Του Αλκη Καλλιαντζίδη, Οικονομολόγου, [email protected], www.kalkis.eu
Σπανίως οι όποιες αβεβαιότητες, πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές, επιδημικές ή εκλογικές αφήνουν αδιάφορη την εκάστοτε ισχύουσα ισοτιμία ενός νομίσματος, έστω κι αν θεωρείται «σκληρό», έστω κι αν
πρόκειται για το παγκόσμιο μέσο πληρωμών, δηλαδή το αμερικανικό δολάριο. Αυτό αποδεικνύεται για άλλη μια φορά προς μεγάλη απογοήτευση των ευρωθαφτών που εύχονται νυχθημερόν την κατάρρευση του ευρώ. Πράγματι, από τον Μάρτιο του 2020, το πράσινο νόμισμα έχει χάσει 12% έναντι του ευρώ, λόγω των πολιτικών αβεβαιοτήτων των ΗΠΑ και της κακής διαχείρισης του Covid-19. Χθες 4-8-2020 το ευρώ μας έκλεισε στην τιμή των 1,1788 δολάρια ($), καταγράφοντας μια ημερήσια αύξηση +0,23%, ενώ σήμερα 5-8-2020 στις 7,45 ένα (1) ευρώ (€) έκανε 1,1827 δολάρια, σύμφωνα με τον ιστότοπο https://www.capital.fr/devises/cours/EUR/USD.
Σε περιόδους μεγάλης κρίσης, η οικονομική σοφία υπαγορεύει να καταφεύγουμε στις σίγουρες αξίες, 
δηλαδή στο δολάριο π.χ.. Κι όμως, το αντίστροφο συμβαίνει τώρα. Από τον Μάρτιο 2020, το νόμισμα των ΗΠΑ έχει χάσει σχεδόν 12% έναντι του ευρώ, πέφτοντας από το 1,06 στο 1,19 δολάρια για 1 ευρώ στα τέλη Ιουλίου. Η πτώση του μόνο για τον Ιούλιο ήταν 5%. Είναι ταυτόχρονα λίγο, όπως μας θυμίζει ο οικονομολόγος Jean Pisani–Ferry – το 1 ευρώ άγγιξε το χαμηλό των 0,82 δολαρίων τον Οκτώβριο του 2000 και το ιστορικό υψηλό του 1,60 τον Ιούλιο του 2008. Από τότε, κυμαίνεται συνήθως μεταξύ 1,05 και 1,25, το οποίο θεωρείται λογικό. Ωστόσο, ήταν μεγάλη η πτώση στον κόσμο των οιονεί σταθερών ισοτιμιών που ήρθε να επικρατήσει. Η δυσπιστία αντικατοπτρίζεται στην άνοδο του χρυσού, η οποία σπάει τα ρεκόρ και έχει αυξηθεί κατά 30% από την αρχή του έτους 2020, με διαπραγμάτευση της ουγγιάς στα 1.975 δολάρια, ένδειξη μείωσης της εμπιστοσύνης στα παραδοσιακά νομίσματα και ενός φόβου για την επιστροφή του πληθωρισμού, σύμφωνα με τα στοιχεία του άρθρου του Arnaud Leparmentier στις 4-8-2020 στον ηλεκτρονικό Le Monde με τίτλο : «Το δολάριο, ενδεικτικό μιας εξασθενημένης Αμερικής» (Le dollar, révélateur d’une Amérique affaiblie).
Το ερώτημα βέβαια είναι αν η πτώση του δολαρίου θα επιταχυνθεί κι αν θα απειλήσει την ηγεμονία του. Η ρήση στα αγγλικά « TINA : there is no alternative» μας είναι γνωστή, ήτοι : «δεν υπάρχει εναλλακτική 
λύση». Δεν υπάρχει άλλη επιλογή εκτός από το δολάριο, επαναλαμβάνουν οι επενδυτές εδώ και χρόνια, επικαλούμενοι την ενίσχυση των Κινέζων και την αδυναμία του ευρώ. Το δολάριο παραμένει το αποθεματικό νόμισμα αναφοράς (το 62% των αποθεματικών, με πτώση μόνο 2 μονάδων από το 2008, σημειώνουν οι Financial Times), ενώ το μερίδιο του ευρώ στα αποθεματικά νομίσματα μειώθηκε από το 28% σε 20% από το 2008.
«Υπερβολικό προνόμιο»
Ωστόσο, ο Stephen Roach, καθηγητής στο πανεπιστήμιο του Yale και πρώην στέλεχος της Morgan Stanley, 
αποσυναρμολογεί την «TINA» : εκτιμά, σε ένα κείμενο που δημοσίευσε το Bloomberg, ότι 
«το υπερβολικό προνόμιο του δολαρίου τελειώνει» και προβλέπει πτώση κατά 35 % του πράσινου χαρτονομίσματος. Ο επικεφαλής οικονομολόγος της Τράπεζας Natixis, Patrick Artus, αναμένει από την πλευρά του επίσης μια διολίσθηση του δολαρίου. Υπάρχουν πολλές εξηγήσεις. Πρώτον, οι Ηνωμένες Πολιτείες τυπώνουν χρήμα περισσότερο από τα άλλα νομισματοκοπεία. Το δημοσιονομικό έλλειμμα αναμένεται να φθάσει το 23,8% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕγχΠ) το 2020, διπλάσιο δηλαδή από αυτό της ζώνης του ευρώ (11,7%), σύμφωνα με τις προβλέψεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ). Προστίθεται σε αυτό και η πολιτική της Ομοσπονδιακής Τράπεζας 
των ΗΠΑ (Fed), η οποία μειώνει τα επιτόκια περισσότερο από ό,τι τα μείωσε η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), η οποία δεν θα μπορούσε να τα μειώσει κι άλλο με τα αρνητικά 
επιτόκια που έχει. Τα βραχυπρόθεσμα επιτόκια των ΗΠΑ κυμαίνονται τώρα μεταξύ 0% και 0,25%, δηλαδή μια μονάδα χαμηλότερα από ό, τι στην αρχή της πανδημίας. Πάνω απ ‘όλα, η Federal Reserve παρεμβαίνει μαζικά, αγοράζοντας τους τίτλους των αμερικανικών εταιρειών, επίσημα για να διασφαλίσει τη ρευστότητα της αγοράς, στην πραγματικότητα όμως για να αποφύγει τις πτωχεύσεις.
Οι πολιτικές αβεβαιότητες αυξάνουν τη δυσπιστία στην αγορά : το χάος στην Ουάσινγκτον και η ανικανότητα της χώρας να αναχαιτίσει την πανδημία Covid-19, αλλά και το πρόγραμμα του προεδρικού υποψηφίου του Δημοκρατικού κόμματος Joe Biden των εκλογών του Νοεμβρίου 2020. Ο τελευταίος 
αναμένεται να αυξήσει τους εταιρικούς φόρους, να επιβάλει ένα φόρο στους πλούσιους για την κοινωνική ασφάλιση και να σφυρίξει το τέλος στο πάρτι του κόμματος Trump στην Wall Street. Αυτά τα γεγονότα συμβαίνουν με φόντο ένα μεγάλο αμερικανικό εμπορικό έλλειμμα, με την διαρθρωτική ανεπάρκεια αποταμιεύσεων και την απο παγκοσμιοποίηση. Οι Αμερικανοί μπαίνουν σε μια τανάλια : πώς μπορείς να επιβάλλεις το προνόμιο του δολαρίου ως αποθεματικού νομίσματος, όταν αποστασιοποιείσαι από τις άλλες οικονομίες του κόσμου, χάνοντας έτσι τον ουσιαστικό σου χαρακτήρα;
Ευρωπαϊκή αντίδραση
Το δολάριο απειλείται από τρεις άλλους εξωτερικούς παράγοντες, σε αυτό το φαινόμενο των συγκοινωνούντων δοχείων, δηλαδή ένα νόμισμα έχει μια ισοτιμία έναντι ενός άλλου. Πρώτον, σε αντίθεση με τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η ζώνη του ευρώ αντέδρασε γρήγορα στην κρίση ξεκινώντας ένα σχέδιο οικονομικής ανάκαμψης. Συνήθως, η ευρωπαϊκή αποταμίευση χρηματοδοτεί τα αμερικανικά ομόλογα. Τώρα κατευθύνεται προς την Ευρώπη, σύμφωνα με τον Patrick Artus, αποδυναμώνοντας συνακόλουθα τη ζήτηση για δολάρια.
Ακολούθως, η Κίνα θέλει να συνεχίσει την οικονομική της ανάπτυξη παρά τον εμπορικό και τεχνολογικό πόλεμο μεταξύ αυτής και των Ηνωμένων Πολιτειών. Εάν προσθέσουμε σε αυτό και την έλξη για τις αναδυόμενες αγορές : με τα επιτόκια να είναι σταθερά κοντά στο μηδέν στις ανεπτυγμένες χώρες, οι επενδυτές αναζητούν κεφαλαιακή απόδοση στο νότο.
Η διολίσθηση του δολαρίου συνοδεύεται από ένα άλλο φαινόμενο : την εκτόξευση του χρυσού, όπως 
έχουμε δει παραπάνω, αλλά και την άνοδο των μη κυβερνητικών κρυπτονομισμάτων, όπως το bitcoin, το οποίο έχει υπερτιμηθεί κατά 55% από την αρχή του έτους και κοστίζει
11.250 δολάρια. Επεξήγηση: σε έναν κόσμο όπου οι κεντρικές τράπεζες και τα κράτη δημιουργούν χρήματα προς όλες τις κατευθύνσεις, είναι απαραίτητο να βρεθούν ασφαλή καταφύγια. Αυτή η αγορά είναι συμβολική – οι κεντρικές τράπεζες κατέχουν 33.000 τόνους χρυσού, καθιστώντας αδύνατη την επιστροφή στον κανόνα χρυσού – αλλά η υπόθεση του δολαρίου δείχνει έναν φόβο για την αξία των περιουσιακών στοιχείων τα επόμενα χρόνια.
Οι χρηματιστηριακοί χειριστές ποντάρουν σε μια νομισματικο-ποίηση των χρεών (στη δημιουργία εσόδων από τα χρέη δηλαδή ). Οι επιχειρήσεις δεν θα εξοφλούν – κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ένα πληθωρισμό των στοιχείων ενεργητικού – το βλέπουμε στις μετοχές με απίθανες τιμές, αλλά και σε ακίνητα. Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε ένα φαινόμενο στασιμοπληθωρισμού, δηλαδή πληθωρισμού σε συνδυασμό με στασιμότητα, όπως στη δεκαετία του 1970, κόστος που προκλήθηκε από τη χασούρα στην 
παραγωγικότητα λόγω του Covid-19.
Βεβαίως, η άνοδος των τιμών καταναλωτή παραμένει πολύ χαμηλή – 1,6 στις Ηνωμένες Πολιτείες και 0,9 στη ζώνη του ευρώ στα τέλη του 2021, σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΟΟΣΑ, με την υπόθεση μιας απλής κρίσης. Αλλά η Fed προετοιμάζει ήδη τα νότα της. 
Σύμφωνα με την Wall Street Journal, το ίδρυμα θα πρέπει επίσημα να αποκλείσει τις προληπτικές αυξήσεις επιτοκίων για να την αναχαιτίσει. Η Ευρώπη φαίνεται να προστατεύεται περισσότερο από τις ετερόδοξες περιπέτειες, με μια αυστηρή εντολή και μια ανεξαρτησία της ΕΚΤ να είναι χαραγμένη στο μάρμαρο των ευρωπαϊκών συνθηκών. Ενώ δηλαδή η ζώνη του ευρώ αγωνίζεται ακόμη να σεβαστεί ένα ελάχιστο της δημοσιονομικής πειθαρχίας.
Με αυτό το κριτήριο, το δολάριο φαίνεται υπερτιμημένο.
