Πότε ένας λαός θα νιώσει ευτυχισμένος και ελεύθερος; Σύμφωνα με τον Νίτσε, όταν «…κατορθώσει να προσκολληθεί αδίστακτα στα διδάγματα ενός λαού για τον οποίο μπορούμε να πούμε πως είναι μεγάλη δόξα και σπάνια διάκριση να είναι κανείς μαθητής του: των Ελλήνων». Ρώτησε όμως ο Νίτσε την Μενδώνη, την Ευαγγελάτου, τον Μόσχο, τον Ρήγο και την Κιτσοπούλου;
Όχι. Αλλά και εάν τους ρωτούσε θα του απαντούσαν πως δεν δέχονται καθόλου διδάγματα από τον Αισχύλο και τους υπόλοιπους του αρχαίου ελληνικού δράματος. Τους θεωρούν πασέ. Και για το λόγο αυτό προτείνουν την διασκευή και την επικαιροποίησή τους.
Η διαδικασία καταστροφής της Επιδαύρου και γενικώς του κλασικού ρεπερτορίου άρχισε εδώ και 30 χρόνια περίπου, ως μεταφορά της σχετικής μόδας εξ΄ Αμερικής, της αποδόμησης συνολικά του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού. Ο οποίος δεν ταιριάζει καθόλου με την παγκόσμια ιδέα της συμπερίληψης των διαφορετικών φυλών και των διαφορετικών φύλων.
Είναι λευκές η Αθηνά και η Κλεοπάτρα; Είναι. Άρα θα πούμε πως είναι από την Αφρική. Και εν συνεχεία δεν θα ξαναδείξουμε τον Αγαμέμνονα, τον Ιππόλυτο, την Αφροδίτη, τον Άδμητο και τον Ορέστη ως στρέϊτ. Θα τους δείξουμε με queer κουλτούρα. Την Αφροδίτη να βιντεοσκοπεί ντυμένη ως ντιζέζ, όπως έκανε η Κατερίνα Ευαγγελάτου και τον βασιλιά Άδμητο ως Νεφερτίτη, όπως έκανε λίγα χρόνια πριν ο Θωμάς Μοσχόπουλος.
Η αποδομητική του θεάτρου τάση πέρασε και στην Ευρώπη και για αρκετά χρόνια ήταν κυρίαρχη – σήμερα είναι κάπως ντεμοντέ πλέον και επιστρέφουν οι ευρωπαίοι σε ένα νέο κλασικισμό – ενώ στην Ελλάδα συνεχίζει και σήμερα να είναι σχεδόν η μοναδική πλέον ματιά πάνω στο κλασικό θέατρο.
Εξ’ αρχής υπήρξαν τρομερές αντιδράσεις, γιουχαίσματα, αποδοκιμασίες και μαζικές αποχωρήσεις από την Επίδαυρο. Ωστόσο κανένας σκηνοθέτης δεν προβληματίστηκε, παρά τις συνεχιζόμενες αρνητικές κριτικές πολλών καταξιωμένων κριτικών θεάτρου. Οι νέοι σκηνοθέτες συνέχιζαν απτόητοι την αποδόμηση των αρχαίων κειμένων, των ρόλων και ταυτόχρονα την καταστροφή της Επιδαύρου. Από τον Γκότσεφ και τον Βασίλιεφ μέχρι τον Λιγνάδη, την Ευαγγελάτου και την Κιτσοπούλου, συνεχίζουμε ακάθεκτοι το ίδιο καταστροφικό έργο.
Την ίδια στιγμή όμως, στην Ευρώπη, υπάρχουν μεν οι πειραματικές σκηνές, ωστόσο δεν μπλέκουν με τις μεγάλες κρατικές σκηνές. Υπάρχει περίπτωση να ανεβεί στην Opera Garnier σήμερα έργο του Μολιέρου, όπου ο πρωταγωνιστής θα τραγουδάει βαμμένος με μαύρα δάκρυα, με τα μαλλιά κίτρινα φορώντας τούλια; Όχι. Διότι τις μοντέρνες σκηνοθετικές προσεγγίσεις τις αναθέτουν σε πειραματικές σκηνές και το ζήτημα της εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς έχει ανατεθεί στις μεγάλους κρατικούς οργανισμούς, είναι ενταγμένο στον στόχο της διάδοσης του κάθε πολιτισμού και προκαλεί το διεθνές ενδιαφέρον κάθε χρόνο, με χιλιάδες τουρίστες να συρρέουν είτε στην Όπερα της Βιέννης είτε των Παρισίων. Εμείς εδώ τι μπορούμε να επιδείξουμε πλέον; Την μετατροπή της θεάς Αφροδίτης σε φωτογράφο; Δεν νομίζω πως θα ενδιαφέρει κανέναν.
Η επικρατούσα θεατρική τάση στην Ελλάδα – αλλά και στη Δύση γενικώς, χωρίς όμως τις ελληνικές υπερβολές – λέγεται επικαιροποίηση της τραγωδίας. Λες και ο Ευρυπίδης περίμενε εμάς για να γίνει επίκαιρος. Τα σύγχρονα ενδύματα κάνουν τον Ευρυπίδη μόδα. Όχι διαχρονικό. Διότι, εκτός του ιστορικού πλαισίου χάνεις την επαφή σου με τον μύθο. Απαραίτητη προϋπόθεση για να επικοινωνήσεις με ένα διαχρονικό πνευματικό έργο είναι να βυθιστείς στο δικό του χρόνο, στα δικά του ρούχα, στη δική του γλώσσα, όπως τονίζει ο Isaiah Berlin. Τότε μόνον θα μπορέσεις να καταλάβεις κάποια πράγματα για τις διαχρονικές πλέον ιδέες του κλασικού ελληνικού πνεύματος.
Διαφορετικά, εάν ντύσεις με τα σημερινά ρούχα την Άλκηστη την φέρνεις στα μέτρα σου. Τι είναι η Άλκηστη, που πέθανε χάριν του έρωτα, το λέει ο Θείος Πλάτων: «Άλκηστις ικανήν μαρτυρίαν παρέχεται υπέρ τούδε του λόγου εις τους Έλληνας…ούτω και θεοί την περί τον έρωτα σπουδήν τε και αρετήν μάλιστα τιμώσιν». Όλη αυτή η αιώνια τιμή των θεών στον έρωτα, χάνεται μέσα στα ταγεράκια και στα γέλια μιας φάρσας. Ο Μπέρκμαν είπε κάποτε: «αν αλλάξεις έστω και μία νότα στην 9η του Μπετόβεν, όλοι, κριτικοί και κοινό, θα σε ξεσκίσουν. Από όλες τις τέχνες, μόνον το θέατρο είναι απροστάτευτο και μπορεί ο καθένας να ασελγεί πάνω στο έργο».
Και κάπως έτσι συνεχίστηκε και η Επίδαυρος για φέτος, με αποκορύφωμα την παράσταση της Κιτσοπούλου – η οποία άπαξ ετησίως αναλαμβάνει παραγωγή στο Εθνικό Θέατρο και στο Φεστιβάλ Αθηνών για εντελώς ανεξήγητους λόγους – και όπως πάει η δουλειά, με τα γιούχα και τις φασαρίες, την πάνε για κανονικό κλείσιμο, εάν δεν προλάβουμε. Σήμερα έχουμε μια καταστροφή, ζωντανή, μπροστά στα μάτια μας. Της κλασικής ελληνικής ποίησης. Από το ίδιο το Εθνικό Θέατρο, το Φεστιβάλ Αθηνών και τους σκηνοθέτες του.
Η κλασική ελληνική αρχαιότητα δέχεται μανιασμένη επίθεση παγκοσμίως, αλλά στο σύνολό της. Στις ρίζες της. Στους βωμούς της, που τους σεβάστηκαν μέχρι και οι οθωμανοί κατακτητές, που δεν διανοήθηκαν ποτέ να χοροπηδάνε πάνω στο βωμό του Διονύσου στην Επίδαυρο, όπως έκαναν οι άγγλοι, με την Έλεν Μίρεν επικεφαλής. Ανέβηκαν πάνω στη Θυμέλη της Επιδαύρου και κάνανε σαν μανιασμένοι, όπως κάνουν στην Κρήτη τα καλοκαίρια οι μεθυσμένοι βρετανοί τουρίστες. Τσαλαπατούσαν τον βωμό της Θυμέλης, όπου ο Κουν και ο Ροντήρης δεν άφηναν τους ηθοποιούς ούτε καν να πλησιάσουν. Διότι φυσικά σεβόντουσαν την αρχαία θρησκεία και τα ιερά της.
Θα μου πείτε ιερή είναι η κλασική ελληνική ποίηση; Προφανώς. Έτσι ήταν για την ελληνική αρχαιότητα. Τα παθήματα των τραγικών ηρώων, ήταν οι μεταμορφώσεις των θεών. Εξάλλου, για όποιον έχει στοιχειώδη αρχαιογνωσία και έχει διαβάσει έστω δυο σειρές του Βερνάν, του Νίτσε ή του Ρενάν, αυτά είναι γνωστά: για τους αρχαίους έλληνες το κοινωνικό και το θρησκευτικό πεδίο ήταν απολύτως συνδεδεμένα. Επομένως ο βωμός του Διονύσου στην Επίδαυρο είναι σαν το ιερό των δικών μας ναών. Εάν χοροπηδάς πάνω του δεν είσαι ηθοποιός, είσαι τουλάχιστον άσχετος.
Όμως πιθανόν αυτές οι καταστροφές της Επιδαύρου δεν είναι από ασχετοσύνη μόνον, από έλλειψη αρχαιογνωσίας. Αυτή είναι δεδομένη, εξαιτίας του μεταμοντερνισμού των σκηνοθετών.
Όμως εδώ δεν πρόκειται μόνον για άγνοια. Πρόκειται για κανονική εμπάθεια, για συνειδητή επίθεση εναντίον της ελληνικής ποίησης και η σημερινή καταστροφή της Επιδαύρου και η επίθεση στην κλασική Ελλάδα είναι καθολική. Και αν δεν προσέξουμε, δεν θα μας ξανασώσει κανένας Νίτσε πλέον.
Τι να κάνουμε; Να μην ξαναπατήσουμε στην Επίδαυρο. Και ίσως αυτή μας η σιωπή να ταρακουνήσει τους αρμόδιους, ώστε να προσέχουν σε τι χέρια παραδίδουν το Εθνικό Θέατρο και το Φεστιβάλ Αθηνών.
πηγή: https://tvxs.gr/apopseis/arthra-gnomis/i-katastrofi-tis-epidayroy/
*Ο Απόστολος Διαμαντής γεννήθηκε στα Καλά Νερά Μαγνησίας το 1955. Σπούδασε οικονομικά στην Αθήνα και ιστορία στο Παρίσι. Διδάκτωρ της “Ιστορίας του Μεταβυζαντινού κόσμου” του Πανεπιστημίου Paris 1.
Στην εικαστική πλαισίωση της σελίδας, σχέδιο του Σπύρου Βασιλείου (1961).
ΑΝ ΔΕΝ ΠΑΤΟΥΣΑΜΕ -ΧΡΟΝΙΑ ΤΏΡΑ-ΣΤΗΝ ΕΠΙΔΑΥΡΟ ,( ΓΙΑΤΙ ΠΟΛΛΑ ΧΡΟΝΙΑ Η ΕΠΙΔΑΥΡΟΣ” ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΕΙΤΑΙ΄’) ΔΕΝ ΘΑ ΣΥΝΕΧΙΖΟΤΑΝ ΑΥΤΗ Η ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ ΚΑΙ Α-ΚΑΛΑΙΣΘΗΤΗ ΕΠΙΚΑΙΡΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ, ΤΗΝ ΟΠΟΙΑΝ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ -ΜΕΤΑ ΜΑΝΙΑΣ -ΟΙ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΘΕΑΤΡΟΦΙΛΟΙ.
ΛΕΙΠΟΥΝ ΚΑΙ ΟΙ ΣΟΦΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙ ΜΕ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΤΟΝ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ ΚΑΙ ΠΟΙΟΣ ΝΑ ΠΕΙΣΕΙ ΤΑ ΝΕΑ ”ΦΥΝΤΑΝΙΑ” ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ;;;.
Δέν νομίζω ὅτι ξεκινάει ἀπό τήν ᾿Επίδαυρο τό θέμα, ξεκινάει ἀπό τήν παιδεία. Σέ αὐτή τή χώρα μέ αὐτόν τόν πολιτισμό καί κληρονομιά, ἡ γνώση τῆς γλώσσας εἶναι ἐλλιπέστατη. ᾿Από ἐκεῖ ξεκινάει. Τά κείμενα αὐτά γιά νά τά κατανοήσεις πρέπει νά μπορεῖ ἡ μετάφραση νά ἀποδώσει τό νόημα τοῦ ἀρχαίου κειμένου, τό ὁποῖο ἔχει καί θεολογικές προεκτάσεις. Καί νά ἀγαπήσεις αὐτήν τή σπουδαία γλώσσα ἡ ὁποία μπορεῖ νά σοῦ ἀνοίξει τό βάθος τῶν κειμένων. ᾿΄Αν συγκρίνουμε τά Ἑλληνικά πού ἀκούγονται γύρω μας ἀκόμα καί ἀπό ἀνθρώπους μέ πολλά πτυχία, μέ τήν γλώσσα πού μαθαίναμε στήν δική μου γενιά, θά δοῦμε ἀδιαφορία καί ἄγνοια γιά τήν σημαντικότητα τῆς γλώσσας. Εἶδα φέτος μία, κατά τήν γνώμη μου, πολύ καλή παράσταση, μέ τίτλο ´βατράχια ´, οἱ γνωστοί Βάτραχοι τοῦ ᾿Αριστοφάνη, μέ τόν Σερβετάλη στόν ρόλο τοῦ Διονύσου καί τόν Σαράντη στόν ρόλο τοῦ δούλου Ξανθία . Καλλιτεχνικά, εἰκαστικά, παίξιμο ἠθοποιῶν, σκηνοθεσία, ὑψηλοῦ ἐπιπέδου. Τό θεολογικό νόημα τῆς παράστασης πρέπει νά συγκριθεῖ μέ τό πρωτότυπο κείμενο γιά νά προσεγγισθεῖ, γιατί ἐνδιαφέρει τό νόημα τῆς ἐποχῆς ἐκείνης καί ὄχι τί νομίζουν σήμερα.
Καί ἄλλοτε ὑπῆρχαν ἀντιδράσεις σέ προσεγγίσεις πιό μοντέρνες.
https://calendart.gr/o-karolos-koun-kai-oi-amfilegomenoi-o/
Οἱ πειραματισμοί μέ σεβασμό καί γνώση μπορεῖ νά ἀνανεώνουν τό ἐνδιαφέρον καί γιά τά πρωτότυπα ἔργα. Θά μποροῦσε ὅμως κάθε χρόνο νά ὑπάρχει μία σπουδαία καί πιστή στό πρωτότυπο παράσταση, πού νά διδάσκεται καί στά σχολεῖα.
Έχεις δίκιο, Ελένη, η γλώσσα μας καταστρέφεται, παραποιείται, αλλοιώνεται καθημερινά -έχω αναφερθεί ξανά με συγκεκριμένα παραδείγματα-, σε σημείο που στο τέλος δεν θα μπορούμε να συνεννοηθούμε. Εφημερίδες, τηλεοράσεις, ομιλίες στην Βουλή (εκεί κι αν είναι ΤΟ σφαγείο) είναι αφάνταστα εξοργιστικές. Δυστυχώς, δεν νομίζω ότι αυτό θ’ αλλάξει πια.
Θυμάμαι το περιστατικό που αναφέρεις στον σύνδεσμο, το οποίο έγινε αιτία να συμβολίζεται έκτοτε στις γελοιογραφίες ο Τσάτσος με μια κότα. Ο Κουν προσπάθησε να βάλει στους διαλόγους φράσεις από την μοντέρνα πολιτική (π.χ. “ανένδοτος αγώνας”), ώστε να μπορεί ο θεατής να γελάσει, διότι τις ζούσε, όπως ζούσαν οι σύγχρονοι τού Αριστοφάνους τα έργα του, επειδή ήξεραν ονόματα και πράγματα.
᾿Επειδή εἴμαστε χώρα ποιητῶν καί ὄχι ἀνεμογεννητριῶν, αὐτό πρέπει νά κρατήσουμε, τήν γλώσσα. ῾Η ποίηση φέρνει μέτρο στήν ζωή καί τό μέτρο λιγότερες ἀνεμογεννήτριες. ῾Η ἑλληνική γλώσσα δέν εἶναι σπουδαία μόνο λόγω τῆς ἀρχαιότητάς της καί τῆς συνέχειάς της, ἀλλά λόγω τῆς ἱκανότητάς της νά ἐκφράζει τά πιό ἁπλά ἀλλά καί τά πιό βαθειά, πολύπλοκα καί ὑψηλά νοήματα, εἶναι ἡ ἐκφορά τοῦ λόγου πού εἶναι συνδεδεμένη μέ τήν ἀντιληπτική ἱκανότητα τοῦ ἀνθρώπου καί μέ τήν φύση. Εἶναι πολύτιμη καί πρέπει νά διεκδικήσουμε τήν διδασκαλία της, ὥστε καί οἱ ἑπόμενες γενιές νά μποροῦν νά τήν κατανοοῦν καί νά μήν ἐπικρατεῖ αὐτή ἡ ἀγραμματοσύνη ἡ σημερινή.
Αὐτή ἡ ἀνορθογραφία δέν εἶναι μόνο γραμματική ἀλλά ὑπαρξιακή, καί φαίνεται στήν κακοποίηση τῆς φύσης καί τοῦ τοπίου γύρω μας, αὐτοῦ πού ὅπως γράφει ὁ Ἐλύτης προστάτευσε, ὀρθογραφώντας, ἐπί χιλιετηρίδες, ὁ ἁπλός ἄνθρωπος.
http://users.uoa.gr/~nektar/arts/poetry/odysseas_elyths_ta_dhmosia_kai_ta_idiwtika.htm
Μήπως με τόση αρχαιοελληνική μόρφωση και παιδεία δεν έπρεπε να παρακολουθήσετε τα ”βατράχια”, για να μη δικαιώσετε τους τολμητίες συντελεστές της παράστασης, που νομίζουν ότι οι νεοέλληνες -ως δημοτικιστές- δεν καταλαβαίνουν την λέξη βάτραχοι και έπρεπε να την μεταφράσουν σε βατράχια;;;.
Εξ όνυχος τον λέοντα.
Δεν καταλαβαίνετε ότι το έκαναν -και θα κάνουν και άλλα- ”εξεπίτηδες” για να καταστρέψουν ό,τι ελληνικό κλασικό;;;.
ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΔΙΑΜΑΡΤΥΤΗΘΗΚΑΤΕ ΗΠΙΩΣ ΓΙΑΥΤΗΝ ΤΗΝ ”ΙΕΡΟΣΥΛΙΑ”;;;.
ΟΙ ΒΑΤΡΑΧΟΙ ΑΝΤΕΞΑΝ 2500 ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΕΓΙΝΑΝ ΒΑΤΡΑΧΙΑ ΤΟ 2023;;;.
᾿Εδῶ δέν καταλαβαίνουν τήν λέξη Ἕλληνες καί ἀναρωτιῶνται ποῦ εἶναι οἱ ῾Ελληνίδες.
Τά θεολογικά θέματα θεωροῦνται ξεπερασμένα καί εὐκολοερμήνευτα, καί τά φύλα ἀνύπαρκτα. Ὄχι μόνο βατράχια ἀλλά καί καλικάντζαροι θά μᾶς κυνηγᾶνε. Τά ἀρχαῖα κείμενα θέλουν μελέτη ἀπό πολύ καλή μετάφραση καί μέ δίπλα τό ἀρχαῖο κείμενο, γνώση τῆς ἐποχῆς, τί συνέβαινε τότε. Καί ἦταν ὁ ἀρχικός τίτλος Βάτραχοι; Οἱ ἑρμηνεῖες τῶν μελετητῶν ἔχουν πολλές πτυχές, ἄλλος ἀσχολεῖται μέ τό ἱστορικό πλαίσιο, ἄλλος μέ τόν μύθο, ἄλλος μέ τά καλλιτεχνικά, ἄλλος μέ τά μεταφυσικά. Ἡ συγκεκριμένη παράσταση ἦταν ἀξιόλογη καί ἔναυσμα γιά ἔρευνα.
Και η μετάφραση της Καινής Διαθήκης θα είναι καλή. κυρία Ελένη Π. ,αλλά δεν θα την δεχθούν οι ελληνορθόδοξοι των είκοσι αιώνων ,γιατί θα ”μας επιβληθεί έξωθεν από αιρετικούς” όπως τώρα η αποαρχαιοποίηση των ελληνικών κλασικών θεατρικών έργων μας επιβάλλεται από τους κουλτουριάρηδες που ξαναγίνονται του συρμού – και από0 όλους όσους πληρώνουν για να τους δουν .
ΜΕ ΑΔΕΙΑ ΘΕΑΤΡΑ ΔΕΝ ΘΑ ΣΥΝΕΧΙΖΑΝ .
Αχ να ζούσαν οι Σικελιανός ,Κουν , Σεφέρης, Ελύτης, Θεοδωράκης , Παξινού και λοιποί .
ΚΑΤΑ ΤΑ ΑΛΛΛΑ ΟΜΝΥΟΥΜΕ ΣΤΗΝ ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ.
Τό ξαναβάζω γιατί δέν τό προσέξατε.
Καί ἄλλοτε ὑπῆρχαν ἀντιδράσεις σέ προσεγγίσεις πού θέτουν ἐρωτήματα.
https://calendart.gr/o-karolos-koun-kai-oi-amfilegomenoi-o/