Δημήτρης Μακροδημόπουλος: Γιατί η βαρβαρότητα συνυπάρχει με τον πολιτισμό;

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

του Δημήτρη Μακροδημόπουλου

Ο τρόπος που αξιοποιήθηκε από τα ΜΜΕ το φρικαλέο θέαμα που αντικρίσαμε στη Μπούκα (για το οποίο απομένει να διερευνηθεί αν οφείλεται στις ρωσικές δυνάμεις ή στους Αζοφικούς με σκοπό την “εκκαθάριση” της πόλης από τους “σαμποτέρ” και τους “φιλορώσους”) δημιούργησε την εντύπωση ότι μεταξύ των ισχυρών κρατών και των ηγετών τους υφίσταται ένα πελώριο χάσμα. Από τη μια πλευρά είναι οι άγγελοι και από την άλλη οι δαίμονες. Όμως δυστυχώς για την ανθρωπότητα αυτό το χάσμα, ο μανιχαισμός ανάμεσα στο Καλό και στο Κακό δεν υφίσταται.

Οι πόλεμοι δεν διεξάγονται με τη ρίψη λουλουδιών εκατέρωθεν. Το κόστος μάλιστα σε ζωές αμάχων είναι τεράστιο και πολλαπλασιάζεται εκθετικά με την εξέλιξη της τεχνολογίας. Όσον αφορά το επιχείρημα υπεράσπισης των ανθρώπινων δικαιωμάτων για το οποίο κόπτονται άπαντες, είναι υποκριτικό και  έρχεται να συγκαλύψει τις πραγματικές τους σκοπιμότητες. Ο Καρλ Σμιτ, όπως ο Καστοριάδης και τόσοι άλλοι, το είχε επισημάνει από παλιά ισχυριζόμενος ότι «χρησιμοποιούν την έννοια της “ανθρωπότητας’ ως ένα ιδεολογικό όπλο ιμπεριαλιστικής επέκτασης και θεωρούσε την ανθρωπιστική ηθική ως όχημα οικονομικού ιμπεριαλισμού». Μάλιστα η μεγαλύτερη πλάνη αφορά όσους εκλαμβάνουν τη ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη και ως πολιτισμική εξέλιξη του ανθρώπινου γένους και θεωρούν αδιανόητο στα χρόνια μας να συμβαίνουν όσα συμβαίνουν σε πολέμους  αλλά και στην καθημερινότητα στο κοινωνικό επίπεδο.

Τί να πρωτοθυμηθούμε;  Παραδείγματα ολοκληρωτικού πολέμου που στοχεύει αποκλειστικά αμάχους; Η “επιχείρηση Γόμορρα” τον Ιούλιο του 1943 όταν η βρετανική και η αμερικανική αεροπορία βομβάρδισαν με 9000 τόνους βόμβες το Αμβούργο και έσπειραν τον θάνατο σε 42000 αμάχους ισοπεδώνοντας την πόλη; Την επομένη του βομβαρδισμού ο βρετανικός τύπος ανήγγειλε ειρωνικά “το Χάμπουργκ (Αμβούργο) έγινε χάμπουργκερ”. Μήπως τη Δρέσδη όπου ο βομβαρδισμός τον Φεβρουάριο του 1945 σε μια περίοδο που ο πόλεμος είχε κριθεί, άφησε πίσω δεκάδες χιλιάδες αμάχους νεκρούς και την πόλη σωρό ερειπίων; Τη Χιροσίμα; Το Ναγκασάκι; Όλα αυτά αντιπροσώπευαν ένα νέο μοντέλο πολέμου που ο Πέτερ Σλότεριντκ είχε αποκαλέσει “ατμοτρομοκρατικό”. Η βασική αρχή του δεν ήταν πλέον το σώμα του εχθρού αλλά η καταστροφή των οικολογικών συνθηκών της ύπαρξης αφανίζοντας το φυσικό περιβάλλον τους με τη βιολογική έννοια του.  Μήπως ξεχάσαμε το Βιετνάμ; Ο Μαρκούζε μάλιστα στο “Έρως και πολιτισμός” σύγκρινε τις σφαγές που διέπραξε ο στρατός των ΗΠΑ εκεί με τις ναζιστικές γενοκτονίες, υπενθυμίζοντας τις “φωτογραφίες που δείχνουν μια σειρά ημίγυμνων πτωμάτων, απλωμένων προς χάρη των νικητών στο Βιετνάμ να μοιάζουν σε όλες τους τις λεπτομέρειές με τις εικόνες των αποστεωμένων και δίχως φύλο πτωμάτων του Άουσβιτς και του Μπούχενβλαντ”. Πιο πρόσφατα; Γιουγκοσλαβία, Ιράκ, Συρία, Λιβύη , με εκατόμβες αμάχων νεκρών.

Από πού πηγάζει τόση βαρβαρότητα; Σύμφωνα με τον Αντόρνο και τη Σχολή της Φραγκφούρτης, ο πολιτισμός και η βαρβαρότητα δεν είναι αντινομικοί όροι αλλά δύο αδιαχώριστες πτυχές της ίδιας ιστορικής διαδικασίας που είναι ταυτόχρονα φορείς απελευθερωτικών αρχών και καταστροφικών τάσεων. Θεωρούν μάλιστα ότι το Ολοκαύτωμα αποτελεί έκφραση μιας βαρβαρότητας που εντάσσεται στην ίδια την αρχή του πολιτισμού. Αλλά και ο Μπένγιαμιν αντί να αντιπαραθέτει τον πολιτισμό στη βαρβαρότητα, θεωρούσε τη βαρβαρότητα προϊόν και όψη του ίδιου του πολιτισμού. Δηλαδή, ότι η τεχνική, επιστημονική και βιομηχανική πρόοδος μπορούσε να μεταβληθεί σε πηγή ανθρώπινης και κοινωνικής οπισθοδρόμησης και η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων (τεχνολογία) μπορούσε να ενισχύσει τους μηχανισμούς κυριαρχίας και τα μέσα καταστροφής που διαθέτουν αυτοί, όπως έδειξαν οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι και όσα προαναφέραμε. Για να συνοψίσει πάλι ο Μαρκούζε επισημαίνοντας: «Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, οι μαζικές εξοντώσεις, οι παγκόσμιοι πόλεμοι και οι ατομικές βόμβες δεν είναι κάποια “επιστροφή στη βαρβαρότητα” αλλά τα αποχαλινωμένα αποτελέσματα των νεωτερικών καταχτήσεων της τεχνικής και της κυριαρχίας».

Πώς συμβάλλει σε όλα αυτά η τεχνολογία, ώστε πολιτισμός και βαρβαρότητα να συνυπάρχουν; Ο Κάρλο Γκίντζμπουργκ, αναφερόμενος στις συνέπειες της απόστασης ως πηγής ηθικής αδιαφορίας, γράφει ότι η απόσταση εξαφανίζει τον τρόμο του θανάτου και κάνει τον εγκληματία αδιάφορο εξουδετερώνοντας τις ηθικές αναστολές του. Αυτή η παρατήρηση επιβεβαιώνεται στον πόλεμο από αέρος κατά τον 20ο και τον 21ο αιώνα, όπου ο εχθρός μεταμορφώνεται σε μικροσκοπικό στόχο και οι εκτελεστές των σφαγών γλυτώνουν τη θέα του αίματος. “Όταν μεγιστοποιείται η απόσταση, μπορεί να χαθεί εντελώς η συμπόνια για τα υπόλοιπα ανθρώπινα όντα” σημειώνει. Αυτή είναι μας λέει η εφιαλτική πρωτοτυπία της νεωτερικότητας. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα με τα μαχητικά drones διευκολύνεται ακόμη περισσότερο η διάπραξη του εγκλήματος. Γιαυτό ο Ολλανδός Χάρι Μούλις διαισθάνθηκε τον κίνδυνο “ταυτόχρονα με τις μηχανές να έλθουν στον κόσμο αλλοιωμένοι άνθρωποι: Άνθρωποι σαν μηχανές, που θα υπακούν σε παρορμήσεις, χωρίς τη δυνατότητα να εξετάσουν τη φύση των εν λόγω παρορμήσεων”. Σε αυτήν ακριβώς την ιστορική συνθήκη είναι που ο πιο ασήμαντος άνθρωπος δύναται να καταστεί τερατωδώς σημαντικός με μία εντολή ή ως κρίκος της αλυσίδας των αποφάσεων, όπως π.χ. ο Άιχμαν.

Πώς έφτασε ο άνθρωπος σε αυτή την εξαχρείωση; Τί συνέβαλε στη βαθμιαία διαμόρφωση τέτοιων νοητικών αντιλήψεων απαξίωσης της ανθρώπινης ζωής και μάλιστα των αμάχων;; Με την Ειρήνη της Βεστφαλίας το 1648 εδραιώθηκε η έννοια της κρατικής κυριαρχίας στην Ευρώπη και θεμελιώθηκε η ευρωπαική τάξη ενώ με το Συνέδριο της Βιέννης (1815) και την “εκατονταετή ειρήνη” που ακολούθησε, εμπεδώθηκε το αίσθημα σε όλες τις χώρες ότι ανήκαν στον ίδιο πολιτισμό και μοιράζονταν τις ίδιες αξίες. Αυτός ο πολιτισμός ορίζονταν ως το αντίθετο του αποικιακού κόσμου όπου η βία μπορούσε να χρησιμοποιηθεί χωρίς όρια και κανόνες. Οι κατακτητικοί πόλεμοι ή ακόμη και οι αποικιακές σφαγές μετατρέπονταν σε “δίκαιους πολέμους” στο όνομα του φυσικού δικαίου (του εμπορίου, της διακίνησης και της ιδιοκτησίας, δηλαδή της ιδιοποίησης εδαφών και αγαθών που υποτίθεται ότι δεν ανήκαν σε κανέναν). Καθώς δεν αντιμετώπιζαν τακτικούς στρατούς αλλά φυλές και πολεμιστές που δεν είχαν καθορισμένη υπόσταση από τη σκοπιά των κατακτητών, οι αποικιακοί πόλεμοι δεν έκαναν καμία διάκριση μεταξύ στρατιωτών και αμάχων. Με αυτήν την έννοια οι σφαγές που στιγμάτισαν την ιστορία της αποικιοκρατίας δημιούργησαν ένα μοντέλο για τους ολοκληρωτικούς πολέμους του 20ου και του 21ου αιώνα.

Σε αυτές τις συνθήκες η τακτική να μεταφέρεις τις συγκρούσεις από το πεδίον της μάχης στις πόλεις για να εξισορροπήσεις τους αρνητικούς σε βάρος σου συσχετισμούς ισχύος έναντι του εχθρού, μεταβάλλει συνειδητά τους αμάχους σε ανθρώπινη ασπίδα με αυτονόητες απώλειες, σε σημείο ώστε να μην δικαιούσαι να επικαλείσαι τις συνέπειες της τακτικής σου σε βάρος των αμάχων.

 

Μακροδημόπουλος Δημήτρης

Αλεξ/πολη – κιν 6947-771412

9/4/2022

 

 

spot_img

1 ΣΧΟΛΙΟ

  1. Απλώς ΑΠΟ-πολιτίσθηκε ο άνθρωπος ,αγαπητέ κ.Μακροδημόπουλε, και ΠΑΝΤΟΤΕ στους πολέμους θυμίζει το ζωικό βασίλειο , το οποίο χρησιμοποιεί πότε τα σαγόνια του καρχαρία στην θάλασσα , πότε τα λιοντάρια και όλα τα αιλουροειδή στην ξηρά και πότε τους τεράστιους αετούς στον αέρα.
    Στα εμπόλεμα κράτη τελείωσε ο ουμανισμός των κλασικών μας ,αλλά και ο Χριστιανισμός του γλυκύτατου Χριστού μας, που μας άφησε μια και μόνη εντολή ”αγαπάτε και τους εχθρούς σας ”.
    Ας ελπίσουμε -και να προσευχηθούμε- να την θυμηθούν ΕΝΟΨΕΙ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ αμφότεροι οι εμπόλεμοι που είναι και ορθόδοξοι, ιδίως οι Ρώσοι .

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα