του Βρασίδα Νεοφύτου, Συμβούλου Επενδύσεων.
Η ταυτόχρονη έκρηξη των τιμών ενέργειας, πρώτων υλών και του κόστους μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων μέσα στο 2021 έχει δημιουργήσει αλυσιδωτά προβλήματα στις οικονομίες αλλά και στους καταναλωτές, ενώ απειλεί να εκτροχιάσει και την ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας μετά την πανδημία.
Οι καταναλωτές βρίσκονται αντιμέτωποι με πολύ ψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας παραμονές του χειμώνα, ενώ παρακολουθούν τις τιμές των προϊόντων να ανεβαίνουν στα ράφια των υπεραγορών, βάζοντας φωτιά στις τσέπες τους.
Παρόλο που οι αναλυτές και οι κεντρικοί τραπεζίτες θεωρούν το φαινόμενο προσωρινό, εντούτοις πιστεύουν ότι οι συνεχείς ανατιμήσεις των εμπορευμάτων θα συνεχιστούν και στο επόμενο διάστημα μέχρι η ίδια η αγορά να ισορροπήσει, και αυτό θα γίνει μόλις η μειωμένη προσφορά ανέβει στα επίπεδα της αυξημένης ζήτησης.
Το ράλι του Φυσικού Αερίου προκαλεί ενεργειακή κρίση
Οι τιμές του φυσικού αερίου όπως και των υπολοίπων εμπορευμάτων όπως οι ντομάτες, τα λαχανικά, το σιτάρι, ο χαλκός, το πετρέλαιο κ.α., διέπονται από τους θεμελιώδες κανόνες της ζήτησης και προσφοράς στην ελεύθερη αγορά.
Η ζήτηση του συγκεκριμένου ορυκτού καυσίμου προέρχεται κατά κύριο λόγο από την χρησιμοποίηση του τόσο για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας όσο και για τη θέρμανση κατοικιών και στην μαγειρική.
Παρά την μεγάλη του ζήτηση, οι τιμές του παρέμεναν σε πολύ χαμηλά επίπεδα για σχεδόν όλη την δεκαετία του 2010-2020, λόγο της υπερπροσφοράς του σε παγκόσμιο επίπεδο μετά και τις μεγάλες αυξήσεις στην παραγωγή κυρίως από ΗΠΑ, Ρωσία, Κατάρ, και Αυστραλία.
Πώς φτάσαμε έως εδώ?
Όταν η τιμή του φυσικού αερίου Henry Hub στις ΗΠΑ έφτασε να διαπραγματεύεται κοντά στα πολυετή χαμηλά των $1,40/MMBtu (ανά εκατ. βρετανικές θερμικές μονάδες) στις 25 Ιουνίου 2020, κανείς δεν θα μπορούσε να πιστέψει ότι 14 μήνες μετά η τιμή θα σκαρφάλωνε πέραν των $5,50/MMBtu λόγω αυξημένης ζήτησης, περιορισμένης προσφοράς, και μεγάλης έλλειψης στα αποθεματικά.
Παρόμοια και χειρότερη εικόνα στις τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη, Ηνωμένο Βασίλειο, και Ασία, καθώς οι τιμές έχουν πενταπλασιαστεί σε ορισμένες περιπτώσεις στην ίδια περίοδο, βαρύνοντας τις τσέπες των καταναλωτών.
Το ενεργειακό πρόβλημα στην Ευρώπη είναι μεγαλύτερο διότι εισέρχεται στον χειμώνα του βόρειου ημισφαιρίου με αποθέματα φυσικού αερίου κοντά στο 60% κατά μέσω όρο συγκριτικά με το 80% του περσινού καλοκαιριού, ενώ η παραγωγή αιολικής ενέργειας είναι χαμηλότερη από το αναμενόμενο .
Χαρακτηριστικά, οι αποθηκευμένες ποσότητες φυσικού αερίου στην Ολλανδία και τη Γερμανία εκτιμώνται στο 52% και το 63% της χωρητικότητας αντιστοίχως σύμφωνα με την Goldman Sachs, όταν σε τέτοια εποχή του χρόνου (τέλος καλοκαιριού) θα πρέπει να πλησιάζουν το 80%-90%.
Οι κυριότερες αιτίες για το ενεργειακό πρόβλημα είναι οι εξής:
- Η επανεκκίνηση των οικονομιών μετά την πανδημία, ο πολύ κρύος χειμώνας στην Ευρώπη και οι απροσδόκητοι καύσωνες κατά τους καλοκαιρινούς μήνες αύξησαν την ζήτηση ηλεκτρικού ρεύματος από τα νοικοκυριά και επιχειρήσεις, και εξάντλησαν τα αποθέματα στις εγκαταστάσεις αποθήκευσης, πυροδοτώντας την έκρηξη των τιμών ενέργειας στην αγορά.
- Περίπου το 30%-40% της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη παράγεται σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής με φυσικό αέριο, με αποτέλεσμα οι σταθμοί να καταναλώσουν περισσότερη καύσιμη ύλη από ότι υπολόγιζαν για να ικανοποιήσουν την απροσδόκητη αύξηση της ζήτησης ηλεκτρικού ρεύματος κατά το 2021.
- Το διαδοχικό πέρασμα δύο τυφώνων από την πλούσια σε ενεργειακά κοιτάσματα περιοχή του Κόλπου του Μεξικού στις αρχές Σεπτεμβρίου, έθεσε εκτός λειτουργίας δεκάδες υπεράκτιες πλατφόρμες εξόρυξης, διυλιστήρια, και αγωγούς, με αποτέλεσμα την διακοπή του 80% της παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου για περισσότερο από τρείς εβδομάδες, ανεβάζοντας τις τιμές ενέργειας στις διεθνείς αγορές. Στον Κόλπο του Μεξικού παράγεται περίπου το 17% της συνολικής παραγωγής πετρελαίου των ΗΠΑ και το 5% του συνολικού φυσικού αερίου.
- Ο αίθριος καιρός και ο αδύνατος άνεμος στην Βόρεια Ευρώπη κατά τις προηγούμενες εβδομάδες περιόρισε κατά πολύ την παραγωγή αιολικής ενέργειας, με αποτέλεσμα οι κυβερνήσεις να επαναλειτουργήσουν ακριβότερες μονάδες ηλεκτροπαραγωγής με καύσιμη ύλη τον άνθρακα (coal), εκτοξεύοντας επίσης την τιμή του άνθρακα στην παγκόσμια αγορά.
- Ενώ τα αποθεματικά είναι πλέον πολύ χαμηλά για την εποχή τους, η παγκόσμια τροφοδοσία είναι πολύ περιορισμένη καθώς η Ρωσία μείωσε την προσφορά προς την Ευρώπη για τους δικούς της γεωπολιτικούς λόγους (το αναλύουμε στην επόμενη παράγραφο), ενώ η μεγάλη ζήτηση LNG από την Ασία περιορίζει την παγκόσμια διαθέσιμη προσφορά, η οποία θα μπορούσε να αναπλήρωνε το αποθεματικό έλλειμα της Ευρώπης πριν την έλευση του χειμώνα.
- Την αυξανόμενη ζήτηση του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις χώρες της Ασίας, οι οποίες έχουν βασίσει τις ενεργειακές πολιτικές τους στην παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με καύσιμη ύλη το φτηνό και «πράσινο» (φιλικό για το περιβάλλον) φυσικό αέριο, καθώς προσπαθούν να περιορίσουν και αυτές την κατανάλωση των μολυσματικών για το περιβάλλον άνθρακα (coal), μαζούτ (πετρέλαιο), πυρηνικής ενέργειας, και λιγνίτη, προκειμένου να επιτύχουν τους στόχους τους για την πράσινη αλλαγή.
- Η μετάβαση προς την πράσινη ενέργεια και οι παρατεταμένες χαμηλές τιμές την προηγούμενη δεκαετία, ανάγκασε πολλές ενεργειακές εταιρίες να μειώσουν τις επενδύσεις για ανεύρεση, εξόρυξη και προσφορά αυτού του ορυκτού καυσίμου για να εναρμονιστούν με την Συνθήκη του Παρισιού για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
- Λόγω της φύσης της βιομηχανίας ενέργειας, δεν υπάρχουν πολλά διαθέσιμα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας εξαιτίας του υψηλού κόστους κατασκευής και λειτουργίας, ανεβάζοντας τις τιμές κόστους σε περίπτωση προβλημάτων σε κάποιες μεγάλες μονάδες.
- Σημαντικός παράγοντας που ανεβάζει τιμές της ενέργειας είναι η αύξηση στο κόστος των δικαιωμάτων εκπομπής διοξειδίου του άνθρακα σε επίπεδα ρεκόρ, το οποίο επηρεάζει το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας.
«Nord Stream 2», το ενεργειακό και γεωπολιτικό όπλο της Ρωσίας
Η Ρωσία είναι ο μοναδική χώρα που έχει τις επαρκείς ποσότητες φυσικού αερίου για να ικανοποιήσει τις ετήσιες ανάγκες της Ευρώπης, ενώ έχει και την δυνατότητα μεταφοράς του με ελάχιστο κόστος και χρόνο είτε μέσω υποθαλάσσιων ή χερσαίων αγωγών είτε μέσω ναυσιπλοΐας (υγροποιημένο φυσικό αέριο-LNG) στα γειτονικά ευρωπαϊκά λιμάνια της Βαλτικής Θάλασσας.
Μπορεί η μεγάλη άνοδος στις διεθνείς τιμές φυσικού αερίου να οφείλεται σε διάφορους λόγους, αλλά η κυριότερη αιτία για την ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη είναι η λιγότερη προσφορά από την Ρωσία, η οποία προκάλεσε και την πτώση στα επίπεδα αποθήκευσης στην ήπειρο κάτω από τον μέσο όρο 5 χρονών.
Όλα αυτά έχουν ένα όνομα: «Nord Stream 2», τον υποθαλάσσιο αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου που ξεκινά από την Ρωσία και καταλήγει στην Γερμανία μέσω της Βαλτικής Θάλασσας, του οποίου η κατασκευή μόλις ολοκληρώθηκε, και θα είναι σε λειτουργία από τις αρχές του 2022, παρά τις διαφωνίες και κυρώσεις από τις ΗΠΑ.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, ο οποίος είναι γνωστός μετρ στην διεθνή γεωστρατηγική σκακιέρα, απέφυγε την μεταφορά επιπλέον ποσοτήτων φυσικού αερίου μέσω του υφιστάμενου χερσαίου αγωγού που περνά από την Ουκρανία, Πολωνία και καταλήγει στην κεντρική Ευρώπη τους τελευταίους μήνες, γεγονός που εκτίναξε τις τιμές φυσικού αερίου στην ήπειρο, πολύ περισσότερα σε σύγκριση με την ποσοστιαία άνοδο σε ΗΠΑ και Ασία.
Η επερχόμενη ενεργειακή κρίση στην Ευρώπη (προ των πυλών ο χειμώνας), κάνει την θέση της Ρωσίας για τον «Nord Stream 2» ακόμη πιο δυνατή και αναγκαία στην ενεργειακή και γεωπολιτική σκακιέρα που διαμορφώνεται με τα νέα δεδομένα, κάτι που επεδίωκε ο Πούτιν να χρησιμοποιήσει τον αγωγό σαν γεωπολιτικό όπλο, και αντευχόταν οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ.
Η Ρωσία και ο Πούτιν κατάφεραν με τον νέο αγωγό να ενδυναμώσουν για πολλά χρόνια την ρωσο-γερμανική ενεργειακή συνεργασία, την πλήρη ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από την Ρωσία και ειδικά εις βάρος του ακριβότερου αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου LNG.
Το πιο σημαντικό γεγονός του υποθαλάσσιου αγωγού «Nord Stream 2» είναι ότι έχει πετύχει την εδαφική παράκαμψη χώρων μη φιλικές πλέον με την Ρωσία, όπως της Ουκρανίας, τις Βαλτικές δημοκρατίες, και της Πολωνίας, με ιστορικά ‘ενεργειακών πολέμων’ και απειλών στις προηγούμενες δεκαετίες.
Πλέον, χωρίς άλλη άμεση εναλλακτική επιλογή, η γερμανική ρυθμιστική αρχή αλλά και η Κομισιόν με την σιωπηλή ευλογία του Αμερικανού προέδρου Τζό Μπάιντεν, αναμένεται να δώσουν την πολυπόθητη άδεια λειτουργίας του αγωγού «Nord Stream 2» για να αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες τιμές ενέργειας και ηλεκτρισμού στα νοικοκυριά και επιχειρήσεις.
Πώς επηρεάζει τους καταναλωτές ο υψηλός πληθωρισμός?
Η αύξηση του ηλεκτρικού ρεύματος αναμένεται να ανεβάσει το κόστος παραγωγής σε γεωργία, κτηνοτροφία, βιομηχανίες και υπηρεσίες, κάνοντας δυστυχώς ακριβότερα προϊόντα και υπηρεσίες στον τελικό καταναλωτή.
Η αύξηση των τιμών αγαθών και υπηρεσιών δημιουργεί πληθωριστικές πιέσεις σε όλο τον κόσμο, με τους αναλυτές να αναμένουν να αυξηθεί περαιτέρω στους επόμενους μήνες.
Ο λόγος είναι απλός: όσο αυξάνονται οι τιμές πρώτων υλών τόσο ανατροφοδοτούν ανοδικά και τον πληθωρισμό, καθώς τα αποθέματα σε βιομηχανικά προϊόντα, μέταλλα και πρώτες ύλες που θα έχουν εξαντληθεί στην αγορά θα αντικαθίστανται με νέα εμπορεύματα σε υψηλότερες τιμές, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι τιμές των προϊόντων στα ράφια των υπεραγορών.
Προ του φάσματος πολιτικού κόστους από την αύξηση του λογαριασμού ρεύματος κατά σχεδόν 40% σε λίγους μήνες και την κοινωνική κατακραυγή, οι περισσότερες κυβερνήσεις της Ευρώπης συμπεριλαμβανομένου και της Κύπρου, προχώρησαν σε μειώσεις φορολογίας, σε επιδοτήσεις των λογαριασμών ρεύματος, σε διανομή κουπονιών ενέργειας, και σε θέσπιση προσωρινού πλαφόν στις τιμές του φυσικού αερίου.
Προβλήματα στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα:
Η πανδημία που έπληξε την παγκόσμια οικονομία έχει επηρεάσει τις μεγάλες βιομηχανίες του πλανήτη λόγω προβλημάτων και καθυστερήσεων στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα.
Σημαντικοί βιομηχανικοί κλάδοι όπως οι αυτοκινητοβιομηχανίες, κατασκευαστές μηχανημάτων, και ένδυσης έχουν κατεβάσει διακόπτες σε κάποιες γραμμές παραγωγής λόγω των μεγάλων ελλείψεων σε πρώτες ύλες, εξαρτημάτων, και ημιαγωγών (semiconductors).
Αυτή η απότομη και αναπάντεχη καθυστέρηση στις διαδρομές της εφοδιαστικής αλυσίδας και με συνδυασμό με την ανάκαμψη της ζήτησης καταναλωτικών προϊόντων μετά τον περιορισμό της πανδημίας, βοήθησε αναπόφευκτα στην αύξηση των τιμών των πλείστων βιομηχανικών εμπορευμάτων, όπως το αλουμίνιο, ο χαλκός, ο σίδηρος, το καουτσούκ κ.α.
Κρίση στην αγορά εμπορευματοκιβωτίων:
Τα εμπορευματοκιβώτια είναι η βάση του παγκόσμιου εμπορίου, και η κρίση που δημιουργήθηκε από τις αρχές του 2021 προκάλεσε τις μεγάλες ελλείψεις στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, και την άνοδο στις τιμές των καταναλωτικών προϊόντων, και χωρίς να ξέρει κάποιος πότε θα περιοριστεί το πρόβλημα.
Η αυξανόμενη ζήτηση για αγαθά και η έλλειψη άδειων εμπορευματοκιβωτίων στα ασιατικά λιμάνια εκτίναξαν τα έξοδα αποστολής εμπορευματοκιβωτίων. Το μέσο κόστος αποστολής ενός μεγάλου εμπορευματοκιβωτίου (40 ποδιών) έχει ξεπεράσει τα $10.000, περίπου τέσσερις φορές υψηλότερα από το 2020 και έξι φορές από το 2019.
Για όσους ασχολούνται με την ναυτιλία και το διεθνείς εμπόριο, οι σημερινές ψηλές τιμές θεωρούνται εξωφρενικές και δύσκολο να προβλεφθούν εφόσον η βιομηχανία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων δέχτηκε μεγάλο πλήγμα από την εφαρμογή των lockdowns για τον περιορισμό της εξάπλωσης του κορωνοϊού στις αρχές του 2020.
Οι περιορισμοί προκάλεσαν μια άνευ προηγουμένου βουτιά στο παγκόσμιο εμπόριο, αναγκάζοντας τις ναυτιλιακές εταιρείες να παραμείνουν σε αδράνεια, να ακυρώσουν δρομολόγια, και να «παρκάρουν» χιλιάδες εμπορευματοκιβώτια σε ευρωπαϊκά και αμερικανικά λιμάνια.
Όλα άλλαξαν για τον κλάδο στο δεύτερο εξάμηνο του 2020 και την άρση των περιορισμών κυρίως στην Κίνα και στις υπόλοιπες βιομηχανικές-εξαγωγικές οικονομίες όπως της Ιαπωνίας, Ν. Κορέας, και Βιετνάμ.
Το κόστος μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων ανέβηκε απότομα όταν τα ασιατικά εργοστάσια επέστρεψαν στην πλήρη παραγωγή για να καλύψουν την μεγάλη ζήτηση αγαθών από τον υπόλοιπο κόσμο, χωρίς όμως να υπάρχει ικανός αριθμός διαθέσιμων εμπορευματοκιβωτίων στα ασιατικά λιμάνια για την εξαγωγή.
Η κρίση χρέους της China Evergrande προκάλεσε τις πρώτες απώλειες στα εμπορεύματα
Η χρηματιστηριακή ιστορία έχει δείξει ότι κανένα περιουσιακό στοιχείο δεν μπορεί να ανεβαίνει ή να κατεβαίνει για πάντα. Έτσι, επιβεβαιώθηκε ο κανόνας και στο φετινό ράλι των εμπορευμάτων καθώς οι περισσότερες κατασκευαστικές πρώτες ύλες δέχτηκαν ισχυρές πιέσεις στις αρχές του Σεπτεμβρίου λόγω μιας ενδεχόμενης κατάρρευσης της China Evergrande, της δεύτερης μεγαλύτερης κινεζικής εταιρείας ακινήτων.
Ο κινεζικός κολοσσός ακινήτων βρισκόταν στο δεύτερο μισό του Σεπτεμβρίου σε «τεχνική» πτώχευση καθώς αδυνατούσε να εκπληρώσει τις δανειακές του υποχρεώσεις ύψους 260 δις. ευρώ!, δηλαδή όσο είναι το κρατικό χρέος της Ελλάδας και της Πορτογαλίας ξεχωριστά, ή περίπου 25 φορές το ποσό που δανείστηκε η Κύπρος από το ΔΝΤ.
Η επενδυτική κοινότητα ανησυχεί για πιθανή χρεοκοπία της Evergrande καθώς θα μπορούσε να διαχύσει το πρόβλημα και στις υπόλοιπες υπερ-χρεωμένες κινεζικές και ασιατικές κατασκευαστικές εταιρίες, προκαλώντας μια νέα οικονομική κρίση στην Κίνα και στον κόσμο.
Αυτό το γεγονός θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια νέα Bear Stearns ή Lehman Brothers της Κίνας, καθώς η κατάρρευση των δύο αμερικανικών επενδυτικών τραπεζών προκάλεσε την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008.
Μια ενδεχόμενη κρίση στην οικονομία της Κίνας θα προκαλούσε ηλεκτροσόκ στις αγορές εμπορευμάτων καθώς η Κίνα μαζί με τις υπόλοιπες ασιατικές βιομηχανικές οικονομίες καταναλώνουν πέραν του 60% τις παγκόσμιας παραγωγής βασικών πρώτων υλών.
Υπό τον φόβο αυτού του σεναρίου, οι επενδυτές έσπευσαν να μειώσουν τις ήδη κερδοφόρες θέσεις τους στα περισσότερα εμπορεύματα. Το μεγαλύτερο κτύπημα το δέχτηκε η τιμή του Σιδήρου (Iron Ore), η οποία έχασε σχεδόν 60% σε μόλις λίγες εβδομάδες καθώς ο κατασκευαστικός τομέας της Κίνας καταναλώνει το 30% της εγχώριας ζήτησης.
Βουτιά πέραν του 15% σημείωσε και η τιμή του περιζήτητου Χαλκού κοντά στα $4/λίβρα καθώς η Κίνα κατέχει τη διεθνή πρωτιά ως προς την κατανάλωση του, ενώ μικρότερες απώλειες είχε το Αλουμίνιο, καθώς το πρόσφατο πραξικόπημα στην Γουινέα, την δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγό Βωξίτη (πρώτη ύλη για παραγωγή αλουμινίου) στον κόσμο προκάλεσε κρίση προσφοράς στην αγορά.
Μεγάλη υποχώρηση κατέγραψε και η τιμή του Φυσικού Αερίου από τα υψηλά των $5,60/MMBtu (ανά εκατ. βρετανικές θερμικές μονάδες) στα $4,80/MMBtu, καθώς βοήθησε και η επιστροφή μεγάλου μέρους της απολεσθέντας παραγωγής από τον Κόλπο του Μεξικού, ανακουφίζοντας έστω και προσωρινά τους αναλυτές από το σενάριο μιας ενεργειακής κρίσης ενόψει του χειμώνα στο βόρειο ημισφαίριο.
Παρόλο τον φόβο για αλυσιδωτούς κλυδωνισμούς στην κινεζική και παγκόσμια οικονομία, οι αναλυτές εμφανίζεται καθησυχαστικοί καθώς οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες σε παγκόσμιο επίπεδο είναι καλύτερα προετοιμασμένες με τα αναγκαία νομισματικά και δημοσιονομικά προγράμματα για να αντιμετωπίσουν μια νέα οικονομική κρίση.
Πηγή: Economy Today
