Δημήτρης Μακροδημόπουλος
Ο Σατομπριάν συγκρίνοντας το 1802 στο βιβλίο του “Το Πνεύμα του χριστιανισμού” τη μετανάστευση των πουλιών με την ανθρώπινη μετανάστευση, έγραφε πως μια εξορία που προβλέπεται από τη φύση είναι πολύ διαφορετική από μια εξορία που επιβάλλουν οι άνθρωποι. Το πουλί δεν φεύγει μόνο του αλλά σε σμήνος, κουβαλώντας μαζί του όλα τα πράγματα που του είναι αγαπητά και γνωρίζοντας ότι θα ξαναγυρίσει. «Το πουλί εξορίζεται πρόσκαιρα μόνον για το καλό του, φεύγει μαζί με τους γείτονές του, με τον πατέρα και τη μάνα του, με τους αδελφούς και τις αδελφές του – δεν αφήνει τίποτα πίσω του: κουβαλάει την καρδιά του. Η ερημιά του προσφέρει φαγητό και κατάλυμα, τα δάση δεν στρέφονται εναντίον του, ξέρει τέλος, ότι θα γυρίσει για να πεθάνει στα μέρη που γεννήθηκε: Εκεί θα ξαναβρεί το ποτάμι, το δένδρο, τη φωλιά, τον πατρογονικό ήλιο». Ο εξόριστος απεναντίας δεν ξέρει αν θα ξαναδεί κάποια μέρα την πατρίδα του αφού «η εξορία που τον πέταξε έξω από τη χώρα του μοιάζει να τον πέταξε έξω από τον κόσμο».
Με όσα ακραία λοιπόν είδαμε να διαδραματίζονται τις τελευταίες μέρες στον Έβρο σε βάρος μεταναστών και προσφύγων, πιστεύει κανείς ότι οι εξαθλιωμένοι από τις κακουχίες και τον φόβο “αυτόκλητων πολιτοφυλάκων” πρόσφυγες και μετανάστες, με όσα υφίστανται στην πορεία τους προς την Ευρώπη, αν φθάσουν ποτέ εκεί, θα ήθελαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, τις γειτονιές, τους συγγενείς τους, όλα αυτά που τους έδιναν ταυτότητα και υπόσταση στην κοινωνία τους; Όπως γράφει η Χάνα Άρεντ «η πρώτη απώλεια που υπέστησαν οι “χωρίς δικαιώματα” ήταν η απώλεια των εστιών τους, και αυτό σήμαινε την απώλεια του κοινωνικού πλέγματος στο οποίο γεννήθηκαν και εντός του οποίου εξασφάλισαν για τον εαυτό τους μια ξεχωριστή θέση στον κόσμο».
Για να μην έχουμε αυταπάτες για τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που επικαλείται η Δύση, νά ποιο είναι το κριτήριο που θέτει η Χάνα Άρεντ με αφορμή τους πρόσφυγες: «Η έννοια των δικαιωμάτων του ανθρώπου, έγραφε, βασισμένη στην υποτιθέμενη ύπαρξη κάποιου ανθρώπινου όντος καθεαυτό, κατέρρευσε σε κομμάτια μόλις εκείνοι που τη διακήρυσσαν βρέθηκαν για πρώτη φορά αντιμέτωποι με ανθρώπους που είχαν πραγματικά χάσει κάθε άλλη συγκεκριμένη ιδιότητα και δεσμό εκτός από το γεγονός ότι ήταν άνθρωποι ….Το παράδοξο εδώ είναι ότι ακριβώς η φιγούρα που θα έπρεπε κατ’ εξοχήν να ενσαρκώνει τα δικαιώματα του ανθρώπου, ο πρόσφυγας, συνιστά αντίθετα τη ριζική κρίση αυτής της έννοιας». Διαπίστωσε μάλιστα ότι «ένα μόνιμο καθεστώς “ανθρώπου καθαυτόν” είναι αδιανόητο για το δίκαιο του έθνους – κράτους».. Γιαυτό τα δεινά των προσφύγων «δεν οφείλονται στο ότι δεν είναι ίσοι απέναντι στο νόμο αλλά ότι δεν υπάρχει κανένας νόμος γιαυτούς».
Όμως, ο χριστιανισμός αποδέχεται τη μονογένεση, της μιας και μοναδικής καταγωγής του ανθρώπου που περιγράφεται στη Βίβλο, η οποία συνεπαγόταν ότι όλοι οι άνθρωποι ήσαν δυνητικά ίσοι και όλοι μπορούσαν να γίνουν χριστιανοί και απέρριπτε την πολυγένεση που εκφράστηκε με τον λανθάνοντα και τον έκδηλο ρατσισμό και κατηγοριοποίησε τον άνθρωπο. Αποδέχεται δηλαδή τον “άνθρωπο καθαυτόν” αγνοώντας οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό του, εθνότητας, φυλής, χρώματος. Ως εκ τούτου θα περιμέναμε από την Εκκλησία να αντιδράσει έντονα στο πογκρόμ που εξαπολύθηκε από κυνηγούς κεφαλών στον Έβρο, παλαιότερα και αλλού, όπως και στις δηλώσεις πολιτικών που γεμίζουν τα γραφεία τους με εικόνες μπροστά στις κάμερες για να πληροφορηθεί το πανελλήνιο το μέγεθος της πίστης τους αλλά καλλιεργούν ή ανέχονται τον ρατσισμό στηρίζοντας όσα παράλογα βιώνουμε σε βάρος ανθρώπων. Να υπομνήσει δηλαδή σε όλους αυτούς που δηλώνουν χριστιανοί ότι δεν μπορούν να υιοθετούν άλλες αρχές και αξίες ως πολίτες και αντίθετες ως θρησκευόμενοι. Πολιτική και θρησκεία απευθύνονται στην ίδια κοινωνία και ας μη ξεχνάμε ότι ιστορικά η θρησκεία προηγήθηκε της πολιτικής, ακολούθησαν οι -ισμοί. Αν η Εκκλησία αποσιωπά και δεν υπερασπίζεται τα ανθρώπινα δικαιώματα, τότε ποιός θα τα υπερασπιστεί όταν αλληθωρίζει η πολιτική;
Γιατί η Εκκλησία επιβάλλεται να είναι μπροστάρης στην υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των προσφύγων και των μεταναστών; Διότι μόνον η θρησκεία ως υπερεθνικός θεσμός μπορεί να υπερβαίνει σύνορα, εθνότητες, φυλές και να συνενώνει τους ανθρώπους, αφού ο χριστιανισμός και οι άλλες θρησκείες δεν έχουν εθνικό χαρακτήρα, προηγήθηκαν αιώνες της δημιουργίας του έθνους κράτους. Όμως η φωνή της Εκκλησίας δεν ακούστηκε καν. Ξαφνικά ο χριστιανισμός προσέλαβε εθνικά χαρακτηριστικά στη χώρα μας;
Ούτε μπορεί να ισχύει για τον χριστιανισμό η θεωρία των “δύο βασιλείων” την οποία είχε προωθήσει ο λουθηρανισμός για να ιεροποιήσει την υποταγή στην εγκόσμια εξουσία, θεωρία που ασπάζεται και η Εκκλησία μας για να νίψει τας χείρας στα εγκλήματα της πολιτικής εξουσίας, σε εξορίες, πόλεμους, ακραίες ταξικές ανισότητες. Αυτή η θεωρία των “δύο βασιλείων” χρησιμοποιήθηκε στη χιτλερική Γερμανία για να δικαιολογήσει την απάθεια απέναντι στο ναζισμό από τους Γερμανούς χριστιανούς. Υπήρξαν όμως και γενναίοι θεολόγοι που υποστήριξαν ότι αυτό που εμποδίζει τον χριστιανό να προσχωρήσει στη ναζιστική ειδωλολατρία της φυλής είναι η απόλυτη υπερβατική φύση του Θεού.
Κάποτε θα πρέπει η Εκκλησία μας να αξιολογήσει γιατί η Ορθοδοξία υπερέχει κοινωνικά ως ιδεολογία έναντι των άλλων εκφάνσεων του Χριστιανισμού και να υπερασπισθεί έμπρακτα την υπεροχή της στηρίζοντας την έννοια του “ανθρώπου καθαυτόν”. Δεν υπερέχει λόγω των θεολογικών δογματικών διαφορών που υπήρξαν το πρόσχημα των αποσχίσεων από την Ορθόδοξη Εκκλησία και αργότερα από την Καθολική αλλά λόγω των διαφορετικών κοινωνικοπολιτικών συνθηκών που ίσχυαν κάθε φορά που συνέβαιναν αυτά. Το προνόμιο της Ορθοδοξίας έγκειται στη διαπίστωση ότι αποτελεί τις ρίζες του Χριστιανισμού και εμφανίσθηκε στην περίοδο της δουλοκτητικής κοινωνίας εκφράζοντας τους καταπιεσμένους της εποχής, σε αντίθεση με τον καθολικισμό που ταυτίσθηκε με την άρχουσα τάξη του φεουδαλισμού, τους φεουδάρχες, και σε αντίθεση με τις εκφάνσεις του προτεσταντισμού που εξ αρχής ταυτίσθηκαν με τα συμφέροντα της ανερχόμενης αστικής τάξης που επικράτησε στη συνέχεια και τον καπιταλισμό. Ποιό ήταν το πρωτογενές υλικό της πρώτης χριστιανικής κοινότητας; Ποιάς μορφής κοινωνική οργάνωση είχε αναπτύξει; Συμβιβάζονται όλα αυτά με την ανοχή της έναντι της πολιτικής σε βάρος των προσφύγων ως μη – ανθρώπων;
Μακροδημόπουλος Δημήτρης
Αλεξ/πολη – κιν. 6947-771412
29/8/2023
κ. Μακροδημόπουλε, θέτετε ένα ηθικό δίλημμα γιατί η Εκκλησία δεν παρεμβαίνει. Μήπως διότι δεν πρέπει, διότι τότε θα ήταν ουσιαστικά μια πολιτική δήλωση και όχι αγωνία γι’ αυτούς τους ανθρώπους;
Υπάρχει επίσης το εξής πρόβλημα: βάζετε στην ίδια πρόταση (στο ίδιο καλάθι δηλ), πρόσφυγες και μετανάστες. Αυτό συμβαίνει πολύ συχνά και οι λόγοι εγείρουν ερωτήματα για την πραγματική στόχευση αυτών των κειμένων.
Οι πρόσφυγες θα πρέπει να έχουν την αντιμετώπιση που προβλέπεται από τη Σύμβαση της Γενεύης, ενώ αντίθετα οι οικονομικοί μετανάστες δεν προστατεύονται από σχετικό δίκαιο, ως εκ τούτου είναι στη διακριτική ευχέρεια της εκάστοτε χώρας να εφαρμόσει τις διαδικασίες που προβλέπονται στην εθνική νομοθεσία.
Συμπερασματικά, ορθά κατά τη γνώμη μου δεν ενεπλάκη η Εκκλησία. Μήπως έκανε κάποιου είδους παρέμβαση όταν επιβλήθηκε δια της βίας στη χώρα η δικτατορία;
Δηλώσεις δεν κάνει η Εκκλησία μας ,αλλά ”τρέφει και θάλπει” πολλούς μεταναστοπρόσφυγες στα συσσίτια και τα κοινωνικά ιατρεία της.
Απλά δεν διαφημίζει -και καλώς- το έργο της σαν το ”χαμόγελο του παιδιού” και τις άλλες ΜΗΚΥΟ .
Σε κάθε περίπτωση ας την αφήσουμε απ’έξω ,εκτός αν θέλουμε να την εκθέσουμε και να μειώσουμε την επιρροή της στους Έλληνες που γεμίζουν και εκκλησίες και τρέχουν για ένα κερί στα εξωκκλήσια, γιατί θέλουν να συνεχίζουν την επιλογή τους από τον ίδιο τον Χριστό για να δοξάζουν το όνομά Του.
Ο Χριστιανισμός συμπυκνώνεται ως θεωρία στη διδασκαλία του Χριστού και έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο, μόνον τον άνθρωπο. όλα τα άλλα, κεριά εικόνες κλπ είναι παγανιστικά στοιχεία και αποσκοπούσαν και αποσκοπούν να κρατούν τους πιστούς προσηλωμένους στην Εκκλησία όχι στο νόημα και στην ουσία του Χριστιανισμού. Ο Χριστιανισμός υπήρξε κίνημα γιαυτό οι χριστιανοί κυνηγήθηκαν αμείλικτα μέχρι τη στιγμή που νομιμοποιήθηκε ως επίσημη θρησκεία, δηλ μετατράπηκε σε στήριγμα της εξουσίας, σε εποικοδόμημα του κάθε πολιτικού συστήματος από την δουλοκτητική περίοδο μέχρι σήμερα. Σας φαίνεται περίεργο διότι τώρα υπάρχουν οι -ισμοί, τότε δεν υπήρχαν, οι αντιθέσεις προς την εξουσία εκφράζονταν μέσα από τη θρησκεία, με τις αιρέσεις. Ο ρόλος δηλ της θρησκεία ήταν και κοινωνικός και πολιτικός.
Το Βατικανό με τη Δεύτερη σύνοδό του το 1962, αν θυμάμαι καλά, αποφάσισε να επανέλθει κατά κάποιο τρόπο στις ρίζες του για να συναντήσει τον κόσμο του στα πραγματικά του προβλήματα. Βέβαια αυτή η προσπάθεια κατέρρευσε με τον πάπα Ιωάννη Παύλο τον Β’. Όμως από τη σύνοδο αυτή ξεπήδησε η Θεολογία της Απελευθέρωσης, που βρήκε εύφορο έδαφος στις χώρες της Λατινικής Αμερικής. Κυνηγήθηκαν αμείλικτα οι εκφραστές αυτής της θεωρίας από τα συμφέροντα από τις ΗΠΑ, που τη θεωρούσαν ως προπομπό του σοσιαλισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι στο Ελ Σαλβαδόρ δολοφονήθηκε ο Αρχιεπίσκοπος της χώρας μαζί με άλλους επισκόπους συνοδοιπόρους του. Είναι επίσης χαρακτηριστικό, για να πάμε πιο πίσω, ότι η αγγλική επανάσταση του 1642 ξεκίνησε και είχε ως φορέα τις χιλιαστικές ενώσεις της χώρας που απαιτούσαν τη δημιουργία μιας κοινωνίας κατά τα πρότυπα του Ευαγγελίου. Και όχι μόνον στην Αγγλία. Καταπνίγηκαν στο αίμα απο τους φορείς τις τότε εξουσίας. Ο πάπας Φραγκίσκος δεν διαφέρει στην προσέγγισή του; Ο θεολόγος Ντίτριχ Μπονχέφερ, που θανατώθηκε από τους χιτλερικούς διακήρυσσε έναν “μη θρησκευτικό χριστιανισμό”, όπου η πίστη απογυμνώνετε εντελώς από τα στολίδια και τα δεκανίκια της “θρησκείας’. Απέρριπτε τη θεωρία των “δύο βασιλείων” που ασπάζονται οι Εκκλησίες και πίστευε ότι το να παρεμβαίνει κανείς στην πολιτική, στο όνομα κοινών αξιών και όχι στο όνομα των κανόνων μιας οποιασδήποτε Εκκλησίας, είναι θρησκευτικό καθήκον. Ανάλογες απόψεις είχε και ο θεολόγος Καρλ Μπάρτ και πολλοί άλλοι που κατακεραύνωναν τους Γερμανούς χριστιανούς που έκλειναν τα μάτια στο ναζισμό, στη λογική των δύο βασιλείων. Εκκλησία που δεν έχει το επίκεντρο τον άνθρωπο καθεαυτόν είναι επιβλαβής γα την κοινωνία. Να διευκρινίσω ότι είναι Χριστιανός Ορθόδοξος εγγονός δύο ιερέων.
Προσωπικά για μένα μετανάστες και πρόσφυγες είναι το ίδιο. Οι μεν πρόσφυγες έφυγαν λόγω του πολέμου ενώ οι μετανάστες προέρχονται από χώρες που έχει ρημάξει η αποικιοκρατία επί αιώνες και έχει εξαθλιώσει τη ζωή των κατοίκων τους, φθάνοντας τη νεολαία στο απροχώρητο και σε αδιέξοδο.
Εντάξει, διαφωνούμε στο τελευταίο περί προσφύγων & μεταναστών, κ. Μακροδημόπουλε. Για τα άλλα δεν έχω ιδέα. Σε ιστορία, θρησκευτικά κλπ έκανα μονίμως κοπάνα στο σχολείο.
Αντίστοιχα κι εγώ είμαι εγγονός ιερέα πάντως, όπως και ο θείος μου ιερέας επίσης. Αλλά δεν έχω πεισθεί ούτε για την ύπαρξη αλλά ούτε και για την ανυπαρξία Θεού. Οπότε δηλώνω αγνωστικιστής.
῾Ο Χριστιανισμός ἀναφέρεται στήν ἰσότητα ὡς πρός τήν ἀθανασία ὅλων. Αὐτό εἶναι ὁ ὑψηλότερος σκοπός μέ ἐπίκεντρο τόν ἄνθρωπο. Καί τήν ζωή τους θυσίασαν πολλοί ἥρωες, ἅγιοι, γιά τήν ἀθανασία. ῾Ο κάθε ἁπλός ἄνθρωπος, ὡς καλός Χριστιανός μπορεῖ νά βοηθήσει. ᾿Αλλά ἡ ᾿Εκκλησία μας ἔχει καί κανόνες, εἶναι ἆθλος προσωπικός ψυχῆς ἡ προσωπική πορεία, δέν εἶναι μεταβίβαση ἀπό τόν ἕνα στόν ἄλλο ἄνθρωπο, οὔτε γίνεται μέ συγχωροχάρτι. Οἱ κανόνες νηστεία, ἐποπτεία ψυχῆς, τήρηση τελετουργικοῦ, εἶναι ἀνάληψη εὐθύνης προσωπική, δέν χαρίζονται ἀπό ἄλλον, ὁδηγοῦν σέ αὐτοσυγκράτηση, ἐμβάθυνση, καθαρές σκέψεις κά. Οἱ καλές πράξεις εἶναι σημαντικές ἀλλά μία θεωρούμενη καλή πράξη σέ ἕναν μπορεῖ νά εἶναι κακή γιά ἄλλον. Μήν ξεχνᾶμε ὅτι ὁ Μέγας ᾿Αλέξανδρος διέδωσε πολιτισμό στούς λεγόμενους βαρβάρους καί κατόπιν ὁ Χριστιανισμός ἀναπτύχθηκε σέ αὐτές τίς περιοχές. Τί ἔμεινε ἀπό αὐτά ἐκεῖ; Πῶς ἐπιρρεάστηκαν οἱ ἄνθρωποι; Δέν νομίζω ὅτι ἔρχονται γιά τόν Χριστιανισμό ἐδῶ. Τά ἴδια ἀποικιοκρατικά σενάρια πού ἀναφέρεστε μπορεῖ νά τούς χρησιμοποιήσουν στήν δύση, ὡς νεοδούλους. ῾Η θεωρία τῆς ἀποικιοκρατίας δέν εἶναι μονοσήμαντη, οἱ Δυτικοί ἀνέπτυξαν παιδεία, ἐπιστῆμες, πολιτισμό, πολιτική, κανόνες στήν κοινωνία τους καί συνέδραμαν ὅλοι οἱ Δυτικοί σέ αὐτό μέ τήν ἐργασία τους ἐπί ἑκατονταετίες. ῾Ο πλοῦτος τῆς Δύσης θεωρῶ ὅτι εἶναι ὁ πολιτισμός μέ ὅλες τίς πνευματικές ἀναζητήσεις καί τοῦ Χριστιανισμοῦ, ἄν κρατήσουμε τά καλύτερα. Οἱ Κινέζοι στά χρόνια αὐτά προσέλαβαν ἐπιστήμονες καί ἄλλους εἰδήμονες ἁπό τήν Δύση, μορφώθηκαν, ἔμαθαν τεχνογνωσία καί ἀνέπτυξαν περαιτέρω δικιά τους.
Ἤδη οἱ κλιματικές ἀλλαγές εἶναι ἔντονες, μέ τήν συσσώρευση τεράστιων πληθυσμῶν στά μεγάλα ἀστικά κέντρα καί τήν ἐγκατάλειψη τῆς ὑπαίθρου. Ἡ ἀνάπτυξη θά πρέπει νά γίνεται σέ ὅλες τίς περιοχές καί ὄχι στά μεγάλα ἀστικά κέντρα.
Να θυμηθούμε ότι τα δύο ”βασίλεια” καταχωρίσθηκαν από την φράση του Χριστού” απόδοτε τα του Καίσαρος τω Καίσαρι και τα του Θεού τω Θεώ” ,τα οποία υπήρχαν και προ Χριστού γιατί και τότε είχαμε -ας πούμε στην Ελλάδα- και τον νεφεληγερέτη Δία και τον Περικλή και τον Μ. Αλέξανδρο .
Οι θρησκείες δεν έχουν λογική προσέγγιση ,αλλά ”εξημερώνουν” τους ανθρώπους που γεννιούνται θηρία για τους άλλους ανθρώπους και δίνουν ελπίδα για το επέκεινα της επιγείου ζωής μας.
Μη ”μπερδεύουμε ” την διδασκαλία των Ευαγγελίων με την διοίκηση από πεπερασμένους ανθρώπους των Εκκλησιών, που ακούνε-όσοι ακούνε- τα πολλά” ΟΥΑΙ ΥΜΙΝ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΣ ΚΑΙ ΦΑΡΙΣΑΙΟΙ ΥΠΟΚΡΙΤΑΙ” ΚΑΙ ΘΑ ΚΡΙΘΟΥΝ ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΡΑΞΕΙΣ ΤΟΥΣ .