Ε. Κοροβίνης: Τέσσερις Αμερικανοί στοχαστές για την κρίση του φιλελευθερισμού

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

 

Στην διάρκεια του ψυχρού πολέμου τρία ρεύματα διαπλέκονταν και συναρθρώνονταν μεταξύ τους για να συγκροτήσουν τον αμερικανικό συντηρητισμό: ο φιλελευθερισμός, ο κλασικός συντηρητισμός και ο αντικομμουνισμός.  Οι φιλελεύθεροι επιχειρηματολογούσαν υπέρ της σημασίας των ελεύθερων αγορών και της αυτορρύθμισης και της αυθόρμητα αναδυόμενης τάξης των καθώς και της στήριξης του ατόμου πρώτα και κύρια στις δικές του δυνάμεις, ενώ αποστρέφονταν τον κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας. Την ίδια στιγμή οι κλασικοί συντηρητικοί έδιναν έμφαση στην σοβούσα χαλάρωση των ηθών στις δυτικές κοινωνίες που οδήγησε μοιραία, όπως έλεγαν, στους ολοκληρωτισμούς του 20ου αιώνα.

Οι φιλελεύθεροι έβλεπαν τον καπιταλισμό ως ατμομηχανή πλουτισμού ευρέων στρωμάτων. Οι κλασικοί συντηρητικοί θεωρούσαν αυτόν τον τρόπο παραγωγής ως καταστροφέα των παραδόσεων, έστω και αν απεχθάνονταν τον κεντρικό σχεδιασμό της οικονομίας εξίσου με τους φιλελεύθερους. Το τρίτο ρεύμα που έπαιξε τον ρόλο ενοποιητικού παράγοντα μεταξύ φιλελευθέρων και κλασικών συντηρητικών ήταν ο αντικομμουνισμός, καθώς ο μαρξισμός ήταν ο κοινός εχθρός τους.

Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου και ιδίως μετά την χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, ο αυξανόμενος σκεπτικισμός για την άνιση κατανομή των κερδών της παγκοσμιοποίησης, η μαζική μετανάστευση, οι ριζικές αλλαγές στις αντιλήψεις περί του γάμου, της σεξουαλικότητας και των φύλων και τέλος η ευρεία διάδοση των ναρκωτικών άλλαξαν την φυσιογνωμία του αμερικανικού συντηρητισμού. Ο νέος συντηρητισμός είναι πολιτισμικά παραδοσιακός, εθνολαικιστικός και απορριπτικός των πρόσφατων τάσεων των σχετικών με τα φύλα και τους ιδιόμορφους σεξουαλικούς προσανατολισμούς.

***

Μια ιδιαίτερη και ενδιαφέρουσα τάση στους κόλπους του νέου συντηρητισμού εκφράζεται από στοχαστές που διαχωρίζουν σαφώς πλέον την θέση τους από τον φιλελευθερισμό και τονίζουν την σημασία της παράδοσης και ειδικά της χριστιανικής πίστης. Ανάμεσα στα  έργα των στοχαστών αυτής της τάσης συγκαταλέγονται τα: «Γιατί απέτυχε ο φιλελευθερισμός» του Patrick Deneen, «Η επιλογή του Βενέδικτου» του Rod Dreher, «Η παρακμιακή κοινωνία» του Ross Douthat και τέλος «Η επιστροφή των ισχυρών Θεών» του R.R.Reno.

Ο Deneen τονίζει ότι διαψεύσθηκε πλήρως, στην πορεία του χρόνου, η υπόσχεση του φιλελευθερισμού για μικρό κράτος, για «κράτος-νυχτοφύλακα».  Η φιλελεύθερη κοινωνία προϋποθέτει ένα παρεμβατικό και διεισδυτικό κράτος και μια εξίσου πανταχού παρούσα αγορά. Το κράτος και η αγορά συνετέλεσαν στην «απελευθέρωση» του ατόμου από τους κοινωνικούς του δεσμούς, από τις σχέσεις με τους συγγενείς, τις τοπικές κοινότητες και τις παραδόσεις. Κάθε σχέση που δεν ήταν προϊόν ατομικής επιλογής θρυμματίσθηκε, ενώ όσες διατηρήθηκαν τελούν υπό συνεχή επανακαθορισμό και αξιολόγηση.

Σήμερα το φιλελεύθερο κράτος και η καπιταλιστική αγορά επιτελούν και μια πρόσθετη λειτουργία, πέραν της «απελευθερωτικής», κατά τον Deneen: «Αστυνομεύουν» τις άναρχες επιλογές των ανέστιων και «απελευθερωμένων ατόμων, τα «προστατεύουν» από την αμετρία των επιθυμιών τους. Η χαλιναγώγηση της επιθυμίας έρχεται από έξω (από το κράτος και την αγορά μέσω του πολιτικού μάρκετινγκ και της εμπορικής διαφήμισης) καθώς απουσιάζει σχεδόν πλήρως κάθε εσωτερικός έλεγχος επί των παθών. Ο φιλελευθερισμός στο ανώτατο στάδιο του αναιρεί τον ίδιο του τον εαυτό.

Για τον Deneen, λοιπόν, ο φιλελευθερισμός παραμέρισε ένα βασικό κεκτημένο της ελληνικής αρχαιότητας και της χριστιανοσύνης. Την καλλιέργεια, δηλαδή,των αρετών ως το πιο σημαντικό αντίδοτο απέναντι στην τυραννία επι του πολιτικού σώματος και της ψυχής. Η απελευθέρωση εν τέλει από όλα τα εμπόδια και τους καταναγκασμούς είναι μια ψευδαίσθηση. Η επιθυμία είναι ακόρεστη και οι πόροι περιορισμένοι. Το όνειρο μιας αφθονίας χωρίς όρια είναι άπιαστο και η επιδίωξη του αυτοκαταστροφική.

Ο Deneen  δεν είναι αισιόδοξος ότι τα καταστροφικά κοινωνικά, υπαρξιακά και οικολογικά αποτελέσματα του φιλελευθερισμού θα μπορούσαν να αναταχθούν μέσω μιας πολιτικής προσπάθειας σε εθνικό επίπεδο. Συνιστά εστίαση στην επαναδόμηση βιώσιμων τοπικών κοινοτήτων στα πλαίσια των οποίων οι άνθρωποι δεν θα σχετίζονται ως αναλώσιμες οικονομικές μονάδες.

Το ενδιαφέρον του Dreher τώρα, στην «Επιλογή του Βενέδικτου»,στρέφεται στην «εξορία» του παραδοσιακού χριστιανισμού από τον αμερικανικό δημόσιο χώρο. Είναι γνωστό ότι αρκετοί από τους Αμερικανούς θεωρούν τους εαυτούς των χριστιανούς. Οι σύγχρονες εκδοχές του χριστιανισμού όμως δεν αμφισβητούν τις προκείμενες του φιλελευθερισμού, άλλα είναι ευεπίφορες στον «αποικισμό» από αυτόν. Οι δικαστικές και  πνευματικές αρχές, εξάλλου, έχουν καταστήσει σαφές ότι οι παραδοσιακές χριστιανικές αντιλήψεις για τον γάμο και την σεξουαλικότητα δεν είναι πλέον αποδεκτές στον δημόσιο διάλογο.

Όπως και ο Deneen έτσι και ο Dreher δεν ελπίζει ότι οι παραπάνω τάσεις μπορούν να αντιστραφούν μέσω συλλογικής πολιτικής δράσης σε πανεθνικό επίπεδο. Αντίθετα καλεί τους χριστιανούς να αντιμετωπίσουν τους εαυτούς των ως μια βαλλόμενη μειονότητα και να επιδιώξουν μια «στρατηγική απόσυρση» από την εθνική πολιτική για να διατηρήσουν αλώβητη την πίστη τους. Να κάνουν κάτι ανάλογο δηλαδή με τους Βενεδικτίνους μοναχούς που δημιούργησαν κοιτίδες χριστιανικής ζωής και επάλξεις ευαγγελισμού των βαρβαρικών λαών μετά την πτώση της Ρώμης.

Ο Douthat με την σειρά του στην «Παρακμιακή κοινωνία» επισκοπεί το τρέχον κοινωνικό τοπίο των ΗΠΑ και θεωρεί ότι χαρακτηρίζεται από θεσμικά, οικονομικά και πνευματικά αδιέξοδα, στείρες επαναλήψεις και αναμασήματα, στασιμότητα, εξάντληση και κόπωση. Δεν αναμένει όμως μια άμεση κατάρρευση, πιστεύοντας ότι  έχουμε να κάνουμε, όπως υπογραμμίζει, με μια παρακμή διαρκείας. Παρα ταύτα η αίσθηση της παρακμής είναι έντονη. Το βιβλίο δεν καταλήγει σε συγκεκριμένες προτάσεις, αλλά καλεί τους αναγνώστες να στραφούν προς τον ουρανό.

Ο Reno τέλος στην «Επιστροφή των ισχυρών Θεών» τονίζει ότι η «απομάγευση» των κοινωνιών, η διάλυση των ισχυρών προτύπων της παράδοσης, που προώθησε ο φιλελευθερισμός συναντά σήμερα ως αντίρροπη τάση τον εθνολαϊκισμό, που αναζητεί ένα υποκατάστατο συλλογικής ζωής και αλληλεγγύης μέσω μιας ενοποίησης ιδεολογικού χαρακτήρα. Η πιό δραστική όμως απάντηση απέναντι σε μια επικίνδυνη ειδωλοποίηση του «λαού» και του «έθνους» δεν είναι η πολυπολιτισμικότητα και η μεταεθνική παγκοσμιοποίηση αλλά η χριστιανική πίστη.

Ο Reno συμμερίζεται με τους τρεις υπόλοιπους στοχαστές την επιθυμία αναγέννησης της κοινοτικής αλληλεγγύης σε τοπικό επίπεδο, επισημαίνει όμως παράλληλα την ανάγκη οικοδόμησης μιας υγιούς εθνικής ταυτότητας.

***

Συνολικά ενώ η περιγραφή του σημερινού κοινωνικού τοπίου των ΗΠΑ που επιχειρούν οι τέσσερις παραπάνω στοχαστές είναι αρκετά διεισδυτική, το «δια ταύτα» τους όμως, μια πρόταση δηλαδή απεμπλοκής από τα σημερινά αδιέξοδα είναι αδύναμο και ωχρό. Επιπλέον δεν φαίνεται να συνειδητοποιούν επαρκώς την ανάγκη απεγκλωβισμού της χώρας των από την επιδίωξη ενός νέου αμερικανικού αιώνα, από την εμμονή δηλαδή στον μονοπολισμό στα πλαίσια των διεθνών σχέσεων. Δεν ανιχνεύουν, παρά μόνον σε κάποιο βαθμό, την αναγκαία διασύνδεση ανάμεσα στον φιλελευθερισμό και τον ιμπεριαλισμό.

Πηγές

Patrick Deneen.Why liberalism failed.Yale university press,2019.

Rod Dreher.The Benedict option:A strategy for christianity in a post-christian nation.Sentinel,2018.

Ross Douthat.The decadent society:How we became victims of our own success.Simon&Schuster,2020.

R.R.Reno.Return of the strong gods:nationalism,populism and the future of the West.Regnery Gateway,2019.

Colin Dueck.The new traditionalists.American enterprise institute.May 2020.

Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα είναι έργο του, γάλλου, Marc Chalme

antifono.gr

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα