθμός που ο συγγραφέας Μορίς Λεμπλάν είχε προβλέψει κάποτε ότι θα έρθει μια μέρα που θα τον διασχίζουμε περπατώντας;
Στην πραγματικότητα, όλα εξελίσσονται λες και, ως αποτέλεσμα του Brexit και της Covid-19, η Μεγάλη Βρετανία απομακρύνεται διαρκώς. Λες και τα σύνορα που είχαν αρχίσει να σβήνουν, λόγω της ΕΕ και της σήραγγας, γίνονται κάθε μέρα και πιο έντονα. Για τον απλό πολίτη, τα σημάδια είναι πολλά: τελωνειακοί έλεγχοι, άδειες πτέρυγες στο Marks & Spencer, τριπλασιασμός των διδάκτρων στα βρετανικά πανεπιστήμια, οικονομική κρίση στα Eurostar.
Η ρήξη ανάμεσα στη Βρετανία και την ΕΕ δεν έχει οδηγήσει σε μια ειρηνική συνύπαρξη, αλλά σε μια κλιμάκωση της έντασης. Η οριστικοποίηση ενός επώδυνου διαζυγίου δεν επέτρεψε ούτε την εγκαθίδρυση νέων σχέσεων ούτε την υπέρβαση της ανάγκης της κάθε πλευράς να κατηγορεί την άλλη για τις δυσκολίες της ή τα λάθη της.
Η Ενωση βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα πολιτικό αντάρτικο που ενδεχομένως να προαναγγέλλει αυτό που φοβούνται οι Ευρωπαίοι: την ανάδυση ενός ανταγωνιστή, που μπορεί να είναι μεσαίου μεγέθους, αποδεικνύεται όμως απροσδόκητα εχθρικός. Οι σχέσεις ανάμεσα στην ΕΕ και το Ηνωμένο Βασίλειο «εξακολουθούν να επιδεινώνονται με ιλιγγιώδεις ρυθμούς», τονίζει ο Μουζτάμπα Ράχμαν, διευθυντής του Eurasia Group Europe.
Η σύναψη την τελευταία στιγμή μιας συμφωνίας ελευθέρου εμπορίου δεν οδήγησε σε παύση των εχθροπραξιών. Πριν ακόμη στεγνώσει το μελάνι της, ο Μπόρις Τζόνσον την αποκήρυξε, αρνούμενος να ασκήσει ελέγχους στα εμπορεύματα που φτάνουν στη Βόρεια Ιρλανδία. Από τεχνική άποψη, αυτή η υπαναχώρηση φέρνει στην επιφάνεια αυτό που ανησυχεί περισσότερο τους Ευρωπαίους: ότι η Βόρεια Ιρλανδία, που ανήκει στο Ηνωμένο Βασίλειο αλλά παραμένει στην ενιαία αγορά της ΕΕ, θα λειτουργεί ως δίαυλος παράνομης εισόδου εμπορευμάτων στη Βρετανία. Η περιφρόνηση του Τζόνσον για τις δεσμεύσεις του διέλυσε πολύ γρήγορα όση εμπιστοσύνη απέμενε προς το πρόσωπό του.
Η στρατηγική του βρετανού πρωθυπουργού στο θέμα των εμβολιασμών τού έδωσε μια διέξοδο στα πολλαπλά προβλήματα που είχε δημιουργήσει το Brexit: διπλωματική απομόνωση, μείωση των εξαγωγών μακροπρόθεσμα κατά 20%, αντικατάσταση του Σίτι από το Αμστερνταμ ως διεθνούς χρηματοπιστωτικού κέντρου. Για να μη μιλήσουμε για τους 127.000 νεκρούς από την πανδημία.
Το 57% των ενηλίκων έχει εμβολιαστεί; Το οφείλουν στο Brexit, διαβεβαιώνουν τα ταμπλόιντ τα εκατομμύρια των συνδρομητών τους. Ο πόλεμος των εμβολίων οφείλεται στις ρεβανσιστικές διαθέσεις της ΕΕ, έγραψε η Daily Express, σύμφωνα με την οποία μέχρι τον Ιούλιο θα έχει εμβολιαστεί το σύνολο του πληθυσμού. «Με τις απειλές της για τα εμβόλια, οι Βρυξέλλες θυσιάζουν τη φιλία μας», έγραψε η Daily Telegraph.
Οι υπουργοί της κυβέρνησης Τζόνσον έχουν μια μάλλον ωμή αντίληψη γι’αυτή τη «φιλία». Ο υπουργός Εξωτερικών Ντόμινικ Ράαμπ κατηγορεί την ΕΕ ότι συμπεριφέρεται σαν μια δικτατορία, ενώ ο υπουργός Υγείας Ματ Χάνκοκ ισχυρίστηκε ότι το συμβόλαιο που υπέγραψε το Λονδίνο με την AstraZeneca είναι ισχυρότερο από εκείνο που υπέγραψε η ΕΕ. Ο Μπόρις Τζόνσον πρόσθεσε μια δόση κυνισμού εξηγώντας ότι η επιτυχία της χώρας του στο θέμα των εμβολιασμών οφείλεται «στον καπιταλισμό και την απληστία» – μια παρατήρηση που γρήγορα απέσυρε.
Η υπερφιλεύθερη εκδοχή μιας «Σιγκαπούρης στον Τάμεση», ενός φορολογικού παραδείσου δηλαδή στην πόρτα της Γηραιάς Ηπείρου, δεν βρίσκεται πλέον στην ημερήσια διάταξη λόγω της πανδημίας. Η ιδέα όμως ότι η διαφορά φέρνει επιτυχία κερδίζει έδαφος. Ο Λόρδος Χιλ, πρώην ευρωπαίος επίτροπος, προτείνει την απελευθέρωση της χώρας του από τους κανόνες της ΕΕ.
Είτε είναι ιδεολογική επιλογή είτε πολιτική τακτική, η σύγκρουση με την ΕΕ δεν φαίνεται να υποχωρεί. Ο Τζόνσον προσπαθεί να συγκαλύψει τις συνέπειες του Brexit επιμένοντας στις αποτυχίες της ΕΕ. Το φιάσκο των εμβολιασμών στην Ευρώπη αποτελεί γι’αυτόν ευλογία.
Οι Βρετανοί δεν μπορούν βέβαια να ενισχύσουν τη θέση τους στον κόσμο προβάλλοντας τους γείτονές τους. Και οι Ευρωπαίοι θα αποδυναμωθούν αν σνομπάρουν τους βρετανούς εξαδέλφους τους. Θα πρέπει λοιπόν να βρεθούν δίαυλοι συνεννόησης. Αλλιώς, το μέλλον θα διαγραφεί όπως το είπε ο διαπραγματευτής Μισέλ Μπαρνιέ: “ lose-lose”.
(*) Ο Φιλίπ Μπερνάρ είναι αρθρογράφος της Monde
(Πηγή: Le Monde)
