Οι ελπίδες που γέννησε σε κάποιους η παγκοσμιοποίηση διαψεύστηκαν. Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 και οι συνέπειές της, η πανδημία και οι ελλείψεις βασικών προϊόντων πού παρατηρήθηκαν στην διάρκεια της και οι τρέχουσες γεωπολιτικές εντάσεις ωθούν τα πράγματα προς την αποπαγκοσμιοποίηση και τον κατακερματισμό της παγκόσμιας οικονομίας.
Πολύ νερό στον μύλο της αποπαγκοσμιοποίησης ρίχνουν, όμως, και οι νεοπροστατευτικές πολιτικές των ΗΠΑ. Στην προσπάθειά τους να διασφαλίσουν την τεχνολογική υπεροχή που έχουν σε ορισμένους μεμονωμένους τομείς επιβάλλουν απαγόρευση εξαγωγής προϊόντων υψηλής τεχνολογίας προς την Κίνα, προωθούν φυγή παραγωγικών δραστηριοτήτων από αυτόν τον ασιατικό γίγαντα, πάλι, και εγκατάστασή τους σε φιλικές σχετικά χαμηλού εργατικού κόστους χώρες, ενώ διατηρούν την αύξηση των δασμών που επιβλήθηκε στην Κίνα επί Τραμπ. Χαρακτηριστικές, τέλος, είναι και οι τεράστιες επιδοτήσεις των ΗΠΑ προς την πράσινη βιομηχανία και τα ηλεκτρικά τους αυτοκίνητα που πλήττουν αυτήν την φορά κυρίως την ευρωπαϊκή βιομηχανία.
Γενικότερα η εμμονή των ΗΠΑ να διατηρήσουν την πρωτοκαθεδρία τους και να διεκδικήσουν έναν νέο αμερικανικό αιώνα, την στιγμή που δεν διαθέτουν πλέον τα φόντα προς την κατεύθυνση αυτήν, κατατείνει προς την δημιουργία αντίπαλων μπλοκ και διαταράσσει το παγκόσμιο εμπόριο και την εύρυθμη λειτουργία των εφοδιαστικών αλυσίδων. Η αδυναμία, πράγματι, προώθησης μαζικών και μακροχρόνιων στρατιωτικών επεμβάσεων τύπου Βιετνάμ, η συρρίκνωση της βιομηχανικής βάσης των ΗΠΑ και η έντονη πολιτική πόλωση και το βαθύ αξιακό χάσμα στην αμερικανική κοινωνία καταδεικνύουν σαφώς την ματαιότητα των προσπαθειών για μακροημέρευση της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας.
***
Μέσα στο σημερινό συγκρουσιακό διεθνές περιβάλλον, εν πάση περιπτώσει, τα προβλήματα που ανακύπτουν δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν από κάθε κράτος χωριστά. Η περιφερειοποίηση, η προσπάθεια να τεθεί η οικονομία του πλανήτη στην υπηρεσία εθνικών και περιφερειακών αναγκών, κερδίζει ολοένα και μεγαλύτερο έδαφος. Καθώς η συνεργασία των εθνών-κρατών σε περιφερειακό επίπεδο (Ασίας, Αφρικής και Λατινικής Αμερικής) αποτελεί ενδιάμεση λύση μεταξύ παγκοσμιοποίησης και αποπαγκοσμιοποίησης, προσφέρει μια διέξοδο στην απειλή πλήρους κατακερματισμού.
Προς έναν κόσμο περιφερειών, όμως, δεν οδηγεί τα πράγματα μόνον η φύση των σημερινών προκλήσεων. Τις τελευταίες δεκαετίες πολλές χώρες και περιοχές που βρίσκονται εκτός της αναπτυγμένης Δύσης έχουν γνωρίσει εντυπωσιακή οικονομική ανάπτυξη και αυξανόμενη αλληλεξάρτηση, με αποτέλεσμα να μην ορθώνονται πλέον αξεπέραστα εμπόδια στην οικονομική ολοκλήρωση και ενοποίηση των περιφερειών, όπως συνέβαινε στο παρελθόν.
Πράγματι παλιότερα οι περιφερειακές συσπειρώσεις είχαν κυρίως πολιτικό και δευτερευόντως, και μόνον, και οικονομικό περιεχόμενο. Απέβλεπαν στην από κοινού υπεράσπιση της νεοαποκτηθείσας (μετά τους αντιαποικιοκρατικούς αγώνες) εθνικής ανεξαρτησίας και κυριαρχίας απέναντι στις επιβουλές ξένων προς την κάθε συγκεκριμένη περιφέρεια δυνάμεων. Στον οικονομικό τομέα περιορίζονταν στην αναζήτηση αυξημένης κατά το δυνατόν διαπραγματευτικής δύναμης των συνεργαζόμενων κρατών-μελών απέναντι στα αναπτυγμένα κράτη που αγόραζαν τα ομοειδή αγροτικά προϊόντα και τις πρώτες ύλες των χωρών της κάθε περιοχής. Τέτοιες συσπειρώσεις, στις δύο πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες, ήταν η Οργάνωση Αμερικανικών Κρατών, ο Αραβικός Σύνδεσμος και ο Οργανισμός Αφρικανικής Ενότητας. Λίγο αργότερα αναδύθηκαν περιφερειακοί θεσμοί που στόχευαν πλέον και στην οικονομική ανάπτυξη των περιφερειών, όπως ο ASEAN στην νοτιοανατολική Ασία και η Mercosur στην Λατινική Αμερική.
***
Εδώ και κάποια χρόνια έχουν δημιουργηθεί εντελώς νέου τύπου πολιτικοοικονομικά περιφερειακά μορφώματα, όπως η Ευρασιατική Οικονομική Ένωση, ο Οργανισμός για την Συνεργασία της Σαγκάης, η νοτιοαφρικανική οικονομική κοινότητα και η νομισματική ένωση της Λατινικής Αμερικής, που βρίσκεται τώρα στα σκαριά. Οι περιφερειακές αυτές συνεργασίες, μεταξύ των άλλων, εκφράζουν την άρνηση των λαών τους να στρατολογηθούν από τα αναδυόμενα αντίπαλα μπλοκ. Αρνούνται να επιβάλουν τις δυτικές κυρώσεις στην Ρωσία, παρότι ψήφισαν στον ΟΗΕ κατά της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, ενώ ταυτόχρονα δεν θέλουν να παρακολουθήσουν τις ΗΠΑ στην προσπάθεια αποσύνδεσης της οικονομίας των από την Κίνα, καθώς η τελευταία είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος για 140 χώρες του πλανήτη.
Κομβικό ρόλο στην συνάρθρωση όλων αυτών των προσπαθειών περιφερειοποίησης παίζουν και θα παίξουν οι χώρες BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Νότιος Αφρική). Επειδή οι συνεργαζόμενες αυτές χώρες έχουν μεγάλο πολιτικό και οικονομικό βάρος και είναι διάσπαρτες σε όλον τον πλανήτη μπορούν να γίνουν γέφυρα μεταξύ της παγκόσμιας οικονομίας και του κόσμου των περιφερειών. Καθώς τα μέλη των BRICS είναι ηγέτιδες δυνάμεις στην ευρύτερη περιοχή τους μπορούν να προωθήσουν αποφασιστικά την οικονομική ολοκλήρωση της κάθε μιας περιοχής.
Αυτήν ακριβώς την αποστολή έχει αναλάβει η Βραζιλία σήμερα στην περιοχή της Λατινικής Αμερικής. Έχουν ξεκινήσει ήδη επίσημες συζητήσεις της Βραζιλίας με την Αργεντινή για την δημιουργία κοινού νομίσματος που θα στοχεύει στην ενίσχυση των διμερών εμπορικών σχέσεων και την σταδιακή απεξάρτηση από το δολάριο. Ευρύτερος στόχος είναι να κυκλοφορεί σε λίγα χρόνια ένα κοινό νόμισμα σε όλη την Λατινική Αμερική. Πρόθεση της Βραζιλίας και της Αργεντινής είναι η δημιουργούμενη νομισματική ένωση, δεύτερη σε μέγεθος μετά την ευρωζώνη, να μην επαναλάβει τα λάθη της τελευταίας που στηρίζεται σε μια γιγαντιαία και εκτός δημοκρατικού ελέγχου υπερεθνική γραφειοκρατία. Θα προτιμηθούν οι άτυπες και ευέλικτες διαδικασίες επίλυσης προβλημάτων, ενώ θα διατηρηθούν τα εθνικά νομίσματα. Το κοινό νόμισμα θα χρησιμοποιείται ως μέσο συναλλαγών στο περιφερειακό εμπόριο.
***
Τον δρόμο των περιφερειακών συνεργασιών καλείται να βαδίσει και η Ελλάδα. Η εντεινόμενη απειλή εξ Ανατολών μας υποχρέωσε, ενώ κοιμόμασταν στην Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες, να ξυπνήσουμε στην Ανατολική Μεσόγειο και την Εγγύς Ανατολή και να αρχίσουμε να καλλιεργούμε σχέσεις με αρκετές χώρες του αραβικού κόσμου, με το Ισραήλ και με την Γαλλία, μια υπολογίσιμη μεσογειακή δύναμη. Η σταθεροποίηση και ο εμπλουτισμός αυτών των συνεργασιών όμως προϋποθέτει την ομόθυμη κατά το δυνατόν απόφασή μας για απόκρουση της τουρκικής επιβουλής με όλα τα μέσα και την απεμπλοκή από το σύνδρομο της Προστασίας και της επανάπαυσης ότι τα πάντα θα λυθούν από τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, με εμάς στον ρόλο του παθητικού θεατή και πελάτη.
Πηγές
Γεννιέται νέος αντίπαλος για δολάριο και ευρώ. Του Κωνσταντίνου Μαριόλη. Liberal gr.24/1/23.
Regionalism beyond EU–centrism. By Amitav Acharya. Reasearchgate. August 2018.
BRICS in a world of regions.By Maria L.Lagutina.Taylor and Francis online. 29 July 2019.
Ο ζωγραφικός πίνακας που πλαισιώνει τη σελίδα είναι έργο του Στέλιου Φαΐτάκη.
