του Σπύρου Κάνουρα*
Η απόδοση του Μετρό στην πόλη θα επηρεάσει άμεσα κάθε τομέα της ζωής των πολιτών· όχι μόνον των περιοχών από τις οποίες διέρχεται, αλλά και ευρύτερα. Εντούτοις, το ιστορικό κέντρο είναι αυτό που δυνητικά θα έχει τις μεγαλύτερες επιπτώσεις.
Επιπτώσεις, οι οποίες δικαίως προσδοκάται να είναι και θα είναι θετικές. Παλαιότερες φάσεις ανάπτυξης της Θεσσαλονίκης και γενικότερα της Κεντρικής Μακεδονίας, έχουν δείξει την μεγάλη δυναμική της και τον ρόλο που μπορεί να παίζει σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο.
Εντούτοις, αιωρούνται και σοβαρές απειλές λόγω παραγόντων όπως η κλιματική αλλαγή ή οι γνωστές αντιξοότητες στην οικονομία και στον κοινωνικό τομέα, οι οποίες, σε περίπτωση που δεν υπάρξουν κατάλληλοι χειρισμοί, μπορούν να ματαιώσουν μεγάλο μέρος των προσδοκιών.
Ο Δήμος Θεσσαλονίκης, όπως και οι περιφερειακοί δήμοι και η Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας και η κεντρική Κυβέρνηση έχουν σχεδιασμούς οι οποίοι θα υλοποιηθούν κατά τα επόμενα χρόνια στοχεύοντας στην αποκατάσταση της ευρυθμίας, όπως και στην ποιότητα ζωής και την ασφάλεια των πολιτών και των περιουσιών. Η ποιότητα ζωής σε βραχυπρόθεσμο και μεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα, είναι αυτή που θα κρίνει την ευστοχία και αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων και δη αυτών που αφορούν στην αναβάθμιση του ιστορικού κέντρου.
Εστιάζω στο κέντρο, στην οικονομική και κοινωνική καρδιά της πόλης, καθώς είναι αυτό που κυρίως ταλαιπωρήθηκε κατά τις διάφορες φάσεις κατασκευής του μετρό. Επίσης, συνεχίζει να απειλείται λόγω μετακίνησης της κοινωνικοοικονομικής δραστηριότητας σε άλλες περιοχές και υποβάθμισής του, κατά το προηγούμενο του κέντρου της Αθήνας.
Η σοβαρότερη απειλή, η οποία έχει ξεφύγει από τις δυνατότητες άμεσης διαχείρισης, είναι η Κλιματική αλλαγή. Με τη μέση παγκόσμια θερμοκρασία αέρα να έχει ήδη ξεπεράσει το όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, και με την Μεσόγειο να αναδεικνύεται μαζί με τις πολικές περιοχές σε ζώνη ιδιαίτερης ευαισθησίας και να σπάει το ένα ρεκόρ θερμοκρασίας του νερού μετά το άλλο, η κατάσταση είναι ιδιαιτέρως σοβαρή για την περιοχή μας και για τις πόλεις μας.
Φαινόμενα όπως η ξηρασία, οι ανεξέλεγκτης σφοδρότητας καταιγίδες και οι συχνοί, έντονοι και παρατεταμένης διάρκειας καύσωνες, είναι παρόντα και θέτουν ερωτήματα όσον αφορά στο μέλλον της ευημερίας και της ασφάλειάς μας, εντός των αστικών συγκροτημάτων που φιλοξενούν το συντριπτικό ποσοστό των κατοίκων της χώρας μας.
Από αυτά έχει καταστεί προφανής η ανάγκη εγκατάλειψης της αβελτηρίας που χαρακτηρίζει τις κοινωνίες και τους ταγούς μας και λήψης μέτρων έκτακτης ανάγκης, πριν οι πόλεις μας απολέσουν κάθε στοιχείο ανθεκτικότητας και μετατραπούν σε δυστοπίες.
Όσον αφορά σε συμπαγείς πόλεις με προβληματική δόμηση και με χαμηλά ποσοστά πρασίνου και μαλακού εδάφους κατανεμημένα ανισότροπα, όπως είναι η Θεσσαλονίκη στο σύνολό της σχεδόν, το πρόβλημα που ήδη αντιμετωπίζουν και που αναμένεται να εξελιχθεί σε εφιάλτη είναι η αστική υπερθέρμανση.
Εάν σ’ αυτήν προστεθούν η ατμοσφαιρική ρύπανση, η ρύπανση και η αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας, ο επαπειλούμενος περιορισμός των υδατικών πόρων και, βεβαίως, τα πλημμυρικά επεισόδια, γίνεται προφανής η ανάγκη λήψης ειδικών μέτρων.
Πριν και πάνω απ’ όλα, όμως, απαιτείται πολιτική βούληση για την ανάπτυξη στρατηγικής με άξονες την αειφορία, την ανθεκτικότητα και την ασφάλεια. Η ουσιαστικοποίηση σχεδιασμών που υφίστανται, κυρίως από την Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας, και η ταχεία εκπόνηση από τους δήμους του συγκροτήματος επιμέρους σχεδίων δράσης με άξονες την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή και τον μετριασμό της (οι περισσότεροι είτε δεν έχουν καθόλου είτε έχουν ατελείς και παρωχημένους), αποτελεί κατεπείγον θέμα προτεραιότητας.
Τα μέχρι στιγμής δείγματα γραφής των ιθυνόντων φορέων, όσον αφορά στα έργα που ήδη δρομολογούν, δείχνουν προσκόλληση σε λάθος πολιτικά κριτήρια επιλογής αυτών, καθώς και σε κλασικές μεθόδους μελέτης, με χρήση στοιχείων που δεν ανταποκρίνονται στις συνθήκες που επικρατούν τώρα και, το χειρότερο, σ’ αυτές που αναμένονται ακόμα και σε μεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα.
Για παράδειγμα, οι αποφάσεις που λήφθηκαν πάνω στο ζήτημα της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης, αποδεικνύουν προσκόλληση σε πολιτικές αύξησης του τσιμέντου και της ασφάλτου μέσα στην καρδιά της πόλης με ογκώδη κτήρια, σε λανθασμένες αναπτυξιακές επιλογές με τη δημιουργία ανταγωνιστικών προς την αγορά του ιστορικού κέντρου επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, και επιπλέον κυκλοφοριακής επιβάρυνσης αντί της ελάττωσης του κυκλοφοριακού φόρτου.
Ό,τι και να σημαίνει σε όρους ωριμότητας των έργων, τα σχεδιασμένα ή και δρομολογημένα έργα αστικής ανάπλασης, όπως για παράδειγμα της Εγνατίας και άλλα, θα πρέπει να επανεξεταστούν και στην ανάγκη να επανασχεδιαστούν με απόλυτη τήρηση των αρχών του βιοκλιματικού σχεδιασμού και της αντιμετώπισης των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, με εστίαση στην αστική υπερθέρμανση. Η προσέγγιση του βιοκλιματισμού με αύξηση του πρασίνου και μόνον, είναι ατελής και χαμηλής απόδοσης, και, υπό συγκεκριμένες συνθήκες, μπορεί ν’ αποδειχθεί άγονος όσον αφορά στη βελτίωση του αστικού μικροκλίματος.
Ας γίνει μια καλή αρχή προς την βιοκλιματική πόλη υψηλής απόδοσης, ξεκινώντας από το κέντρο και φθάνοντας προοδευτικά σε κάθε άκρη της.
*Ο Σπύρος Αντ. Κάνουρας είναι φυσικός με επαγγελματική εξειδίκευση στην ενέργεια και το κλίμα. Δραστηριοποιείται ως σύμβουλος τοπικής και επιχειρηματικής ανάπτυξης.
