Η μεραρχία «Ερνστ Τέλμαν» των Γιουγκοσλάβων παρτιζάνων κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν η μόνη συμμαχική μονάδα που απαρτιζόταν εξ ολοκλήρου από Γερμανούς. Μια άγνωστη ιστορία.
Ο Βλάντο Γιούριτς σηκώνει μικρά μαρμάρινα θραύσματα από το χώμα. Προέρχονται από ένα κομμουνιστικό μνημείο στο χωριό Σλατίνσκι Ντρένοβατς, το οποίο, όπως και τόσα αντιφασιστικά μνημεία και σε άλλα μέρη της Κροατίας, έχουν υποστεί ζημιές. Ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Αντιφασιστών και Μαχητών από τη μικρή πόλη Ζλάτινα σκουπίζει προσεκτικά το σπασμένο μνημείο. «42 μαχητές της 18ης ταξιαρχίας αναπαύονται εδώ» γράφει πάνω της.
Σκηνές σαν κι αυτή επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο την παραμονή της 15ης Αυγούστου. Την ημέρα εκείνη, το 1943, ιδρύθηκε η μονάδα «Ερνστ Τέλμαν» του γιουγκοσλαβικού στρατού των παρτιζάνων. Επρόκειτο για τη μοναδική γερμανική, στρατιωτική μεραρχία που πολέμησε κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων και εναντίον της Γερμανίας κατά τον Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο.
Γερμανοί στρατιώτες στο πλευρό του Τίτο
Η σημαία της γερμανικής μειονότητας στη σοσιαλιστική πρώην Γιουγκοσλαβία
Οι «Τελμανόφσκι», όπως λέγονταν (άνθρωποι του Τέλμαν), προέρχονταν από γερμανικά χωριά γύρω από το Πάνκρατς, το Όζιγιεκ, τη Ζλάτινα και την Οραχόβιτσα, αλλά και από κάποια μεικτά γερμανοκροατικά και γερμανοσερβικά χωριά, αναφέρει ο Γιούριτς. Μεμονωμένα μέλη τους ήταν επίσης αποστάτες της Βέρμαχτ, του γερμανικού στρατού.Συνολικά περίπου 2000 Γερμανοί πολέμησαν με τον γιουγκοσλαβικό στρατό των παρτιζάνων την περίοδο του Τίτο. «Όταν εισέβαλαν οι Ναζι στη Γιουγκοσλαβία το 1941, εκεί ζούσαν μισό εκατομμύριο Γερμανοί. Από αυτούς περίπου 100.000 ζούσαν στην Κροατία» αναφέρει ο ιστορικός Καρλ Μπέτκε από το Πανεπιστήμιο της Λειψίας. Όπως λέει, ένα μέρος τους επηρεάστηκε από τους Ναζί, στην Κροατία. Γερμανοί διαδραμάτισαν ρόλο και στην ανάδυση του εργατικού κινήματος στην περιοχή. Στη Σλαβονία, επαρχία της Κροατίας, υπήρχαν μάλιστα ολόκληρες περιοχές που ήταν «κόκκινες».
Σκοπός των «Τελμανόφσκι» ήταν να παρακινήσουν μέλη της γερμανικής μειονότητας στην τότε Γιουγκοσλαβία να αντισταθούν στους ναζί κατακτητές και τον Χίτλερ. Η μεραρχία πήρε το όνομά της από τον Ερνστ Τέλμαν, Γενικό Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Γερμανίας στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, ο οποίος φυλακίστηκε το 1933 και δολοφονήθηκε το 1944. Η σημαία της νέας μεραρχίας των Παρτιζάνων ήταν η μαύρη, κόκκινη και χρυσή, όπως εκείνη της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, με ένα κόκκινο αστέρι στη μέση. Η γλώσσα τους ήταν τα γερμανικά. Στα γερμανικά εξέδιδαν αντιπολεμικά φυλλάδια κατά των ναζί. Οι περισσότεροι είχαν κάποια εμπειρία, διότι συμμετείχαν σε πολιτικές οργανώσεις προπολεμικά. Η πρώτη αποστολή τους ξεκίνησε στις 18 Αυγούστου 1943. Επρόκειτο για μια τυχαία σύγκρουση με Γιουγκοσλάβους παρτζιζάνους, που δεν είχαν καταλάβει ότι οι «Τελμανόφσκι» ήταν σύμμαχοι.
Σκληρές μάχες κατά των ναζί
Συντήρηση αγάλματος του Ερντ Τέλμαν στη Βαυαρία
Η μεραρχία Τέλμαν επιχειρούσε εναντίον των ναζί μέχρι τις 27 Νοεμβρίου του 1943, όταν Σλαβόνοι παρτιζάνοι συγκρούστηκαν με άρμα της Βέρμαχτ. Οι περισσότεροι Γερμανοί παρτιζάνοι έχασαν τη ζωή της σε συγκρούσεις με τις δυνάμεις κατοχής, μεταξύ αυτών και οι δυο γιοι του πολιτικού τους αρχηγού Γιόχαν «Ιβάν» Μούκερ. Περίπου οι μισοί νεκροί θάφτηκαν σε δύο τάφους, στο καθολικό και στο ορθόδοξο νεκροταφείο στο χωριό Μικλέους, 15 χιλιόμετρα από τη Ζλάτινα. Οι τόποι ταφής των υπόλοιπων Γερμανών παρτιζάνων είναι άγνωστοι. Οι λίγοι που επέζησαν ενσωματώθηκαν σε άλλες μονάδες του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού της Γιουγκοσλαβίας.
Μετά την ήττα της χιτλερικής Γερμανίας το 1945, οι Γερμανοί που παρέμειναν στη Γιουγκοσλαβία φυλακίστηκαν σε στρατόπεδα. Όσοι επέζησαν, μετανάστευσαν αργότερα στη Δυτική Γερμανία, εξηγεί ο ιστορικός Καρλ Μπέτκε. Το γεγονός ότι υπήρχαν και Γερμανοί μεταξύ των ανταρτών ξεχάστηκε. Μόλις το 1984 ο Νάιλ Ρέτζιτς εξέδωσε το βιβλίο «Τελμανόφσκι», ένα βιβλίο στρατιωτικής ιστορίας για τους Γερμανούς που βρέθηκαν στο πλευρό των Γιουγκοσλάβων παρτιζάνων. Το βιβλίο εκδόθηκε μάλιστα τότε από τον Γιουγκοσλαβικό Λαϊκό Στρατό. 1997 ο ιστορικός Χάιντς Κύνερτ, με καταγωγή από τη Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας και ο πρώην διπλωμάτης της ΛΔΓ Φραντς Καρλ δημοσίευσαν επίσης το βιβλίο «Γερμανοί με τους παρτιζάνους του Τίτο». Ακολούθησαν κάποιες ακόμη εκδόσεις. Στο μεταξύ τα μέλη του αντιφασιστικού κινήματος από τη Ζλάτινα θέλουν να κάνουν γνωστή την ιστορία των «Τελμανόφσκι» σε ένα ευρύτερο κοινό. Μάλιστα έχουν στείλει και επιστολή στην καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, στην οποία σημειώνουν: «Πιστεύουμε ότι πρέπει να ενημερωθείτε για αυτά τα αξιοσημείωτα γεγονότα του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου, τα οποία αξίζουν δημοσιότητας καθ λεπτομερούς ιστορικής έρευνας».
Γκόραν Γκάτζεκ, Ρούντιγκερ Ρόσιγκ
Επιμέλεια: Δήμητρα Κυρανούδη
DW
