Στις 4 Φεβρουαρίου, ημέρα έναρξης των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του Πεκίνου, η Κίνα και η Ρωσία εξέδωσαν μια μακροσκελέστατη κοινή δήλωση για την «άνευ ορίων» συνεργασία μεταξύ τους. Πρόκειται για μανιφέστο οραματικού χαρακτήρα, στο οποίο λίγο-πολύ σκιαγραφείται μια κοινή κοσμοθεωρία και μια νέα τάξη πραγμάτων στα μέτρα του σινορωσικού διδύμου. Ωστόσο, ακριβώς είκοσι μέρες αργότερα, στις 24 Φεβρουαρίου, τα άρματα μάχης του Πούτιν εισέβαλαν στην Ουκρανία, φέρνοντας το Πεκίνο σε πολύ δύσκολη θέση. Κι ενώ διεξάγονται σκληρές μάχες μεταξύ ρωσικών και ουκρανικών δυνάμεων, η Κίνα κάνει μια αγωνιώδη προσπάθεια να περιορίσει τη ζημιά που υφίσταται η διεθνής εικόνα της και, ταυτόχρονα, να μεγιστοποιήσει τα οφέλη που μπορεί να αντλήσει απ’αυτήν την κρίση.

Παρενέργειες…

Η κινεζική ηγεσία ασφαλώς υπολογίζει τις σημαντικές παρενέργειες της κρίσης στην Ουκρανία, όπως είναι:

– Η διεθνής κατακραυγή για τη ρωσική εισβολή που αναγκάζει το Πεκίνο να επιδίδεται σε λεκτικές ακροβασίες και να τηρήσει «ουδετερότητα υπέρ της Μόσχας». Σημειώνεται ότι στο πρόσφατο ψήφισμα στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, το οποίο καταδίκασε απερίφραστα τη Ρωσία, το Πεκίνο επέλεξε την αποχή. Η επαμφοτερίζουσα στάση της Κίνας αντιβαίνει προς τις παγίως διατυμπανιζόμενες θέσεις του Πεκίνου περί «εδαφικής ακεραιότητας» και «μη ανάμιξης στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων χωρών». Υπενθυμίζεται ότι στις 19 Φεβρουαρίου, μόλις πέντε μέρες πριν ξεκινήσει η ρωσική επίθεση, ο Κινέζος Υπουργός Εξωτερικών Wang Yi διαβεβαίωνε τη διεθνή κοινότητα στη διάσκεψη του Μονάχου πως το Πεκίνο στηρίζει την εδαφική ακεραιότητα όλων των χωρών, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας. Η κατ’ουσίαν αποδοχή της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία αμαυρώνει την διεθνή εικόνα μιας ειρηνικής και καλοκάγαθης δύναμης που επιθυμεί να έχει η Κίνα.

– Η ανησυχία του Πεκίνου για το γεγονός ότι οι στενές σχέσεις με την Μόσχα έχουν και αρνητικές πλευρές. Χωρίς να φαίνεται προς τα έξω, στο προεδρικό μέγαρο Zhongnanhai υπάρχει δυσφορία για την απόφαση του Πούτιν να ξεκινήσει τακτικό πόλεμο στην Ουκρανία, ενώ είχε δώσει στους συνομιλητές του την εντύπωση πως επρόκειτο για βραχύβια και χειρουργικής ακρίβειας “ειδική επιχείρηση”. Ωστόσο, οι εικόνες της καταστροφής που συντελείται στην Ουκρανία κάνει τους Κινέζους ιθύνοντες να αισθάνονται ότι εξαπατήθηκαν από την Μόσχα ή, στην καλύτερη περίπτωση, παραπλανήθηκαν.

– Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία καταφέρει σοβαρό πλήγμα στις σιδηροδρομικές μεταφορές μεταξύ της Κίνας και της Ευρώπης. Η διαδρομή Καζακστάν-Ρωσίας-Λευκορωσίας-Πολωνίας καθίσταται ιδιαίτερα προβληματική και αναγκάζει το Πεκίνο να εξετάσει εναλλακτικές διαδρομές.

– Σημαντική ζημιά υφίστανται οι διμερείς οικονομικές σχέσεις με την Ουκρανία, από την οποία η Κίνα προμηθεύεται το 30% περίπου του καλαμποκιού της κι άλλα σιτηρά, σε μια εποχή που το Πεκίνο δίνει ιδιαίτερη σημασία στην επισιτιστική ασφάλεια. Ούτε είναι αμελητέες οι συμβάσεις, αξίας άνω των 8 δισ. δολαρίων το 2020, που εκτελούν μεγάλες κατασκευαστικές κινεζικές εταιρείες στην Ουκρανία. Τα κοιτάσματα σιδηρούχων μεταλλευμάτων της Ουκρανίας επίσης ενδιαφέρουν την Κίνα, η οποία προσπαθεί να “απογαλακτιστεί” από την Αυστραλία εν μέσω της οξείας αντιπαράθεσης μεταξύ των δύο χωρών.

… και Οφέλη για την Κίνα

Στα πιθανά οικονομικά οφέλη, όπως τα εκτιμά η κινεζική ηγεσία, συγκαταλέγονται:

– Η αυξανόμενη εξάρτηση της Ρωσίας από την Κίνα για την πώληση πετρελαίου, αερίου και άλλων φυσικών πόρων, κάτι που θα επιτρέψει στο Πεκίνο να διαπραγματευτεί χαμηλότερες τιμές. Πολύ σημαντική θεωρείται η πρόσφατη συμφωνία για την πώληση ρωσικού φυσικού αερίου αξίας 100 δισ. ευρώ στην Κίνα σε βάθος τριακονταετίας.

– Οι αυξανόμενες κινεζικές εξαγωγές προς τη Ρωσία, η οποία αποκόπτεται απότομα από τις δυτικές αγορές λόγω των οικονομικών κυρώσεων. Το 2019, πριν ξεσπάσει η πανδημία του κορονοϊού, το 22% των εισαγωγών στη Ρωσία προερχόταν από την Κίνα, ενώ το μερίδιο της ΕΕ ανερχόταν στο 37%. Αναμένεται, λοιπόν, τα επόμενα χρόνια η αναλογία αυτή να αντιστραφεί προς όφελος της Κίνας.

– Η αναμενόμενη στροφή της Ρωσίας προς το κινεζικό Διασυνοριακό Σύστημα Διατραπεζικών Πληρωμών (CIPS), προκειμένου να αντιμετωπίσει τον αποκλεισμό της από το SWIFT. Το Πεκίνο ευελπιστεί πως αυτό θα ενισχύσει τη χρήση του κινεζικού νομίσματος ρενμιμπί (RMB) ως μέσου διεθνών συναλλαγών, καθώς προς το παρόν το μερίδιό του στην παγκόσμια αγορά είναι εξαιρετικά περιορισμένο, στο πενιχρό 1,7%. Σημειωτέον, η Κίνα έχει αποκλείσει την επιβολή κυρώσεων σε ρωσικές τράπεζες. Η απόφαση της Ασιατικής Τράπεζας Ανάπτυξης Υποδομών (ΑΙΙΒ), στην οποία η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος μέτοχος, να παγώσουν επενδυτικά σχέδια στη Ρωσία και τη Λευκορωσία, έχει προσωρινό χαρακτήρα.

Ως προς τα πιθανά γεωπολιτικά οφέλη, το Πεκίνο θεωρεί πως:

– Έστω και προσωρινά, ο πόλεμος στην Ουκρανία αποσπά την προσοχή της Δύσης από την περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού και την Κίνα, όπως και υποβαθμίζει τη συζήτηση για τη συμφωνία AUKUS που υπέγραψαν τον περασμένο Σεπτέμβριο οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Αυστραλία.

– Παρά τις αδυναμίες που εμφανίζουν οι ρωσικές δυνάμεις στην Ουκρανια, η Ρωσία παραμένει στρατιωτική υπερδύναμη παγκόσμιας εμβέλειας και με τεράστιο πυρηνικό οπλοστάσιο, συνεπώς το Πεκίνο περιμένει ανταλλάγματα για την κατ’ουσίαν υποστηρικτική στάση του.

– Θα αμβλυνθούν οι επιφυλάξεις της Μόσχας για την αυξανόμενη κινεζική επιρροή στην Κεντρική Ασία. Η πρόσφατη επέμβαση του Οργανισμού της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας στο Καζακστάν πιστοποίησε τον σημαντικό ρόλο της Ρωσίας στην περιοχή, αλλά ο μεγάλος χρηματοδότης επενδυτικών σχεδίων παραμένει η Κίνα, η οποία βλέπει την Κεντρική Ασία ως στρατηγικής σημασίας διάδρομο στον χερσαίο Δρόμο του Μεταξιού προς την Ευρώπη.

Προσήλωση στο Σινορωσικό Δίδυμο

Προς το παρόν, οι ιθύνοντες στο Πεκίνο προβλέπουν πως σε γενικές γραμμές το ισοζύγιο κόστους-ωφέλειας θα παραμείνει θετικό για την Κίνα. Βασίζονται σε εκτιμήσεις πως:

– Η εξασθενημένη ρωσική οικονομία θα χρειαστεί τη βοήθεια της Κίνας, όπως και πολιτικά στηρίγματα έναντι της Δύσης, ενώ το Πεκίνο θα κατορθώσει να μετριάσει τις όποιες αρνητικές εντυπώσεις από την «ουδετερότητά» του στο θέμα της Ουκρανίας.

– Η στρατιωτική ισχύς της Ρωσίας προσθέτει στην αμυντική θωράκιση της Κίνας, μέχρις ότου η ίδια αποκτήσει επαρκείς αποτρεπτικές ικανότητες.

– Η στρατηγική σύμπλευση των δύο εταίρων κατά της Δύσης και κυρίως κατά της Ουάσιγκτον υπηρετεί μακροπρόθεσμους στόχους τους που δεν επηρεάζονται από προσωρινές αναταράξεις.

Για όλους αυτούς τους λόγους, δεν αναμένεται η στάση της Κίνας να μεταβληθεί ουσιωδώς το προσεχές χρονικό διάστημα. Ο πόλεμος στην Ουκρανία μπορεί να αιφνιδίασε το Πεκίνο και τού προκάλεσε πονοκεφάλους, αλλά δεν αλλάζει τις βασικές παραδοχές, πάνω στις οποίες έχει συγκροτηθεί το σινορωσικό δίδυμο.

* Ο Πλάμεν Τόντσεφ είναι ερευνητής στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων (ΙΔΟΣ)

liberal.gr