του Θεόδωρου Θεοδώρου*
Ο Πάπας στην επίσκεψή του στο Ιράκ συναντήθηκε με τον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη των σιητών επιβεβαιώνοντας ότι ο χριστιανικός κόσμος συνομιλεί με το Ισλάμ χωρίς προκαταλήψεις και φόβο. Η επικοινωνία του Ποντίφικα με το σιητικό Ισλάμ σε μία χώρα όπου κατοικούν επίσης σουνήτες και Κούρδοι επιβεβαιώνει την σταθερότητα στη συνέχεια του διαλόγου των θρησκειών. Χωρίς να αμφισβητείται η σημασία του Ιράν στο διαθρησκειακό διάλογο, κυρίως τη στιγμή που ο Πρόεδρος Μπάιντεν επιστρέφει στην ευρύτερη Μέση Ανατολή με σημαία τα Ανθρώπινα Δικαιωμάτων και το σεβασμό στη διαφορετικότητα, η κίνηση του Βατικανό διευρύνει το διαπολιτισμικό διάλογο. Δύο ημέρες πριν πραγματοποιηθεί η παπική αποστολή στο Ιράκ ο Πρόεδρος της Τουρκίας ανακοίνωσε αποφάσεις για τις θρησκευτικές μειονότητες και νομοθετικές ρυθμίσεις για τη διοίκηση των βακουφικών ιδρυμάτων. Λίγες ημέρες νωρίτερα ο Οικουμενικός Πατριάρχης ανέδειξε ως γέροντα Χαλκιδώνος έναν σημαντικό Αρχιερέα του Οικουμενικού Θρόνου με διεθνή αναγνωρισιμότητα και μακροχρόνια συμμετοχή στο διαθρησκειακό διάλογο.
Για την πλειοψηφία των αναγνωστών όλες οι εξελίξεις στην πολιτική των θρησκειών ίσως να μην έχουν ιδιαίτερη σημασία, αλλά για όσους επιλέγουν να υπηρετήσουν με σοβαρότητα και συνέπεια τις διεθνείς σχέσεις οι εξελίξεις αυτές δεν περνούν απαρατήρητες.
Μηνύματα που αφορούν στην καταλλαγή και τη θρησκευτική ανοχή επηρεάζουν τις αποφάσεις των ηγετών σε όλο τον κόσμο. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και το Βατικανό εκφράζουν την πλειοψηφία των χριστιανών και το πνευματικό τους άνοιγμα προς τον σουνητικό και σιητικό κόσμο διαχέει το παγκόσμιο μήνυμα ειρήνης και συναίνεσης. Ορθόδοξοι και καθολικοί στην Τουρκία υφίστανται διακριτική μεταχείριση από την Άγκυρα. Όμως η διεθνής αναγνώριση στην σημασία του Κέντρου της Ορθοδοξίας συμβάλλει ώστε ο Οικουμενικός Θρόνος να ακτινοβολεί πνευματικότητα, να πρωτοστατεί στο διεθνή προβληματισμό για το περιβάλλον και να συμβάλει στην αντιμετώπιση διεθνών προβλημάτων όπως το προσφυγικό και η αντιμετώπιση της πανδημίας. Η διασύνδεση πολιτικής και θρησκευτικής διπλωματίας αναδεικνύεται από πληθώρα κινήσεων που καταλήγουν σε ουσιαστικές αποφάσεις, που δυστυχώς μένουν στα “ψηλά ” των ΜΜΕ.
Οι ΗΠΑ ως υπερδύναμη επιλέγει τη γεωστρατηγική πολιτική της. Αναλύσεις με όρους του προηγούμενου αιώνα τείνουν να οδηγήσουν σε λάθος ερμηνείες. Οι κυβερνήσεις Κάρτερ, των Μπούς, Κλίντον, Ομπάμα και Τράμπ εργάσθηκαν για να διαμορφώσουν μία νέα πραγματικότητα στη Μέση Ανατολή και την Νοτιανατολική Ευρώπη, ώστε να εξυπηρετούνται οι επιδιώξεις της Ουάσιγκτων χωρίς στρατιωτικές παρεμβάσεις ή καθημερινή απασχόληση με αυτές τις περιοχές, την στιγμή που η προσοχή στρέφεται προς την Κίνα. Παρά τον επαναπροσδιορισμό των αμερικανικών ενδιαφερόντων η πολιτική των θρησκειών δεν αφήνει αδιάφορη την Ουάσιγκτων ακόμη και σήμερα που επικεντρώνεται στην Κίνα και την Άπω Ανατολή.
Προκειμένου να επιτευχθεί η προώθηση των αμερικανικών συμφερόντων και η πολιτική κυριαρχία απέναντι στη Ρωσία και την Κίνα η Ουάσιγκτων προκρίνει πολιτικές που επιτρέπουν σε δευτερεύοντες δρώντες να μεριμνούν για άμβλυνση των εντάσεων που προέρχονται από περιφερειακούς ανταγωνισμούς. Χωρίς να χρίσουν περιφερειακούς ηγέτες ευνοούν ή αποδυναμώνουν πολιτικά και διπλωματικά όσους δεν προσαρμόζονται στις απαιτήσεις της γεωστρατηγικής πολιτικής τους. Διαπιστώνεται ότι η Άγκυρα βρίσκεται σε μία θέση αδυναμίας, χωρίς να αμφισβητείται η στρατηγική και συμμαχική της σημασία, από τη στιγμή που επέλεξε να προχωρήσει σε πυρηνική συνεργασία με τη Μόσχα και στη συνέχεια να εξοπλισθεί με τους S-400. Η Σαουδική Αραβία καλείται να αντιμετωπίσει το θέμα της δολοφονίας του δημοσιογράφου Κασόγκι, παρ΄όλο που ηγήθηκε στην εκτόνωση της έντασης μεταξύ των χωρών του Κόλπου και φάνηκε να αναλαμβάνει ξανά αποκλειστικό καθοδηγητικό ρόλο στην Αραβική χερσόνησο. Το Ιράν θα πρέπει να σκεφθεί τον τρόπο που θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την ανάδειξη του θρησκευτικού ηγέτη των σιητών του Ιράκ κυρίως μετά τη συνάντηση του με τον Ποντίφικα, αλλά και να διαγνώσει τον τρόπο αξιοποίησης αυτού του διαύλου. Όλα αυτά στο πλαίσιο των πολιτικών συνεργασιών που καλλιεργεί με χώρες της ΕΕ, στην επικοινωνία του με τη Δύση και τις ΗΠΑ, αλλά και τις χώρες της περιοχής συμπεριλαμβανομένου και του Ισραήλ. Το Ισραήλ με τη σειρά του συνομιλεί πλέον σε μία σταθερή και δομημένη συνεργασία με Άραβες, ΗΠΑ, ΕΕ και Παλαιστίνη τη στιγμή που μένει ανοιχτό ένα σοβαρό δικαστικό πρόβλημα σε βάρος του πρωθυπουργού Νετανιάχου με σοβαρότατες εσωτερικές προεκτάσεις στην πολιτική σταθερότητα της χώρας. Σε αυτές τις εξελίξεις προστίθενται Κατάρ, Ομάν, Μπαχρέιν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Κουβέιτ , χώρες που κάθε μια χωριστά έχει πολύ καλές σχέσεις με τις ΗΠΑ και όλες μαζί διαδραματίζουν σοβαρό και ουσιαστικό ρόλο στις εξελίξεις στην περιοχή.Αίγυπτος, Λιβύη, Συρία, Υεμένη, συμπληρώνουν τον χάρτη των αλλαγών που πέτυχε η Ουάσιγκτων τα τελευταία τριάντα χρόνια.
Μέσα σε αυτή τη διεθνή πραγματικότητα οι τριμερείς συνεργασίες αποδεικνύονται ως ιδιαιτέρως σημαντικά πολιτικοδιπλωματικά σχήματα. Αυξάνουν καθημερινά τη διπλωματική τους επιρροή, ακόμη και όταν η Αίγυπτος φέρεται να αποκλίνει και η Τουρκία αυξάνει την προκλητικότητά της. Οι στρατηγικές συνεργασίες των εξελισσόμενων τριμερών, η αποδοχή και στήριξη τους κυρίως από ΗΠΑ, ΕΕ και ειδικότερα από την Γαλλία, επιβεβαιώνουν ότι εντάσσονται επιτυχώς στο διευρυμένο γεωστρατηγικό σχεδιασμό και δεν απαξιώνονται με ξεπερασμένες αναλύσεις που αδυνατούν να ακολουθήσουν την ταχύτητα των εξελίξεων του 21ου αιώνα.
*Ο Δρ. Θεοδώρου Θεόδωρος είναι Πρέσβυς ε.τ, Γενικός Διευθυντής Ερευνητικού Κέντρου ΜΟΧΑ, Καβάλα
πηγή: Το Ποντίκι.
