Δημήτρης Κωνσταντακόπουλος: Οργανώνοντας την καταστροφή μας

Μια από τις σημαντικότερες συνέπειες της σύγκρουσης στην Ουκρανία και του νέου Ψυχρού Πολέμου μεταξύ Δύσης και Ρωσίας, είναι η κατακόρυφη πτώση του ενδιαφέροντος των κυβερνήσεων και των μεγάλων ΜΜΕ για τα θέματα των φοβερών οικολογικών απειλών πάνω από την ανθρωπότητα, απειλές άλλωστε που είναι αδύνατο να αντιμετωπισθούν χωρίς την άμεση αποκατάσταση κλίματος διεθνούς συνεργασίας.

Το ίδιο άλλωστε συμβαίνει και με την κατάσταση στον «Νότο» της Ανθρωπότητας, τα χρόνια προβλήματα του οποίου έχουν επίσης οξυνθεί πάρα πολύ, με τη χολέρα να κάνει την εμφάνισή της σε διάφορες χώρες, για πρώτη φορά μετά από 20 χρόνια, και έξι χώρες της Αφρικής να αντιμετωπίζουν μεγάλο πρόβλημα πείνας.

Στην περίπτωση του Νότου συγκλίνουν τα προβλήματα που άφησε πίσω του (;) ο κορονοϊός, η υπερχρέωση, οι αυξήσεις στις τιμές ενέργειας και τροφίμων (και ως αποτέλεσμα του ουκρανικού) και οι κλιμακούμενες συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.

Ταυτόχρονα, τεράστιοι πόροι, εντελώς απαραίτητοι για την αντιμετώπιση αυτών και άλλων κοινωνικών και διεθνών προβλημάτων, διοχετεύονται τώρα σε πολεμικές δαπάνες σε Ανατολή και Δύση, ενώ έχει διαλυθεί πλήρως το σύστημα ελέγχου των εξοπλισμών που συνέβαλε στο παρελθόν στην αποτροπή του πυρηνικού πολέμου (συνθήκες ABM, START, INF, OpenSkies). Η πιθανότητα να δώσουν αποφασιστικό πλεονέκτημα στο ένα ή το άλλο στρατόπεδο αυτές οι δαπάνες είναι μηδαμινή. Η πιθανότητα να προκαλέσουν τη στρατηγική ήττα του ανθρώπινου είδους τεράστια.

Εξαφανίζεται χλωρίδα και πανίδα!

Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση της οργάνωσης NatureServe το 34% των φυτικών ειδών και το 40% των ζωικών στις ΗΠΑ απειλείται με εξαφάνιση, ενώ το 41% των οικοσυστημάτων τους απειλείται με κατάρρευση. «Ζούμε τώρα και προκαλούμε την έκτη εξαφάνιση (Extinction), μαζική εξόντωση ειδών στον πλανήτη», τονίζει η έκθεση.

Η βιοποικιλότητα στις ΗΠΑ καταστρέφεται εδώ και πενήντα χρόνια και είναι αυτοκτονικό να συνεχίζουμε να παριστάνουμε ότι «δεν τρέχει τίποτα» και να συνεχίζουμε τις συνήθεις δραστηριότητές μας (business as usual), εκτιμώντας ότι αυτές είναι πιο σημαντικές από τον φυσικό κόσμο από τον οποίο όλοι εξαρτώμεθα, υπογραμμίζουν οι επικεφαλής της οργάνωσης.

Σύμφωνα με την οργάνωση τα δύο πέμπτα των οικοσυστημάτων των ΗΠΑ αντιμετωπίζουν πρόβλημα, ενώ μειώνονται με επιταχυνόμενους ρυθμούς τα ασπόνδυλα του γλυκού νερού και οι επικονιαστές, που αποτελούν το θεμέλιο ενός υγιούς, λειτουργικού πλανήτη. Η κατανόηση και αντιμετώπιση αυτών των κινδύνων είναι κρίσιμη αν θέλουμε να αποτρέψουμε καταστροφικές συνέπειες για την βιοποικιλότητα, που είναι αναγκαία για την επιβίωση των ανθρώπων.

Ιδιαίτερα τρωτοί είναι, σύμφωνα με την έκθεση, οι κάκτοι και τα ζωικά είδη που συνδέονται με το γλυκό νερό, όπως τα αμφίβια, τα σαλιγκάρια, τα μύδια, οι καραβίδες και πολλά υδρόβια έντομα, γεγονός που υπογραμμίζει την ανάγκη στρατηγικών συντήρησης των οικοσυστημάτων του καθαρού νερού.

Μεταξύ των επικονιαστών οι μέλισσες διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο, με το 37% των γνωστών ειδών τους να απειλείται με εξαφάνιση. Η ανάγκη πολιτικών συντήρησης αυτών των ειδών συχνά υποτιμάται, πολλά όμως από αυτά έχουν κρίσιμη σημασία για τη διατήρηση των οικολογικών λειτουργιών του γλυκού νερού και πολλών οικοσυστημάτων.

Η μελέτη του NatureServe αναφέρεται στις Ηνωμένες Πολιτείες, η ίδια όμως τάση παρατηρείται παντού. Πρόκειται άλλωστε μόνο για την τελευταία από μια σειρά μελετών διεθνώς που κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου υπογραμμίζοντας τις απειλές για διάφορα ήδη. Υπάρχει επίσης ο «Κόκκινος Κατάλογος Απειλούμενων Ειδών» της Διεθνούς Ένωσης για τη Συντήρηση της Φύσης (IUCN), που επικαιροποιήθηκε τον περασμένο Δεκέμβρη στη διάρκεια της συνάντησης κορυφής για τη βιοποικιλότητα στο Μόντρεαλ του Καναδά. Στη διάρκεια της συνάντησης συμφωνήθηκε ένα μάλλον αδύνατο, για τους περισσότερους παρατηρητές, κείμενο ενός παγκόσμιου διακρατικού πλαισίου για την προστασία της βιοποικιλότητας.

Μια «τέλεια καταιγίδα»

Ο επικαιροποιημένος κατάλογος αποτυπώνει μια «τέλεια καταιγίδα μη βιώσιμης ανθρώπινης δραστηριότητας που καταστρέφει τη θαλάσσια ζωή στον πλανήτη», είχε υπογραμμίσει τότε ο Γενικός Διευθυντής του IUCN, Μπρούνο Ομπέρλε, προειδοποιώντας ότι «χρειάζεται να αντιμετωπίσουμε επειγόντως τις συνδεόμενες κρίσεις του κλίματος και της βιοποικιλότητας, αλλάζοντας σε βάθος τα οικονομικά μας συστήματα, αλλιώς κινδυνεύουμε να χάσουμε τα κρίσιμα πλεονεκτήματα που μας προσφέρουν οι ωκεανοί».

Σχολιάζοντας την έκθεση της NatureServe, η ανώτερη επιστήμονας του Κέντρου Βιολογικής Ποικιλίας του Πανεπιστημίου του Πόρτλαντ, Τιέρα Κάρι υπογράμμισε ότι «λαμβάνοντας ως δεδομένη τη φύση, έχουμε σπρώξει τα φυσικά συστήματα στο χείλος της κατάρρευσης. Έχουμε υπάρξει πολύ αμελείς για μεγάλο διάστημα, αλλά μπορούμε ακόμα να δημιουργήσουμε έναν κόσμο που δεν θα εκμεταλλεύεται τη φύση και τρωτές ανθρώπινες κοινότητες για μια επέκταση και μια κατανάλωση χωρίς κανένα όριο».

Ίσως να έχει δίκιο, ίσως ακόμα να μπορούμε. Αλλά δεν θα μπορούμε για πολύ ακόμα αν δεν δράσουμε τώρα. Και δυστυχώς, προς το παρόν, η μεγάλη πλειοψηφία των οικονομικών και πολιτικών δράσεων τείνουν προς την αντίθετη κατεύθυνση.