Δημήτρης Φατούρος, ένας ήρωας της Αρχιτεκτονικής

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

Πολυκατοικία στην Πατησίων 109, μελέτη του Δημήτρη Φατούρου (1957). Η φωτογραφία είναι του Δημήτρη Χαρισιάδη (Φωτογραφικό Αρχείο Μουσείου Μπενάκη).

Τι ήταν αυτό που έκανε την προσωπικότητα και το έργο του Δημήτρη Φατούρου τόσο διαφορετικά και διακριτά στη μεταπολεμική Αρχιτεκτονική και στην κουλτούρα; Ζήσαμε μια εποχή όπου το αρχιτεκτονικό έργο έμοιαζε να ξεχωρίζει μέσα από την ισχυρή του διατύπωση, τη συνεκτική του γλώσσα, την αναγνωρισιμότητα της υπογραφής του δημιουργού. Βλέπουμε σήμερα, στην εποχή της πληθώρας και της ετερογένειας, ότι επρόκειτο για μια πατριαρχική αντίληψη της Αρχιτεκτονικής, που ορθώνεται ανταγωνιστικά σηματοδοτώντας εγωιστικά την «αλήθεια» της. Το έργο του Φατούρου, στην ίδια εποχή, είχε άλλη κατεύθυνση.

dimitris-fatoyros-enas-iroas-tis-architektonikis0Ο Φατούρος ως δάσκαλος και δημιουργός ανέπτυξε την αρχιτεκτονική της διαλογικότητας. Ολα είναι αντικείμενα διερώτησης: οι σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων και των πραγμάτων, του συναισθήματος και του ορθού λόγου, του έρωτα και του πολιτισμού. Σε μια παρετυμολόγηση –όπως άρεσε στον Φατούρο συχνά να κάνει–, ο Σωκράτης, στον «Κρατύλο», συνδέει καταγωγικά τη λέξη «έρως» με τη λέξη «ήρως». Προχωράει ακόμα και στη σύνδεση του έρωτα με τη διαδικασία του ερωτάν και του ομιλείν. Για τον Πλάτωνα, οι ήρωες είτε είναι σοφοί και συζητητικοί, άνθρωποι που ερωτούν, είτε είναι ημίθεοι, παιδιά του έρωτα θεών με θνητούς. Αυτή η συνάντηση του έρωτα με τη διερώτηση και τη σοφία κάνει διακριτό ήρωα της αρχιτεκτονικής κουλτούρας τον Μίμη Φατούρο. Οπως οι ήρωες κατά Σωκράτη, ο εαυτός και το έργο του ήταν γέννημα της ερωτικής διαλογικότητας.

Υπάρχει μια αρχιτεκτονική του έρωτα; Ξεδιπλώνεται μπροστά μας ένα έργο με βάθος χρόνου που ακόμα δεν έχουν διερευνηθεί επαρκώς οι διαστάσεις και οι διασυνδέσεις του. Η καταγωγή του έργου του Φατούρου στους δασκάλους του, Πικιώνη και Χατζηκυριάκο-Γκίκα, είναι φανερή και πολυδιατυπωμένη, την επικαλείτο και ο ίδιος συχνά. Ομως, οι δεσμοί της ιδιοσυγκρασίας του με την πολιτισμική έκρηξη ερωτισμού, ελευθερίας και ελευθεριότητας στην Αμερική και στην Ευρώπη του ’60 είναι εξίσου παρόντες, κρυφοί πρωταγωνιστές. Μετά τον Ελύτη, η σχέση του έρωτα με τον πολιτισμό δεν έχει διερευνηθεί δημιουργικά από κανέναν στην Ελλάδα τόσο όσο από τον Φατούρο, ποιητικά ομιλώντας, γράφοντας, σχεδιάζοντας και οικοδομώντας αρχιτεκτονική. Ο Φατούρος διήγε στον βίο του τον ερωτισμό και την ελευθερία της διαλογικότητας, τη διαρκή απεύθυνση προς τους άλλους, αλλά και τη διαθεματική διαλογικότητα, όπου κείμενα, ζωγραφική, σχέδια και οικοδομήματα είναι όλα ισότιμοι συνομιλητές.

Κόσμος αντί χώρος

Στον κοσμοπολιτικό Φατούρο άρεσε να λέει ότι προτιμά τη λέξη «κόσμος» από τη λέξη «χώρος». Αυτή είναι μια επιστημολογική διάκριση άγνωστη στη ρητορική του μοντερνισμού. Τι σημαίνει αυτό για αρχιτέκτονες και μη αρχιτέκτονες; Σημαίνει ότι η αναζήτησή μας δεν αρκεί να αναφέρεται στις γεωμετρίες, στους όγκους, στη μορφή των οικοδομημάτων, αλλά στον κόσμο που αυτά δημιουργούν. Εναν κόσμο που περιλαμβάνει τους ανθρώπους, τα πράγματα, τις πράξεις, την καθημερινότητα, τις αισθήσεις,  τα συναισθήματα, την ιστορία, το στυλ, το πολιτικό, την ίδια μας τη σκέψη και το ενεργό σώμα. Αν ο Φατούρος ήταν ο άνθρωπος της ερώτησης, τότε αυτό το ερωτάν δεν ήταν κάτι που ζητούσε από τον άλλο, δηλαδή μια απάντηση. Ηταν κάτι που ο ίδιος έδινε. Η γενναιοδωρία του προς τους νέους, τους έτερους, τους συναδέλφους, τους συνεργάτες, τους φίλους, ήταν απαράμιλλη. Αυτή δεν είναι μια δύναμη που σε κάνει ήρωα; Αν και η γενναιοδωρία περιέχεται σε μια πράξη της στιγμής, το φως του ήρωα του έρωτα φωτίζει, σαν αστέρι, συνεχώς.

* Καθηγητές Αρχιτεκτονικής στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. 

kathimerini.gr

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα