Το 1945, ο Αλμπερτ Αϊνστάιν και επιστήμονες του Πανεπιστημίου του Σικάγου δημιούργησαν το Δελτίο των Ατομικών Επιστημόνων (Bulletin of the Atomic Scientists), ένα έντυπο που πλαισιώθηκε από κορυφαίους επιστήμονες και γνωστές προσωπικότητες, μεταξύ των οποίων σήμερα περιλαμβάνει 13 νομπελίστες. Το Δελτίο είναι διεθνώς γνωστό για το «Ρολόι της Συντέλειας» (Doomsday Clock), το οποίο παρουσιάζεται στις αρχές κάθε χρόνου, από το 1947 και μετά, δείχνοντας μεταφορικά τη χρονική απόσταση που χωρίζει την ανθρωπότητα από τα μεσάνυχτα, τη συντέλεια του κόσμου. Το «Ρολόι» αποτελεί ένα κάλεσμα αφύπνισης της ανθρωπότητας εμπρός στις μεγάλες απειλές που πρέπει να αντιμετωπίσουμε αν θέλουμε να επιβιώσουμε στον πλανήτη: τα πυρηνικά όπλα, την κλιματική αλλαγή και τις καταστροφικές τεχνολογίες.
Φέτος, στις 27 Ιανουαρίου 2021, το «Ρολόι» έδειξε 100 δευτερόλεπτα πριν από τις 24.00. Πιο κοντά στα μεσάνυχτα από ποτέ στην ιστορία του, παρόμοια με πέρυσι. Παρόλο που η απόσταση από ένα ανθρώπινο και περιβαλλοντικό ολοκαύτωμα είναι μικρότερη από ποτέ, τονίζεται ότι το «Ρολόι» δεν σκοπεύει να τρομοκρατήσει τους ανθρώπους, αλλά να τους ωθήσει στη δράση. Είναι διδακτική η διαπίστωση των ατομικών επιστημόνων σχετικά με την παγκόσμια αντιμετώπιση της τρέχουσας πανδημίας του κορωνοϊού. Αποκαλύπτουν πόσο απροετοίμαστες και απρόθυμες είναι οι μεγάλες δυνάμεις να χειριστούν σωστά τις παγκόσμιες καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης. Πολύ συχνά οι κυβερνήσεις τους παραιτήθηκαν από την ευθύνη, αγνόησαν τις επιστημονικές συμβουλές, συνεργάστηκαν αναποτελεσματικά και τελικά απέτυχαν να προστατεύσουν τη δημόσια υγεία των πολιτών τους. Το γεγονός αυτό πρέπει να αφυπνίσει την ανθρωπότητα, της οποίας οι ηγέτες, οι θεσμοί και οι παραπληροφορημένες μάζες παραμένουν απροετοίμαστοι για να χειριστούν τις κατά πολύ μεγαλύτερες απειλές που συνιστούν τα πυρηνικά όπλα, η κλιματική αλλαγή και οι μη ελεγχόμενες τεχνολογίες.
Τα κυριότερα μέτρα που τελικά προτείνονται για την αντιμετώπιση των κορυφαίων αυτών απειλών κατά της ανθρωπότητας είναι:
• Οι πρόεδροι των ΗΠΑ και της Ρωσίας, των οποίων οι χώρες διατηρούν το 90% του παγκόσμιου πυρηνικού οπλοστασίου, να επεκτείνουν τη συμφωνία πυρηνικού αφοπλισμού ΝewSTART για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. (Τελικά, στις 3 Φεβρουαρίου 2021 οι δύο πλευρές συμφώνησαν στην επέκταση της συμφωνίας για 5 χρόνια.)
• Οι HΠΑ μετά τη δέσμευσή τους ότι θα επανενταχθούν στη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, να επιταχύνουν τη δέσμευσή τους για απαλλαγή από τις ανθρακούχες εκπομπές.
• Οι ΗΠΑ να δηλώσουν τη δέσμευσή τους για μη πρώτη χρήση πυρηνικών όπλων και να πείσουν τους πυρηνικούς συμμάχους και αντιπάλους τους ότι παρόμοια δέσμευσή τους αποτελεί απαραίτητο βήμα προς την παγκόσμια ασφάλεια.
• Η Ρωσία να επανενταχθεί στο Συμβούλιο ΝΑΤΟ – Ρωσίας και να ξεκινήσει σοβαρές συζητήσεις για την αποκλιμάκωση κινδύνων.
• Η Βόρεια Κορέα να συμφωνήσει σε συγκεκριμενοποίηση και επαλήθευση του μορατόριουμ για τις πυρηνικές και βαλλιστικές δοκιμές της.
• Το Ιράν και οι Ηνωμένες Πολιτείες να επιστρέψουν από κοινού στην πλήρη συμμόρφωση με την πολυμερή πυρηνική συμφωνία JCPOA.
• Οι κυβερνήσεις και οι μεγάλες εταιρείες επικοινωνιών να συνεργαστούν για να βρουν ηθικούς τρόπους για καταπολέμηση της διαδικτυακής παραπληροφόρησης.
Οπως δήλωσε η νομπελίστας πρώην πρόεδρος της Λιβερίας Ellen Johnson Sirleaf: «Μόνο μέσω της συλλογικής δράσης και της υπεύθυνης ηγεσίας μπορούμε να εξασφαλίσουμε έναν ειρηνικό και κατοικήσιμο πλανήτη για τις μελλοντικές γενιές».
* Ο δρ Παντελής Οικονόμου είναι πρώην πυρηνικός επιθεωρητής της ΙΑΕΑ και επιστημονικός συνεργάτης του ΕΛΙΑΜΕΠ.
