του Γιώργου Τσουκαλά, Δικηγόρου
«Αὐξάνεσθε καὶ πληθύνεσθε καὶ πληρώσατε τὴν γῆν καὶ κατακυριεύσατε αὐτῆς καὶ ἄρχετε τῶν ἰχθύων τῆς θαλάσσης καὶ τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ καὶ πάντων τῶν κτηνῶν καὶ πάσης τῆς γῆς» (Γένεσις, 1 κη’). Η εντολή στο Ανθρώπινο Γένος υπήρξε σαφής. Ο Άνθρωπος θα έκανε την Γη δική του! Θα την γέμιζε με ανθρώπους, θα κουμάνταρε ολάκερη την Οικουμένη, εξουσιάζοντας απόλυτα στεριές και θάλασσες!
Φυσικά, όλα αυτά δεν εκπληρώθηκαν αυθημερόν. Το Έπος του Ανθρώπου κράτησε χιλιάδες χρόνους. Μετά τον 19ο αιώνα, ο Άνθρωπος κατέκτησε όλη την Γη, έφτασε σε κάθε γωνιά της, την μέτρησε και την όρισε. Τον 20ο αιώνα δισεκατομμύρια άνθρωποι γεννήθηκαν και έζησαν στον κόσμο. Πλέον, η Οικουμένη γέμισε από ανθρώπους, που εξουσιάζουν όλα τα ζώα της στεριάς και όλα τα ψάρια της θάλασσας, πάσης της Γης! Ο Σοφός Άνθρωπος (homo sapiens) έφτασε στο απόγειο της επιτυχίας του, σε ένα ζενίθ…
Κατά τους πανάρχαιους φυσικούς νόμους που διέπουν την ζωή, μετά την άνοδο έρχεται η κάθοδος, μετά το φέγγος του ζενίθ έπεται το σκότος του ναδίρ. Είναι φυσιολογικό, όταν ένα φυσικό είδος δυναμώσει τόσο πολύ, η ίδια η φύση να το εξοντώσει. Πλέον η Γη είναι «η Γη του Ανθρώπου», αυτή που ο Άνθρωπος γνωρίζει στην Ιστορία του, ένα φυσικό περιβάλλον σε μία συγκεκριμένη φυσική ισορροπία που τον ευνόησε. Δεν ήταν πάντα έτσι, καθώς πριν τον Άνθρωπο, υπήρξαν άλλα προϊστορικά όντα στην Γη, σε άλλες φυσικές ισορροπίες. Εύλογα, εικάζουμε πως θα υπάρξει κάποτε «η Γη μετά τον Άνθρωπο», ένας φυσικός κόσμος τόσο αφιλόξενος για το ανθρώπινο είδος, όπου και ο τελευταίος άνθρωπος θα έχει εκλείψει, λόγω μεταβολής των φυσικών συνθηκών.
Ο Άνθρωπος γνώριζε ανέκαθεν πως η τεχνική και πνευματική υπεροχή του μπορεί να τον συντρίψει. Η ζωτική ευφυΐα με την οποία έφτιαξε τον πολιτισμό, μπορεί εύκολα να φανεί ασοφία αυτοκαταστροφής. Σήμερα, ο Άνθρωπος περισσότερο από ποτέ άλλοτε, μοιάζει εγκλωβισμένος στον ίδιο τον ανθρώπινο πολιτισμό, ως έναν αυτοκαταστροφικό λαβύρινθο που ο ίδιος κατασκεύασε και από τον οποίο επιχειρεί ματαίως να σωθεί.
Οι αρχαίοι μύθοι είναι σαφείς. Κατά την ελληνική μυθολογία, ο ευφυής πολυτεχνίτης Δαίδαλος έχτισε στην Κρήτη τον Λαβύρινθο για να ζει μέσα του ένα ανθρώπινο τέρας, ο Μινώταυρος, αλλά τελικά στον Λαβύρινθο φυλακίστηκε και ο ίδιος ο Δαίδαλος με τον γιο του Ίκαρο. Όταν Δαίδαλος και Ίκαρος δραπέτευσαν, φτιάχνοντας φτερά που κόλλησαν με κερί στα χέρια τους, πετώντας για πρώτη φορά στους ουρανούς, ο Ίκαρος πέταξε τόσο κοντά στον ήλιο που το κερί έλιωσε, τα φτερά ξεκόλλησαν, με αποτέλεσμα να πέσει και να πνιγεί στο απέραντο πέλαγος… Το μέλλον είχε σβήσει.
Σώζεται «η Γη του Ανθρώπου»; Πρέπει πρώτα να αλλάξει ο Άνθρωπος τον εαυτό του, πράγμα που φαντάζει αδύνατον. Η Ιστορία του Ανθρώπου βασίστηκε στην φυσική ροπή του ανθρώπινου είδους προς την απεριόριστη εκμετάλλευση της Φύσης. Μετά τον 18ο αιώνα, ο Άνθρωπος προσέθεσε σε αυτήν την πανάρχαια, έμφυτη τάση του να θεωρεί το φυσικό περιβάλλον, απλώς ως διαθέσιμη ύλη, ως πόρο, την μηχανή, οπότε η Βιομηχανική Επανάσταση συστηματοποίησε και μεγιστοποίησε τον ρυθμό της φυσικής καταστροφής. Τον 21ο αιώνα ο Άνθρωπος, ως άλλος μυθικός Δαίδαλος διαθέτει πλέον την γνώση και την τεχνολογία για να σωθεί, όμως φαίνεται πως δεν μπορεί…
Ο Άνθρωπος έπρεπε ήδη από τον 20ο αιώνα να έχει καταργήσει τα ορυκτά καύσιμα ως πηγή ενέργειας για τον πολιτισμό του, όμως σε λίγο μισεύει ο 21ος αιώνας και δεν το έχει πράξει. Η εφεκτική στάση της ηγετικής τάξης της ανθρωπότητας απέναντι στο πρόβλημα συμβάλλει στην όξυνσή του, καθώς έχει συνδέσει τα οικονομικά συμφέροντά της με ένα σύστημα παραγωγής που βασίζεται στα ορυκτά καύσιμα. Τοιουτοτρόπως, δεν προχωρά σε αναμόρφωση του βιομηχανικού συστήματος παραγωγής, ούτως ώστε αυτό να μην προκαλεί το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου, εξαιτίας των μεγάλων συμφερόντων που διακυβεύονται, και φοβούμενη μια τεράστια οικονομική ύφεση. Παράλληλα, αρνείται να ελέγξει την πλαστική ύλη, μοναδικό εφεύρημα του Ανθρώπου, συνάμα όμως απολύτως αφύσικο, με αποτέλεσμα μια τεράστια μόλυνση. Τέλος δε, ο έλεγχος της πυρηνικής ενέργειας, άλλη μια απόκοσμη εφεύρεση του Ανθρώπου, παραμένει ο όλεθρος που καιροφυλακτεί. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, το οικολογικό πρόβλημα γίνεται συνέχεια εντονότερο, χωρίς να λαμβάνονται τα καίρια μέτρα που απαιτούνται.
Χωρίς δημοκρατική οικουμενική διακυβέρνηση, με μία δημογραφία που παραδόξως γιγαντώνεται παγκοσμίως με την εξαίρεση της προηγμένης Δύσης, δέσμια της απληστίας μιας κοντόφθαλμης ηγέτιδας τάξης, η Ανθρωπότητα συνεχίζει να καταστρέφει τον πλανήτη. «Η Γη του Ανθρώπου» χάνεται, καθώς το Ανθρώπινο Γένος εξαπέλυσε ολέθριες δυνάμεις που αδυνατεί να ελέγξει. Χωρίς κατάλληλους θεσμούς, χωρίς παγκόσμια συνεννόηση, χωρίς σοφία, η ανθρωπότητα, καράβι ακυβέρνητο, παρασέρνεται προς την Άβυσσο.
Εν τέλει, γνωρίζοντας τον Άνθρωπο, ξέρουμε δυστυχώς εκ των προτέρων πως θα επαναπαυτεί ώσπου να βιώσει την καταστροφή. Τότε όμως θα είναι πλέον πολύ αργά, κάθως όλη η ασύλληπτη ανθρώπινη σοφία θα έχει συρρικνωθεί στην αβελτηρία μιας πρωτόγονης παράλογης φοβίας, όπως εκείνου του άλογου τρόμου των Μάγια που βρέθηκε σκαλισμένος στα ερείπια του βασιλείου του Παλένκε πως ο Κόσμος οπωσδήποτε «θα τελειώσει την 13η του Μπακτούν». Εξάλλου, αναμφίβολα, το τέλος του Ορθού Λόγου θα επέλθει συνάμα με το τέλος της Φύσης…
____________
Στην φωτογραφία, ένα πυροσβεστικό αεροπλάνο απογειώνεται φορτωμένο θαλάσσιο νερό, ενώ ο ήλιος δύει στον Καϊάφα της Ηλείας.