Χρονοδιάγραμμα της σύγκρουσης
GEORGE PETRAS , JANET LOEHRKE , KIM HJELMGAARD , JAVIER ZARRACINA
Έντονες μάχες μαίνονται στο Ισραήλ και τη Γάζα αφότου οι μαχητές της Χαμάς εκτόξευσαν χιλιάδες ρουκέτες στο Ισραήλ και ένοπλοι διείσδυσαν στο νότιο Ισραήλ. «Είμαστε σε πόλεμο και θα τον κερδίσουμε», δήλωσε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου. Ο πόλεμος μπορεί να είναι ο χειρότερος από το 2021, αλλά είναι μέρος μιας περίπλοκης, πικρής σύγκρουσης που φτάνει πίσω στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο.
Η διαμάχη έχει τις ρίζες της στους προ-βιβλικούς χρόνους. Αν και τα σύνορά τους έχουν αλλάξει με τα χρόνια, τα παλαιστινιακά εδάφη ήταν αυτό που είναι τώρα το Ισραήλ, η Γάζα και η Δυτική Όχθη.
Η ιστορία, ο πολιτισμός και η ταυτότητα τόσο των Ισραηλινών Εβραίων όσο και των Παλαιστινίων Αράβων συνδέονται με τα παλαιστινιακά εδάφη και με την αρχαία πόλη της Ιερουσαλήμ, «μία από τις πιο σκληρά αμφισβητούμενες πόλεις στη γη», σύμφωνα με το Associated Press.
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήλεγχε την περιοχή για περίπου 400 χρόνια πριν από την ήττα που υπέστη μαζί με τη Γερμανία, στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η Βρετανία έλαβε τον έλεγχο της Παλαιστίνης από την Κοινωνία των Εθνών το 1920, βάσει διατάγματος που ονομάζεται Βρετανική Εντολή.
Το 1917, η βρετανική κυβέρνηση δήλωσε την υποστήριξή της για την ίδρυση ενός εβραϊκού κράτους στο Ισραήλ με τη Διακήρυξη Μπάλφουρ.
Η δήλωση υποστήριξης, ανέφερε επίσης ότι «δεν πρέπει να γίνει τίποτα που να μπορεί να βλάψει τα ατομικά και θρησκευτικά δικαιώματα των υπαρχουσών μη εβραϊκών κοινοτήτων στα παλαιστινιακά εδάφη ή τα δικαιώματα και το πολιτικό καθεστώς που απολαμβάνουν οι Εβραίοι σε οποιαδήποτε άλλη χώρα».
Η εβραϊκή μετανάστευση από την ανατολική και κεντρική Ευρώπη αυξήθηκε από το 1922 έως το 1947, καθώς Εβραίοι διέφυγαν από τις διώξεις και την καταστροφή των κοινοτήτων τους κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου και κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Μέχρι το τέλος του Ολοκαυτώματος, περισσότεροι από 6 εκατομμύρια Ευρωπαίοι Εβραίοι είχαν δολοφονηθεί και πολλοί επιζώντες έμειναν χωρίς πατρίδα.
Καθώς ο αριθμός των Εβραίων μεταναστών αυξανόταν, πολλοί Παλαιστίνιοι εκτοπίστηκαν. Άρχισαν να απωθούνται και προκλήθηκε βία.
Το 1929, 67 Εβραίοι σκοτώθηκαν στη σφαγή της Χεβρώνας, κατά τις ταραχές ενάντια στην εβραϊκή μετανάστευση στην Παλαιστίνη.
Αμφισβητούμενη περιοχή
Γάζα: Γνωστή και ως Λωρίδα της Γάζας, είναι η πατρίδα περίπου 2 εκατομμυρίων Παλαιστινίων, πολλοί από τους οποίους εκτοπίστηκαν αφού έφυγαν ή εκδιώχθηκαν από το Ισραήλ κατά τη διάρκεια του Πολέμου της Ανεξαρτησίας.
Δυτική Όχθη: Μικρότερη από το Ντέλαγουερ, η Δυτική Όχθη είναι ανατολικά του Ισραήλ. Εκεί ζουν περίπου 3 εκατομμύρια Παλαιστίνιοι, οι περισσότεροι Μουσουλμάνοι Άραβες. Η Δυτική Όχθη περιέχει μια σειρά από εβραϊκούς ιερούς τόπους, τους οποίους επισκέπτονται χιλιάδες προσκυνητές κάθε χρόνο.
Ανατολική Ιερουσαλήμ: Η ίδια η Ιερουσαλήμ είναι μια διαιρεμένη, αμφισβητούμενη πόλη. Κόπηκε στα δύο μετά τον αραβο-ισραηλινό πόλεμο του 1948. Το Ισραήλ ήλεγχε το δυτικό τμήμα και η Ιορδανία το ανατολικό. Το Ισραήλ κατέλαβε ολόκληρη την πόλη στον Πόλεμο των Έξι Ημερών του 1967.
Αν και η κατοχή της Ιερουσαλήμ αμφισβητείται, Ισραηλινοί αξιωματούχοι τη διεκδικούν ως αδιαίρετη πρωτεύουσα του Ισραήλ.
Το 2017, η κυβέρνηση Τραμπ μετέφερε στην Ιερουσαλήμ την Πρεσβεία των ΗΠΑ από το Τελ Αβίβ, μια επίσημη αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας.
Ωστόσο, τα περισσότερα κράτη δεν αναγνωρίζουν ότι η Ιερουσαλήμ ανήκει ούτε στους Ισραηλινούς ούτε στους Παλαιστίνιους.
Ποιος πολεμάει;
Χαμάς
Η Χαμάς είναι η μεγαλύτερη παλαιστινιακή μαχητική ομάδα και έχει εκτοξεύσει ρουκέτες από τη Γάζα κατά των ισραηλινών πόλεων στις μάχες.
Ιδρύθηκε το 1987 κατά τη διάρκεια της πρώτης παλαιστινιακής εξέγερσης κατά της ισραηλινής κατοχής της Γάζας και της Δυτικής Όχθης και ελέγχει τη Γάζα από τότε που κέρδισε τις εκλογές το 2007. Έχει δεσμευτεί να καταστρέψει το Ισραήλ και θεωρείται τρομοκρατική ομάδα από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και άλλα κράτη.
Ισραηλινές Αμυντικές Δυνάμεις
Οι IDF είναι οι συνδυασμένες ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένου του στρατού, του ναυτικού και της αεροπορίας. Ιδρύθηκαν το 1948, δύο εβδομάδες μετά την ανακήρυξη του Ισραήλ ως κράτους.
Η διεθνής κοινότητα προσπαθεί, αλλά αποτυγχάνει να φέρει την ειρήνη
1947: Τα Ηνωμένα Έθνη ψηφίζουν για τη διαίρεση της Παλαιστίνης σε χωριστά, εβραϊκό και αραβικό, κράτη και τη μετατροπή της Ιερουσαλήμ σε διεθνή πόλη. Οι Άραβες απορρίπτουν το σχέδιο, το οποίο αργότερα εγκαταλείπεται.
1948: Μετά τη λήξη της Βρετανικής Εντολής στις 14 Μαΐου, το Εβραϊκό Λαϊκό Συμβούλιο συνέρχεται στο Τελ Αβίβ και ιδρύει το κράτος του Ισραήλ. Οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν επίσημα το νέο κράτος αργότερα εκείνη την ημέρα. Η ΕΣΣΔ το αναγνωρίζει τρεις μέρες αργότερα.
1949: Οι Συμφωνίες Εκεχειρίας είναι μια προσπάθεια με τη μεσολάβηση του ΟΗΕ για την ειρήνη στην Παλαιστίνη. Το Ισραήλ υπογράφει συμφωνίες με την Αίγυπτο, την Ιορδανία, τη Συρία και τον Λίβανο για την επίτευξη επίσημης συνθήκης ειρήνης εντός έξι μηνών, αλλά η προσπάθεια τελικά αποτυγχάνει.
1956: Η Αίγυπτος εθνικοποιεί τη Διώρυγα του Σουέζ και απαγορεύει στα ισραηλινά πλοία να τη χρησιμοποιούν καθώς και τα Στενά του Τιράν, μια άλλη ναυτική διαδρομή. Το Ισραήλ, με τη βοήθεια της Βρετανίας και της Γαλλίας, εισβάλλει στην Αίγυπτο. Η Σοβιετική Ένωση, σύμμαχος της Αιγύπτου, απειλεί με πυρηνικά αντίποινα και οι ΗΠΑ πιέζουν τις βρετανικές, γαλλικές και ισραηλινές δυνάμεις να αποσυρθούν. Ο ΟΗΕ αναπτύσσει ειρηνευτική δύναμη.
1964: Ιδρύεται στην Αίγυπτο η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, μια ομάδα με στόχο την ένωση αραβικών ομάδων και την απελευθέρωση των παλαιστινιακών εδαφών μέσω ένοπλου αγώνα.
1967: Ο Πόλεμος των Έξι Ημερών ξεκινά από τη σύγκρουση στη Διώρυγα του Σουέζ. Η Αίγυπτος διατάζει τη δύναμη του ΟΗΕ να φύγει, κλείνει ξανά τα στενά του Τιράν στο Ισραήλ και σχεδιάζει μια μυστική επίθεση εναντίον του Ισραήλ.
Σε ένα προληπτικό χτύπημα, το Ισραήλ επιτίθεται στην Αίγυπτο και αργότερα στην Ιορδανία και τη Συρία, καταλαμβάνοντας τη Γάζα, τη Δυτική Όχθη, την Ανατολική Ιερουσαλήμ, τα υψώματα του Γκολάν και τη χερσόνησο του Σινά.
Αλλαγή στο κράτος του Ισραήλ
1973: Ο πόλεμος του Γιομ Κιπούρ ξεκινά με την Αίγυπτο και τη Συρία να επιτίθενται στο Ισραήλ στο Γιομ Κιπούρ, την πιο ιερή ημέρα του εβραϊκού έτους. Ο πόλεμος είναι μια προσπάθεια να αντιστραφεί η ήττα του πολέμου του 1967.
Πιασμένοι στον ύπνο, οι Ισραηλινοί αντεπιτίθενται και κερδίζουν. Οι ΗΠΑ βοηθούν στην εξασφάλιση συμφωνιών αποδέσμευσης από τους αντιπαρατιθέμενους, θέτοντας τις βάσεις για μελλοντικές ειρηνευτικές προσπάθειες.
1979: Οι Συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ, μια ειρηνευτική συμφωνία Ισραήλ-Αιγύπτου, συνάπτονται από τον Πρόεδρο Τζίμι Κάρτερ και υπογράφονται από τον Αιγύπτιο Πρόεδρο Ανουάρ Σαντάτ και τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μεναχέμ Μπεγκίν.
1979: Το Ισραήλ αρχίζει τη σταδιακή αποχώρηση από το Σινά.
1987: Οι Παλαιστίνιοι οργανώνουν την πρώτη από τις δύο εξεγέρσεις, την ιντιφάντα, στη Γάζα, το Ισραήλ και τη Δυτική Όχθη, χρησιμοποιώντας μαζικά μποϊκοτάζ, πολιτική ανυπακοή και επιθέσεις κατά των Ισραηλινών. Περισσότεροι από 50 Ισραηλινοί άμαχοι σκοτώνονται. Η Ιντιφάντα διαρκεί περισσότερο από πέντε χρόνια και λήγει τον Σεπτέμβριο του 1993.
Ο ισραηλινός στρατός σκοτώνει 1.070 Παλαιστίνιους, μεταξύ των οποίων 237 παιδιά, σύμφωνα με την B’Tselem, μια ισραηλινή οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Εβραίοι άποικοι σκοτώνουν 54 Παλαιστίνιους. Οι ΗΠΑ και ο ΟΗΕ επικρίνουν τη χρήση θανατηφόρου βίας από το Ισραήλ.
1991: Ως απάντηση στην ιντιφάντα, η Διάσκεψη της Μαδρίτης, μια ιστορική συνάντηση όλων των συμμετεχόντων στην αραβο-ισραηλινή σύγκρουση, προεδρεύεται από τις ΗΠΑ και τη Ρωσία.
1993: Το Όσλο Ι, γνωστό ως Διακήρυξη Αρχών, υπογράφεται από τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Γιτζάκ Ράμπιν και τον Παλαιστίνιο ηγέτη Γιάσερ Αραφάτ. Καθορίζει ένα χρονοδιάγραμμα για μια ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή.
1995: Υπογράφεται το Oslo II, μια δεύτερη συμφωνία με την οποία η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης αναγνωρίζει το κράτος του Ισραήλ και το Ισραήλ επιτρέπει στους Παλαιστίνιους περιορισμένη αυτοδιοίκηση στη Γάζα.
2000: Ο Πρόεδρος Μπιλ Κλίντον, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Εχούντ Μπαράκ και ο Παλαιστίνιος ηγέτης Γιάσερ Αραφάτ συναντώνται σε σύνοδο κορυφής του Καμπ Ντέιβιντ, μια συνάντηση με σκοπό τον τερματισμό των εχθροπραξιών. Η διάσκεψη τελειώνει χωρίς συμφωνία.
Οι Παλαιστίνιοι, απογοητευμένοι από την αποτυχία να δημιουργήσουν ένα παλαιστινιακό κράτος, ξεκινούν τη δεύτερη ιντιφάντα τον Σεπτέμβριο, η οποία διαρκεί μέχρι τον Φεβρουάριο του 2005. Η B’Tselem υπολογίζει ότι σκοτώνονται περισσότεροι από 3.100 Παλαιστίνιοι και σχεδόν 1.000 Ισραηλινοί.
2005: Το Ισραήλ αποσύρεται από τη Γάζα αλλά διατηρεί τον έλεγχο.
2007: Η Χαμάς, η μαχητική παλαιστινιακή ομάδα, κερδίζει τις εκλογές στη Γάζα.
2008: Το Ισραήλ ξεκινά μια μεγάλη στρατιωτική εκστρατεία κατά της Χαμάς στη Γάζα μετά από εκτοξεύσεις ρουκετών από μαχητές. Οι μάχες τελειώνουν στις 18 Ιανουαρίου 2009, με 1.440 Παλαιστίνιους και 13 Ισραηλινούς νεκρούς.
2012: Οι ισραηλινές δυνάμεις σκοτώνουν τον Αχμέντ Τζαμπάρι, στρατιωτικό αρχηγό της Χαμάς, σε επίθεση με πυραύλους. Το χτύπημα είναι μέρος μιας ισραηλινής επιχείρησης για την εξάλειψη όπλων και μαχητών στη Γάζα. Η Χαμάς λέει ότι η δολοφονία «άνοιξε τις πύλες της κόλασης».
2014: Η Χαμάς απαγάγει και σκοτώνει τρεις Ισραηλινούς εφήβους στη Δυτική Όχθη, πυροδοτώντας τον πόλεμο της Γάζας, κατά τον οποίο επιθέσεις με ρουκέτες και αεροπορικές επιδρομές σκοτώνουν 2.251 Παλαιστίνιους και 73 Ισραηλινούς. Ανώτερος ηγέτης της Χαμάς επαινεί την απαγωγή και λέει ότι είχε σκοπό να πυροδοτήσει μια νέα παλαιστινιακή εξέγερση.
Ο πόλεμος διαρκεί 50 μέρες και τελειώνει με ανακωχή. Έκθεση του ΟΗΕ αναφέρει ότι και οι δύο πλευρές μπορεί να έχουν διαπράξει εγκλήματα πολέμου, τα οποία αμφισβητούν το Ισραήλ και η Χαμάς.
2017: Η κυβέρνηση Τραμπ λέει ότι θα μεταφέρει την Πρεσβεία των ΗΠΑ στο Ισραήλ στην Ιερουσαλήμ από το Τελ Αβίβ, στην πραγματικότητα πρόκειται για μια επίσημη αναγνώριση των ΗΠΑ της διεκδίκησης του Ισραήλ στην πόλη. Η πρεσβεία μεταφέρεται το 2018.
2018: Ξεσπούν διαδηλώσεις στα σύνορα Γάζας-Ισραήλ καθώς η Πρεσβεία των ΗΠΑ μεταφέρεται. Οι διαδηλωτές πετούν εκρηκτικά και πέτρες σε φράχτες και αντιμετωπίζονται με πυροβολισμούς και δακρυγόνα. Τουλάχιστον 58 Παλαιστίνιοι σκοτώνονται, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας της Γάζας.
2021: Οι μάχες ξεσπούν ξανά καθώς η ισραηλινή αστυνομία εισέβαλε στο τέμενος Al-Aqsa στην Ιερουσαλήμ στις 13 Απριλίου, την πρώτη νύχτα του ιερού μουσουλμανικού μήνα του Ραμαζανιού, και αποσυνδέει τα ηχεία που μεταδίδουν προσευχές καθώς ο Ρουβέν Ρίβλιν, ο Ισραηλινός πρόεδρος, μιλάει στο Δυτικό Τείχος , μια τοποθεσία ιερή για τον εβραϊκό λαό.
Στη συνέχεια, η αστυνομία κλείνει μια κοντινή πλατεία, ένα δημοφιλές σημείο συγκέντρωσης. Παλαιστίνιοι και Εβραίοι αρχίζουν να επιτίθενται ο ένας στον άλλο και η ισραηλινή αστυνομία εισέβαλε στο τζαμί στις 7 Μαΐου.
Η επιδρομή, σε αυτό που θεωρείται ιερό μουσουλμανικό μέρος σε μια από τις πιο ιερές νύχτες του Ραμαζανιού, θεωρείται από τους Μουσουλμάνους ως προσβολή.
Η Χαμάς και άλλοι μαχητές εκτοξεύουν ρουκέτες στο Ισραήλ από τη Γάζα στις 10 Μαΐου. Το Ισραήλ αντεπιτίθεται με αεροπορικές επιδρομές.
Η κατάπαυση του πυρός τέθηκε σε ισχύ στις 21 Μαΐου. Διήρκεσε μέχρι τις 16 Ιουνίου, όταν η Χαμάς έστειλε εμπρηστικά μπαλόνια –μπαλόνια ηλίου ή χαρταετούς με εύφλεκτες συσκευές προσαρτημένες– κατά μήκος των συνόρων της Γάζας προς το Ισραήλ.
Οι συσκευές προκάλεσαν 20 πυρκαγιές στο έδαφος σε χωράφια κοντά στα σύνορα, σύμφωνα με την ισραηλινή πυροσβεστική. Η Χαμάς εκτόξευσε τις συσκευές αφού Ισραηλινοί αξιωματούχοι επέτρεψαν σε υπερεθνικιστές διαδηλωτές να παρελαύνουν στην Ιερουσαλήμ.
2022: Την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2022 το Ισραήλ βίωσε μια σειρά από τρομοκρατικές επιθέσεις που το οδήγησαν να λάβει αυτό που περιέγραψε ως προληπτική δράση, συμπεριλαμβανομένων αεροπορικών επιδρομών που στόχευαν ανώτερους διοικητές και αποθήκες όπλων, εναντίον μαχητών που υποστηρίζονται από το Ιράν, όπως η Ισλαμική Τζιχάντ.
Τουλάχιστον 44 Παλαιστίνιοι, μεταξύ των οποίων 15 παιδιά, σκοτώθηκαν σε τρεις ημέρες βίας τον Αύγουστο του 2022.
2023: Τον Ιανουάριο φέτος, το Ισραήλ εξαπέλυσε την πρώτη από τις δύο επιδρομές εναντίον του προσφυγικού καταυλισμού Τζενίν στη Δυτική Όχθη, όπου είπε ότι κρύβονταν Παλαιστίνιοι μαχητές και ακτιβιστές.
Στη δεύτερη επιδρομή, τον Ιούλιο του 2023, το Ισραήλ έστειλε περίπου 1.000 στρατιώτες, με την υποστήριξη μη επανδρωμένων αεροσκαφών, στη Τζενίν για να κατεδαφίσουν αυτό που χαρακτήρισε μαχητικό «κέντρο διοίκησης».
Οκτώβριος 2023: Στη μεγαλύτερη επίθεση εδώ και χρόνια, δεκάδες ένοπλοι από την παλαιστινιακή μαχητική ομάδα Χαμάς διεισδύουν στο νότιο Ισραήλ σε μια εκπληκτικά αιφνιδιαστική επίθεση που συνέπεσε με μια μεγάλη εβραϊκή γιορτή. Κατά τη διάρκεια της νύχτας και το πρωί, η Χαμάς εκτόξευσε χιλιάδες ρουκέτες στο Ισραήλ. Η εθνική υπηρεσία διάσωσης του Ισραήλ ανέφερε ότι τουλάχιστον δεκάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν και εκατοντάδες τραυματίστηκαν.
Συνεργάσθηκε η Katharine Vogel
Πηγή: USA TODAY Αναφορά και έρευνα δικτύου. Associated Press; Ηνωμένα Έθνη; Reuters; Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ
