Σκότωνε –για τον IRA– πληροφοριοδότες του βρετανικού στρατού, ενώ δούλευε για τον βρετανικό στρατό. Ηταν εκτελεστής του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού και παρείχε πληροφορίες στους Αγγλους. Τον έλεγαν Stakeknife –κοφτερό μαχαίρι– και πέθανε λίγες ημέρες πριν. Αν ισχύει η ταυτοποίηση του Stakeknife με τον 77χρονο Αλφρέδο –Φρέντι– Σκαπατίτσι, τότε πολλοί, λογικά, μπορούν να ανακουφιστούν.

Την προηγούμενη εβδομάδα, πάντως, υπήρξε μία σύμπτωση – εντός ή εκτός εισαγωγικών. Οπως μετέδωσε το BBC, η επιχείρηση «Κένοβα», της οποίας ηγείται ο Τζον Μπούτσερ, ανακοίνωσε ότι τα αποτελέσματα της έρευνας για τον ρόλο του Stakeknife δεν θα ανακοινωθούν σύντομα, όπως είχε προγραμματίστει ήδη από τον περασμένο Οκτώβριο για τις αρχές του 2023.

Ο Stakeknife –αν τελικώς είναι όντως ο Φρέντι Σκαπατίτσι– πέθανε τις ίδιες μέρες. Ανακοινώθηκε χθες, λίγο προ της άφιξης στην Ιρλανδία για τετρατήμερη επίσκεψη του Τζο Μπάιντεν –του πιο… Ιρλανδού προέδρου των ΗΠΑ, όπως έχει γραφτεί.

Από χτίστης… μαχητής του IRA

Ο Αλφρέδο –Φρέντι– Σκαπατίτσι γεννήθηκε το 1946 στο Μπέλφαστ, από Ιταλούς μετανάστες. Ο πατέρας του, Ντάνιελ, είχε φαστφουντάδικο και ήταν περιφερόμενος παγωτατζής της πόλης. Οταν ήταν 16 ετών, όπως αναφέρουν οι Times του Λονδίνου, είχε προταθεί στον Φρέντι να παίξει επαγγελματικά στην Νότιγχαμ Φόρεστ. Είχε δεχτεί, αλλά δεν άντεξε για πάνω από τρεις εβδομάδες μακριά από το Μπέλφαστ και επέστρεψε. Τελικά, έγινε χτίστης.

Στα τέλη της δεκαετίας του ’60, όταν είχαν αρχίσει τα Επεισόδια –The Troubles– μεταξύ Βόρειας Ιρλανδίας και Αγγλίας, ο Σκαπατίτσι εντάχθηκε στον IRA, ξεκινώντας από πολύ χαμηλά κλιμάκια. Το 1971, όμως, σε μιαν επιχείρηση-σκούπα του βρετανικού στρατού, βρέθηκε στις φυλακές του Long Kesh, όπου γνώρισε τον Γκέρι Ανταμς, πρόεδρο του Σιν Φέιν, του πολιτικού σκέλους του IRA. Εγιναν αμέσως φίλοι και, μάλιστα, ο Σκαπατίτσι ήταν και προσωπικός σωματοφύλακας του Ανταμς, όπως λέει ο Guardian.

Ο Stakeknife κατέστη εξέχον μέλος της Nutting Squad του IRA, που πήρε το όνομά της από τις πράξεις της: πυροβολούσε τους πληροφοριοδότες των Βρετανών στο πίσω μέρος του κεφαλιού. Το παράδοξο είναι ότι στην «προαγωγή» του συνέβαλε, όπως αναφέρουν πληροφορίες, ο ίδιος ο βρετανικός στρατός…

Χαρακτηριστικό, πάντως, είναι το απόσπασμα από το βιβλίο «Killing rage» του Ιμον Κόλινς, ανανήψαντα μαχητή του IRA, που δολοφονήθηκε το 1999. Οταν ο συγγραφέας είχε ρωτήσει τον Stakeknife –δηλαδή, όπως λέει ο ίδιος, τον Σκαπατίτσι– αν έλεγαν στα υποψήφια θύματα ότι θα εκτελεστούν, εκείνος διηγήθηκε μιαν ιστορία: «Αυτός [ο Σκαπατίτσι] γύρισε στον [αρχηγό της Nutting Squad] και άρχισε να αστειεύεται για έναν πληροφοριοδότη που ομολόγησε αφού του προτάθηκε αμνηστία. Ο “Σκαπ” είπε στον άνδρα ότι θα τον πήγαινε σπίτι… Ο “Σκαπ” τού είχε πει να κρατήσει δεμένα τα μάτια του για λόγους ασφαλείας, καθώς απομακρύνονταν από το αυτοκίνητο. “Ηταν αστείο”, είπε, “που το κάθαρμα σκόνταφτε κι έπεφτε, ρωτώντας με καθώς προχωρούσε στον δρόμο με τα κιγκλιδώματα και τους τοίχους, “αυτό είναι το σπίτι μου τώρα;”, κι εγώ του έλεγα, “όχι, όχι ακόμη, λίγο ακόμα περπάτημα…” “…και μετά πυροβόλησες τον μπ**** στο πίσω μέρος του κεφαλιού”, είπε ο Τζον Τζο, και οι δύο ξέσπασαν σε γέλια».

«Ολοι έχουν ένα οριακό σημείο και τελικά νομίζουν ότι θα πάνε σπίτι τους. Αλλά δεν συμβαίνει αυτό», είχε πει σε ανύποπτο χρόνο ο Σκαπατίτσι, όπως λένε οι Times.

Αλλες… υπηρεσίες στον IRA

Το 1991 ο Σκαπατίτσι, σύμφωνα με βρετανικά δημοσιεύματα, λέγεται ότι ήταν πίσω από τη δολοφονία του Τόμας Ολιβερ, ενός αγρότη, ο οποίος φέρεται να ενημέρωνε την ιρλανδική αστυνομία για τον IRA.

Το 1992 φέρεται να έπαιξε βασικό ρόλο στα βασανιστήρια και τη δολοφονία τριών άλλων πρακτόρων της FRU του βρετανικού στρατού, η οποία τον είχε στρατολογήσει, αλλά το έκανε με το «καπέλο» του μαχητή του IRA.

«Ξεκίνησε να ψάχνει για εκδίκηση και εγκλωβίστηκε σε όλο το παιχνίδι», είχε πει στον Guardian άνθρωπος που γνώριζε καλά τον Σκαπατίτσι. «Είναι ένα μοχθηρό κάθαρμα που εθίστηκε στην αδρεναλίνη».

Καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ’80, ο Stakeknife είχε… πολλή δουλειά με τους φερόμενους ως προδότες του IRA, ασχέτως αν ήταν τελικά ή όχι. Οι διαδικασίες ήταν συνοπτικές: με την παραμικρή αμφιβολία για ένα πρόσωπο, οδηγούσαν τον ύποπτο προδοσίας σε καταφύγια, τον βασάνιζαν, του στερούσαν τον ύπνο, του έταζαν λαγούς με πετραχήλια και τελικά τον σκότωναν, παρατώντας τον σε έρημους δρόμους της ιρλανδικής επαρχίας.

Το 1978 που τα άλλαξε όλα

Εντούτοις, το 1978 φαίνεται ότι ήταν σημείο καμπής για την πορεία του. Επειτα από σκληρή διαμάχη με μέλος του IRA, επειδή μάλλον είχε σχέσεις με τη σύντροφό του, υποβλήθηκε σε βασανιστήρια που τον θύμωσαν και τον οδήγησαν σε μια ριψοκίνδυνη απόφαση: βρήκε ένα στρατόπεδο του βρετανικού στρατού, μπήκε και ζήτησε να ενταχθεί στις τάξεις τους.

Αλλες πληροφορίες θέλουν ο Σκαπατίτσι να προσέφερε τις υπηρεσίες του στον βρετανικό στρατό επειδή του είχαν τάξει ότι θα του σβήσουν τα χρέη του στην εφορία. Ενα τρίτο σενάριο ήταν ότι απέκτησε στενές φιλικές επαφές με αξιωματικό του βρετανικού στρατού, με τον οποίον τα έπιναν στις παμπ του Μπέλφαστ.

Οπως και να ’χει, η FRU, η σκιώδης πτέρυγα κατασκόπων του στρατού, δεν μπορούσε να πιστέψει την τύχη της, όπως λέει ο Guardian. Με τις διασυνδέσεις που είχε ο στρατός με τους Βορειοϊρλανδούς παραστρατιωτικούς, αμέσως μεθόδευσε την «προαγωγή» του Σκαπατίτσι σε έναν ανώτερο ρόλο στη Nutting Squad, όπου όχι μόνον ανέκρινε, βασάνιζε και σκότωνε ύποπτους πληροφοριοδότες, αλλά εξέταζε εκατοντάδες επίδοξους νεοσύλλεκτους για να αποφασίσει αν ήταν κατάλληλο «υλικό» για τον IRA.

Οι βρετανικές υπηρεσίες, μάλιστα, φέρεται να του κατέθεταν, επί δύο δεκαετίες τουλάχιστον, μισθό ίσο με Βρετανού υπουργού, περί τις 80.000 λίρες ετησίως, σε έναν λογαριασμό σε τράπεζα του Γιβραλτάρ.

Οσον αφορά… το μενού των υπηρεσιών του στον βρετανικό στρατό, λέγεται ότι, μεταξύ άλλων, μετέφερε πληροφορίες, οι οποίες αποσόβησαν ενέδρα του IRA εναντίον του βρετανικού στρατού στο Γιβραλτάρ, το 1988, κατά την οποία είχαν σκοτωθεί τρεις εθελοντές του IRA. Παράλληλα, είχε δώσει κρίσιμες πληροφορίες σχετικά με τη στόχευση του IRA κατά εγκαταστάσεων του βρετανικού στρατού στη Γερμανία.

Το 1990 φέρεται να είχε οργανώσει τη σύλληψη του πρώην εκπροσώπου του Σιν Φέιν, Ντάνι Μόρισον.

Η φυγή του 2003

Το 2003, όταν μαζικά δημοσίευματα ταύτισαν τον Σκαπατίτσι με τον Stakeknife, αποκαλύπτοντας τον διπλό του ρόλο, εκείνος αναγκάστηκε να φύγει από το Μπέλφαστ. Λέγεται ότι του προσφέρθηκε προστασία από την ΜΙ5, την οποία αρνήθηκε. Τις ίδιες μέρες, πάντως, ζήτησε συνάντηση με την ηγεσία του IRA για να τους πείσει ότι όλα τούτα δεν ισχύουν. Εξάλλου, πίστευε ότι οι σχέσεις του με την ιστορική ηγεσία του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού θα τον έριχναν στα μαλακά. Βασικό του επιχείρημα: οι Βρετανοί θέλουν να διασπάσουν το κίνημα.

Οπως έχουν γράψει οι Times, o Σκαπατίτσι πρέπει να είχε υπολογίσει ότι οι ηγέτες του IRA δεν θα τολμούσαν να τον σκοτώσουν, όχι μόνο εξαιτίας της σχέσης του με τον άλλοτε πρόεδρο του Σιν Φέιν, Γκέρι Ανταμς, αλλά και επειδή μια τέτοια πράξη εκ μέρους τους θα υπονόμευε τον ισχυρισμό των δύο ηγετών ότι είχαν υπογράψει τη συμφωνία της Μεγάλης Παρασκευής πέντε χρόνια νωρίτερα από θέση ισχύος και όχι αδυναμίας. Ή, ίσως, επειδή ο «Σκαπ» γνώριζε (κυριολεκτικά και μεταφορικά) πού θάβονταν τα πτώματα και ποιος τα είχε θάψει, και απείλησε τους επίδοξους εκτελεστές του με αποκάλυψη αν τον σκότωναν.

Αλλες πληροφορίες τον θέλουν, πάντως, να έφυγε για την Τενερίφη, καθώς μόνον στην Ισπανία μπορούσε να ξοδέψει τα αφορολόγητα χρήματα που του προσέφερε για χρόνια η βρετανική κυβέρνηση. Δημοσίευμα του Independent, το 2006, ανέφερε ότι αναγνωρίστηκε από κατοίκους του Μπέλφαστ που έκαναν διακοπές στην Τενερίφη, αναγκάζοντάς τον να επιστρέψει στην Αγγλία.

Σύμφωνα με άλλα δημοσίευματα, ο διπλός πράκτορας είχε καταφύγει στο Μάντσεστερ, στο Κασίνο της Ιταλίας ή στις Κανάριες Νήσους.

Από το 2015 στο 2018

Η πρώτη ανακοίνωση ότι ο Σκαπατίτσι θα ερευνάτο ως… Stakeknife είχε γίνει το 2015. Τότε, η έρευνα της Αστυνομίας της Β. Ιρλανδίας περιελάμβανε 24 δολοφονίες, που αργότερα έφτασαν τις 50. Εναν χρόνο μετά, όμως, η υπόθεση ανατέθηκε στις αρχές του Μπέντφορντσιρ, όπου υπηρετούσε ο Τζον Μπούτσερ που ανέλαβε τελικά την επιχείρημα «Κένοβα». Τα πράγματα τότε είχαν σοβαρέψει ήδη αρκετά: θα εξεταζόταν η εμπλοκή του βρετανικού στρατού, της ΜΙ5 και της RUC, παλαιότερης αστυνομικής υπηρεσίας της Β. Ιρλανδίας. Τελικά, ο Σκαπατίτσι συνελήφθη στις αρχές του 2018.

Σύμφωνα με πηγή του IRA που επικαλείται ο Guardian, όταν, το 2018, οι αρχές του Μπέλφαστ δήλωσαν ότι ο Stakeknife και ο συλληφθείς τότε Φρέντι Σκαπατίτσι ήταν το ίδιο πρόσωπο, είχαν δηλώσει: «Ηταν ο φόβος και ο τρόμος του IRA: δικαστής, ένορκος και δήμιος. Δεν χρειαζόταν να παρευρίσκεται στις συνεδριάσεις των ταξιαρχιών. Δεν αναμείχθηκε στην πολιτική. Οποτε, όμως, κάτι πήγαινε στραβά, έστελναν τον Φρέντι Σκαπατίτσι».

Αλλες πηγές του IRA, που είχαν σοκαριστεί από τις αποκαλύψεις για προδότη ανάμεσά τους, δήλωσαν ότι ο «Σκαπ» είχε την τρομακτική φήμη του «αδίστακτου ψυχοπαθούς».

Ο ίδιος, παρά ταύτα, το 1993 έδωσε μία συνέντευξη λέγοντας ότι «ήμουν στην καρδιά των πραγμάτων για πολύ καιρό. Δεν είμαι πλέον. Υπάρχουν περισσότερα πράγματα στη ζωή από το να σκοτώνεις»…

Ο Stakeknife ως μύθος και asset

Ο Stakeknife –ανεξάρτητα από το αν είναι ο Σκαπατίτσι ή όχι, εξάλλου ο ίδιος ποτέ δεν το παραδέχθηκε– έχει ονομαστεί ο κορυφαίος κατάσκοπος του IRA, αλλά εντέλει και των Βρετανών. Ο διπλός του ρόλος –που συχνά ήταν σκληρός και απάνθρωπος– δημιούργησε έναν μύθο, τον μύθο εκείνων που πολύ θα ήθελαν να δουν νεκρό. Μάλιστα, βρετανικά δημοσιεύματα θέλουν ο Stakeknife να ήταν πολλά πρόσωπα, «ένα κράμα διαφορετικών πληροφοριοδοτών», όπως έχουν πει οι Times του Λονδίνου.

Εξάλλου, στις δύο δεκαετίες που εργάστηκε ως διπλός πράκτορας συμμετείχε σε ομάδες εκτελεστών του Ιρλανδικού Δημοκρατικού Στρατού που «εξουδετέρωναν» παντί τρόπω όσους θεωρούσαν προδότες, την ώρα που ο βρετανικός στρατός και η MI5, οι βρετανικές μυστικές υπηρεσίες, όχι μόνον έκαναν τα στραβά μάτια, αλλά –προκειμένου να μην αποκαλυφθεί ο διπλός πράκτορας– κατηγορούσαν, όπως αναφέρουν βρετανικά μέσα, αθώους ανθρώπους.

Σύμφωνα με τον Guardian, τον Οκτώβριο του 1987, μέλη του IRA πυροβόλησαν τον 66χρονο Φρανσίσκο Νοταραντόνιο, συνταξιούχο ταξιτζή, καθώς κοιμόταν με τη σύζυγό του στο σπίτι στο δυτικό Μπέλφαστ. Είχε 11 παιδιά. Σκοτώθηκε, όπως όλα δείχνουν, για να μην αποκαλυφθεί ο πραγματικός διπλός πράκτορας.

«Δεν υπήρχαν κανόνες σε αυτόν τον βρώμικο πόλεμο. Ο Νοταραντόνιο θυσιάστηκε για να προστατεύσει τον πιο μυστικό πράκτορα της Βρετανίας στον IRA», είχε δηλώσει στρατιωτική πηγή της Βρετανίας.

Πηγές του στρατού, μάλιστα, δήλωναν επανειλημμένως ότι ο Stakeknife έσωσε ζωές και απέτρεψε φρικαλεότητες του IRA και ο μύθος του έχει μεγαλώσει τόσο που του πιστώνεται η συμμετοχή σε σχεδόν κάθε μεγάλη επιχείρηση ασφαλείας τα τελευταία 25 χρόνια.

Ο Τζον Μπούτσερ, όμως, ο επικεφαλής της επιχείρησης «Κένοβα» που ερευνά την υπόθεση Stakeknife, παραδέχθηκε ότι θα υπάρξει «ανησυχία εντός της κυβέρνησης» για το τι θα μπορούσε να αποκαλύψει η έκθεσή του σχετικά με τη σχέση μεταξύ ενός φερόμενου δολοφόνου του IRA και των χειριστών του από τον βρετανικό στρατό. Η έρευνα απασχολεί 50 επιθεωρητές και έχει κοστίσει πάνω από 30 εκατ. λίρες.

Πολλοί αμφιβάλλουν, όπως λένε οι Times, ότι θα αποκαλυφθεί η πλήρης αλήθεια σε ένα από τα πιο σκοτεινά επεισόδια ενός βρώμικου πολέμου. Το διακύβευμα είναι πολύ υψηλό. Ο Σκαπατίτσι φέρεται να συμμετείχε σε πολλές δολοφονίες, αλλά το βρετανικό κράτος ήταν σχεδόν σίγουρα συνένοχο.

Καθημερινή