του Γιώργου Τσουκαλά, Δικηγόρου
Μπορεί να ξεσπάσει στις ημέρες μας, ένας θερμός Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος; Ως γνωστόν, «θα νικήσει αυτός που ξέρει πότε να πολεμήσει και πότε να μην πολεμήσει», σύμφωνα με την Τέχνη του Πολέμου του Σουν Τσου.
Έχουν όμως την σοφία, οι ηγεσίες των σύγχρονων υπερδυνάμεων, να κρίνουν πότε να πολεμήσουν και πότε να ειρηνεύσουν; Φυσικά, για τον Σύγχρονο Άνθρωπο, που ζει επί καιρώ σε απειροπόλεμες και ειρηνικές κοινωνίες, ένας Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος μοιάζει απλώς αδιανόητος, όμως καθώς παραμένει σύμφυτη με τον άνθρωπο, η ακατανίκητη επιδίωξη της κυριαρχίας και η αδάμαστη δοκιμή των ορίων, για αυτό ακριβώς ένας θερμός Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος θα μπορούσε δυνητικά να συμβεί…
«Είτε η ανθρωπότητα θα τελειώσει τους πολέμους είτε οι πόλεμοι θα αποτελειώσουν την ανθρωπότητα», κατά την περίφημη, ειρηνιστική ρήση του Τζων Κένεντυ.
Γιατί όμως οι σημερινοί άνθρωποι νομίζουν πως ένας θερμός Τρίτος Παγκόσμιος Πόλεμος δεν μπορεί να γίνει; Κυρίως επειδή οι περισσότεροι ανακαλούν την ιστορική εμπειρία του Ψυχρού Πολέμου (1945-1991), όταν οι υπερδυνάμεις δεν ενεπλάκησαν σε έναν θερμό παγκόσμιο πόλεμο. Τούτο όμως, τότε συνέβη, επειδή τα αντίπαλα στρατόπεδα είχαν συμφωνήσει σε μία διπολική κατανομή αυστηρώς οριοθετημένων σφαιρών επιρροής, χωρίς να επιδεικνύουν την ιμπεριαλιστική φιλοδοξία η μία υπερδύναμη να παρεισφρήσει στην ανταγωνιστική ζώνη επιρροής της άλλης για να ανατρέψει με την βία την ηγεμονία της, ενώ όποτε αυτή η παρείσφρηση περιστασιακά συνέβη, όπως με την Κρίση των Πυραύλων της Κούβας (1962), οι μεταπολεμικές ηγεσίες, που είχαν βιώσει το τραύμα της προηγούμενης ανθρωποσφαγής του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, φάνηκε φιλοσοφικά πως δεν προέκριναν την καταστροφική επιλογή της παγκόσμιας σύρραξης.
Πλέον, στα χρόνια μας, αυτοί οι διεθνείς όροι δεν ισχύουν. Ο πολυπολικός κόσμος της εποχής μας είναι περισσότερο χαοτικός, τα στρατόπεδα των υπερδυνάμεων δεν είναι σαφή, ενώ συμβαίνουν μεταστροφές των υποτελών κρατών και εισπηδήσεις στις ζώνες επιρροής του άλλου, με αποτέλεσμα η Οικουμένη να είναι σε αναβρασμό.
Οι υπερδυνάμεις μετά την εμπειρία της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης, της μονοκρατορίας των Η.Π.Α., του πολυπολικού κόσμου και της παγκοσμιοποίησης, δεν έχουν πλέον αυστηρώς οριοθετημένες ζώνες επιρροής, αλλά ερίζουν για την παγκόσμια ηγεμονία, και αυτή η έριδα, εφ’ όσον δεν επιλυθεί με μία σαφή συμφωνία, μπορεί αδιαμφισβήτητα να εξελιχθεί δυνητικά σε έναν θερμό παγκόσμιο πόλεμο.
Ultimum refugium, στερνό καταφύγιο όσων θεωρούν έναν θερμό Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο ως αδιανόητο, είναι το υπαρκτό πυρηνικό οπλοστάσιο των υπερδυνάμεων, ως αποτρεπτικός παράγοντας, για την αμοιβαία καταστροφική επιλογή ενός πυρηνικού ολέθρου. Όπως όμως πλέον αποδεικνύεται ιστορικά από τον Πόλεμο στην Ουκρανία, οι υπερδυνάμεις επιδεικνύουν την εξαιρετική προσαρμοστικότητα να πολεμούν οριακά, χωρίς να διαβαίνουν εν υστάτοις το πυρηνικό κατώφλι, ενώ συνάμα επικαλούνται την πυρηνική απειλή για να περιορίζουν η μία την άλλη, στην εκατέρωθεν στρατιωτική δράση και αντίδρασή τους.
Αυτή η πρόσφατη εξέλιξη απομυθοποιεί όλο και περισσότερο τον φόβο της αμοιβαίας καταστροφής, φέρνοντας πλησιέστερα το φονικό φάσμα ένας θερμού Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς αποδεικνύεται πως οι υπερδυνάμεις μπορούν να πολεμήσουν με συμβατικά στρατιωτικά μέσα, που μπορούν να εξελιχθούν έτι περαιτέρω με έναν πρωτότυπο συνδυασμό της παλιότερης πυραυλικής τεχνολογίας με τις νέες τεχνολογίες, της τεχνητής νοημοσύνης, της ρομποτικής και των μη επανδρωμένων μέσων, χωρίς να απαιτείται αναγκαίως η αμοιβαία καταστροφή τους μέσω των πυρηνικών όπλων.
Εν κατακλείδι, όπως θεωρεί ο Πρωταγόρας στον Θεαίτητο του Πλάτωνα, «πάντων χρηµάτων µέτρον ἐστίν ἄνθρωπος», εναπόκειται στην σοφία των ηγεσιών των ανθρώπινων κοινωνιών να αποφύγουν τον όλεθρο ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου. Εξάλλου, έστω και αν τούτος ο πιθανός θερμός τρίτος παγκόσμιος πόλεμος δεν αποδειχθεί ο τελευταίος, καθώς ίσως οι υπερδυνάμεις προνοήσουν εν τέλει να αποφύγουν την ολική καταστροφή της ανθρωπότητας, παρόλα αυτά θα είναι αναμφίβολα καταστροφικότερος από τον αμέσως προηγούμενο παγκόσμιο πόλεμο, και για αυτό πρέπει οπωσδήποτε να αποφευχθεί.
