Ο πόλεμος του Πούτιν συνεχίζεται, αλλά η Ευρώπη εξακολουθεί να αγοράζει φυσικό αέριο από τη Ρωσία. Τι θα σήμαινε ένα ενεργειακό εμπάργκο για τη Γερμανία;
Κάθε μέρα η Γερμανία καταβάλλει στη Ρωσία τριψήφιο ποσό εκατομμυρίων ευρώ για φυσικό αέριο και άλλες πηγές ενέργειας. Η γερμανική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι η άμεση επιβολή ενεργειακού εμπάργκο θα είχε σοβαρές συνέπειες για τη βιομηχανική παραγωγή της χώρας. Την εκτίμηση αυτή επανέλαβε την Κυριακή, σε τηλεοπτική συνέντευξή του, ο σοσιαλδημοκράτης καγκελάριος Όλαφ Σολτς, ο οποίος έκανε λόγο για επαπειλούμενη «οικονομική κρίση». Αλλά πόσο πιθανό είναι κάτι τέτοιο; Οι απόψεις διίστανται.
«Διαχειρίσιμο ένα ενεργειακό εμπάργκο»
Στιγμιότυπο από τον ενεργειακό σταθμό Μάλνο στα γερμανοπολωνικά σύνορα
Ήδη στις αρχές Μαρτίου ομάδα εμπειρογνωμώνων της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών Leopoldina είχε δημοσιεύσει μελέτη, σύμφωνα με την οποία ένα ενεργειακό εμπάργκο στη Ρωσία θα ήταν «διαχειρίσιμο» για τη γερμανική οικονομία. Ο οικονομολόγος Ρίντιγκερ Μπάχμαν από το πανεπιστήμιο Νοτρ Νταμ στις ΗΠΑ επιχείρησε να υπολογίσει τις οικονομικές απώλειες του εμπάργκο με βάση ένα οικονομετρικό μοντέλο για 40 χώρες και δηλώνει στην εφημερίδα Tagesspiegel ότι ένα ενεργειακό εμπάργο θα ήταν «εφικτό». Σύμφωνα με την αποτίμησή του θα προκαλούσε συρρίκνωση του ΑΕΠ έως και 3%, ενώ για παράδειγμα το 2020 οι οικονομικές συνέπειες της πανδημίας είχαν προκαλέσει μείωση κατά 5%. «Πρόκειται για σημαντικό ποσοστό, αλλά όχι για κάτι που δεν μπορεί να αντισταθμισθεί με στοχευμένα μέτρα οικονομικής πολιτικής», τονίζει.
Φόβους για μαζική απώλεια θέσεων εργασίας εκφράζουν τα συνδικάτα της χημικής βιομηχανίας. Στο ίδιο μήκος κύματος ο κλάδος τη χαλυβουργίας επισημαίνει ότι «αυτή τη στιγμή θα έπρεπε να διακόψουμε την παραγωγή, εάν εκλείψει το ρωσικό φυσικό αέριο». Αλλά και οι εργοδότες της μεταλλουργίας και της ηλεκτρικής βιομηχανίας προειδοποιούν για άμεσες συνέπειες. Όπως δηλώνει ο επικεφαλής του συνδέσμου Gesamtmetall, Όλιβερ Τσάντερ, «θα μπορούσαν να προκληθούν διαταραχές στην αλυσίδα παραγωγής σε πολλούς κλάδους», κυρίως στη βιομηχανία τροφίμων, στην παραγωγή κρέατος και στη χημική βιομηχανία.
Θεμελιώδης κίνδυνος για τη βιομηχανική παραγωγή;
Σημαντικά περιθώρια εξοικονόμησης βλέπουν σήμερα οι πάροχοι ενέργειας
Από την πλευρά του ο οικονομολόγος Ρίντιγκερ Μπάχμαν λέει ότι είναι αντιμετωπίσιμες οι συνέπειες για τη χημική βιομηχανία, καθώς πολλά από τα παραγόμενα προϊόντα μπορούν να «υποκατασταθούν». «Πρόκειται για κοντόφθαλμο υπολογισμό», αντιτείνει ο Μίχαελ Χίτερ, πρόεδρος του Ινστιτούτου της Γερμανικής Οικονομίας στο Βερολίνο, λέγοντας ότι «αν βάζαμε λουκέτο στη χημική βιομηχανία για ενάμιση χρόνο, όπως θα συνέβαινε σε περίπτωση εμπάργκο στο φυσικό αέριο, αυτό θα ήταν το τέλος για την παραγωγή πρώτων υλών στη Γερμανία». Επιπλέον, ο Μίχαελ Χίτερ απορρίπτει τη σύγκριση με την περίοδο της πανδημίας, επισημαίνοντας ότι «σε εκείνη την περίοδο οι συνέπειες αφορούσαν συγκεκριμένους κλάδους της κατανάλωσης, όπως η εστίαση, η φιλοξενία και η διοργάνωση εκδηλώσεων, ενώ αυτή τη φορά μιλάμε για περισσότερους κλάδους, οι οποίοι μάλιστα είναι πολύ πιο διασυνδεδεμένοι μεταξύ τους, λόγω του τρόπου με τον οποίο έχει οργανωθεί η διαδικασία παραγωγής».
Την πρόβλεψη ότι ένα εμπάργκο στο ρωσικό φυσικό αέριο μπορεί να αντιμετωπίστεί εκφράζει ο Μόριτς Σχούλαρικ, καθηγητής Οικονομικών στο πανεπιστήμιο της Βόννης. Όπως εξηγεί στην εφημερίδα Freitag «η Γερμανία καλύπτει σήμερα από τη ρωσική αγορά το 50% των αναγκών της σε φυσικό αέριο μέσω αγωγών, οι οποίοι δεν υποκαθίστανται εύκολα, ενώ ποσοστό 5% αυτής της ποσότητας διοχετεύεται στη χημική βιομηχανία για την παραγωγή πρώτων υλών και επίσης δεν υποκαθίσταται». Από την άλλη πλευρά, τονίζει ο Σχούλαρικ, υπάρχουν συγκεκριμένα μέτρα, όπως η οικιακή θέρμανση σε ελαφρώς χαμηλότερες θερμοκρασίες και η βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων, τα οποία μπορούν να συμβάλουν στην περαιτέρω εξοικονόμηση ενέργειας. Σύμφωνα με τον σύνδεσμο παρόχων της ενεργειακής βιομηχανίας (BDEW) οι ιδιωτικές κατοικίες έχουν ένα περιθώριο για εξοικονόμηση ενέργειας κατά 15%, ενώ στη βιομηχανία το περιθώριο μειώνεται στο 8%.
Τα …παράπονα των οικονομολόγων προς τους πολιτικούς
Ορυχεία λιγνίτη στο Κρασνοκαμένσκ της Ρωσίας
Μιλώντας στην οικονομική επιθεώρηση Handelsblatt ο Σχούλαρικ επικρίνει τις αντιδράσεις ορισμένων πολιτικών. Όπως υποστηρίζει «εδώ και δεκαετίες οι οικονομολόγοι συμβουλεύουν τους πολιτικούς με βάση τα γεγονότα, αλλά εκείνοι συχνά αποφασίζουν με βάση το θυμικό». Στο συγκεκριμένο ζήτημα, λέει ο καθηγητής Οικονομικών στο πανεπιστήμιο της Βόννης, οι πολιτικοί ρωτούν τους ίδιους που τα προηγούμενα δέκα χρόνια διαβεβαίωναν ότι «δεν τίθεται ζήτημα ενεργειακής εξάρτησης από τη Ρωσία», οι οποίοι τώρα ισχυρίζονται πως «δεν μπορούμε να τερματίσουμε εν μία νυκτί τις προμήθειες ρωσικού αερίου».
Σε κάθε περίπτωση η Γερμανία προσαρμόζει τον μακροχρόνιο σχεδιασμό της στη λογική της απεξάρτησης από τη ρωσική αγορά. Σύμφωνα με το υπουργείο Οικονομίας μέχρι το καλοκαίρι οι εισαγωγές πετρελαίου από τη Ρωσία θα έχουν μειωθεί κατά 50%, ενώ το αργότερο στις αρχές του φθινοπώρου θα τερματιστούν και οι εισαγωγές λιγνίτη. Ήδη σήμερα το ποσοστό του ρωσικού φυσικού αερίου στις συνολικές εισαγωγές έχει μειωθεί από το 55% στο 40%. Μέχρι τα τέλη του 2024 θα μπορούσε να επιτευχθεί η πλήρης απεξάρτηση, με προϋπόθεση την περαιτέρω διάδοση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τον περιορισμό της κατανάλωσης.
Ίνσα Βρέντε
Επιμέλεια: Γιάννης Παπαδημητρίου
