Το ΝΑΤΟ εισέρχεται στην όγδοη δεκαετία του σε πολύ καλή υγεία, διότι επιτυγχάνει με αξιοθαύμαστο τρόπο την προώθηση των κοινών συμφερόντων των μελών του. Η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία έχει επαναφέρει στο προσκήνιο την παραδοσιακή αποστολή του ΝΑΤΟ για εδαφική άμυνα.
Ο CHARLES A. KUPCHAN είναι καθηγητής Διεθνών Υποθέσεων στο Πανεπιστήμιο Georgetown και ανώτερος συνεργάτης στο Council on Foreign Relations.
Οι υπουργοί Εξωτερικών του ΝΑΤΟ θα συναντηθούν στις 4 Απριλίου στην Ουάσιγκτον, για να γιορτάσουν την 70η επέτειο της συμμαχίας. Ωστόσο, οι εορταστικές εκδηλώσεις τους δύσκολα θα καλύψουν την βαθιά ανησυχία για το μέλλον του ΝΑΤΟ που συσσωρεύεται και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού [1]. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, είναι, φυσικά, η κύρια αιτία [2] της ανησυχίας. Οι ομοβροντίες του εναντίον συμμάχων για το ότι δεν ξοδεύουν αρκετά για την άμυνα, η δημόσια αμφιθυμία του για το εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες θα τηρήσουν την δέσμευσή τους για συλλογική άμυνα, και η αναφερθείσα επιθυμία του να αποσύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες από την συμμαχία, δημιουργούν φόβους ότι το 2019 θα μπορούσε να είναι ένα έτος ευλογιών για το ΝΑΤΟ παρά εορτασμών.
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, καταφθάνει στην συνέντευξη Τύπου μετά την συμμετοχή του στην Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στις Βρυξέλλες, τον Ιούλιο του 2018. KEVIN LAMARQUE / REUTERS
————————————————————
Οι λίβελλοι του Trump δεν είναι η μόνη αιτία της ανησυχίας. Ένας διευρυνόμενος χορός ρεαλιστών στρατηγιστών [3] ισχυρίζεται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν καθυστερήσει για μια σημαντική στρατηγική οπισθοχώρηση και ότι έχει περάσει ο καιρός για την Ευρώπη ώστε να φροντίσει τον δικό της κήπο. Ακόμη και σταθεροί υπερασπιστές του ΝΑΤΟ εκφράζουν αμφιβολίες για το μέλλον του. Κάποιοι [4] ανησυχούν ότι η αυξανόμενη αμερικανική ενασχόληση με την Ανατολική Ασία θα παρασύρει τις Ηνωμένες Πολιτείες μακριά από την ατλαντική αποστολή τους και θα δημιουργήσει διατλαντικές εντάσεις για το πώς να αντιμετωπιστεί η άνοδος της Κίνας. Άλλοι [5] φοβούνται ότι η δημοκρατική διολίσθηση μεταξύ των μελών [6] θέτει σε κίνδυνο την βασισμένη σε αξίες αλληλεγγύη της συμμαχίας. Οι κοντινοί παρατηρητές του ΝΑΤΟ [7] εκφράζουν την ανησυχία τους για το γεγονός ότι οι προσπάθειες της ΕΕ για μια βαθύτερη ολοκλήρωση της ευρωπαϊκής εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής θα μπορούσαν τελικά να αποδυναμώσουν [8] τον ατλαντικό δεσμό. Και η συζήτηση μαίνεται και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού ως προς το κατά πόσον η διεύρυνση του ΝΑΤΟ έχει ενισχύσει ή έχει διαβρώσει την ευρωπαϊκή σταθερότητα και εάν θα συνεχίσει να επεκτείνεται παρά το κόστος στις σχέσεις της Δύσης με την Ρωσία.
Εκτός τούτων -και παραδόξως- οι εξευτελιστικές επιθέσεις του Trump στην συμμαχία ενισχύουν το ΝΑΤΟ. Οι υπερασπιστές της συμμαχίας βγαίνουν στο φως, ειδικά στο Κογκρέσο των ΗΠΑ. Οι τακτικές δημηγορίες του Trump στους συμμάχους για τις ανεπαρκείς αμυντικές δαπάνες τους, αποδίδουν: Οι Ευρωπαίοι επενδύουν τελικά περισσότερο στους στρατούς τους, καθιστώντας το μόνο πιο πιθανό ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα κολλήσουν στην Ευρώπη ως εταίρο από επιλογή. Και ο σκεπτικισμός του Trump προς την επέκταση του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να βοηθήσει στην επίλυση της συνεχιζόμενης διαμάχης για την διεύρυνση, οδηγώντας τους συμμάχους στο λογικό συμπέρασμα ότι είναι καιρός η συμμαχία να αρχίσει να κλείνει την ανοιχτή πόρτα της.
ΜΙΑ ΠΟΛΥΤΙΜΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ
Το ΝΑΤΟ εισέρχεται στην όγδοη δεκαετία του σε πολύ καλή υγεία, διότι επιτυγχάνει με αξιοθαύμαστο τρόπο την προώθηση των κοινών συμφερόντων των μελών του. Η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία έχει επαναφέρει στο προσκήνιο την παραδοσιακή αποστολή του ΝΑΤΟ για εδαφική άμυνα. Στην σύνοδο κορυφής του 2016, το ΝΑΤΟ έλαβε το συνετό βήμα να αναπτύξει ετοιμοπόλεμα τάγματα στην Εσθονία, την Λετονία, την Λιθουανία και την Πολωνία. Οι Ηνωμένες Πολιτείες αύξησαν την παρουσία της στην ανατολική πλευρά, και η κυβέρνηση Trump συμφώνησε να αυξήσει τις δαπάνες για την ευρωπαϊκή άμυνα και να αναπτύξει επιπλέον αμερικανικά στρατεύματα στην ήπειρο. Στην σύνοδο κορυφής του 2018, το ΝΑΤΟ ίδρυσε δύο νέες διοικήσεις για να ενισχύσει την ασφάλεια των θαλάσσιων συνδέσεων μεταξύ της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης και να βελτιώσει την κινητικότητα των δυνάμεων μέσα στην Ευρώπη.
Το ΝΑΤΟ βοήθησε στον τερματισμό της εθνοτικής σύγκρουσης στα Βαλκάνια την δεκαετία του 1990 και από τότε διατηρεί στρατεύματα για να περιφρουρήσει την ειρήνη. Παρά τις δυσκολίες και τους κινδύνους της αποστολής στο Αφγανιστάν, από το 2003 το ΝΑΤΟ έχει παραμείνει στην πορεία του, τηρώντας την πρώτη και μόνη επίκληση του άρθρου 5 –την δέσμευση για συλλογική άμυνα- που ακολούθησε τις τρομοκρατικές επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Η συμμαχία συνέβαλε σημαντικά στην εκστρατεία εναντίον του Ισλαμικού Κράτους (ή ISIS), παρέχοντας αεροσκάφη επιτήρησης και συμβάλλοντας στην εκπαίδευση ιρακινών δυνάμεων. Το ΝΑΤΟ έχει αναπτύξει πλοία στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο για να βοηθήσει στην παροχή θαλάσσιας ασφάλειας και να αντιμετωπίσει τη μεταναστευτική κρίση.
Εκτός από αυτές τις αποστολές, το ΝΑΤΟ εργάζεται συνεχώς για να αναπτύξει ικανότητες μεταξύ των πολλών εταίρων του. Η Σύμπραξη για την Ειρήνη (Partnership for Peace) προσφέρει εκπαίδευση και ασκήσεις σε μη μέλη της ευρωατλαντικής συμμαχίας. Μέσω του Μεσογειακού Διαλόγου (Mediterranean Dialogue) και της Πρωτοβουλίας Συνεργασίας της Κωνσταντινούπολης (Istanbul Cooperation Initiative), το ΝΑΤΟ συμβουλεύει πολλές χώρες στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, συμπεριλαμβανομένων της Αιγύπτου, του Ισραήλ, του Μαρόκου, του Κουβέιτ και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων. Το ΝΑΤΟ έχει συμφωνίες συνεργασίας με τους παγκόσμιους εταίρους του, οι οποίοι περιλαμβάνουν την Αυστραλία, την Ιαπωνία, την Κορέα και το Πακιστάν. Η συμμαχία έχει ήδη ανοίξει το Ευρωπαϊκό Κέντρο Αριστείας για την Αντιμετώπιση Υβριδικών Απειλών (European Centre of Excellence for Countering Hybrid Threats) και βρίσκεται στη μέση της δημιουργίας ενός νέου Κέντρου Επιχειρήσεων Κυβερνοχώρου (Cyberspace Operations Centre).
ΓΙΑΤΙ Ο ΤΡΑΜΠ ΕΙΝΑΙ ΚΑΛΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΑΤΟ
Η εχθρική στάση του Trump απέναντι στο ΝΑΤΟ, μαζί με την προσέγγισή του για πολιτικές τύπου «Πρώτα η Αμερική», αναμφισβήτητα επιβαρύνουν σοβαρά την υπερατλαντική αλληλεγγύη. Η ευρωπαϊκή εμπιστοσύνη στην ηγεσία των ΗΠΑ έχει βυθιστεί κατά την διάρκεια της θητείας του Trump˙ περίπου το 70% των Ευρωπαίων δεν έχουν εμπιστοσύνη στον χειρισμό των διεθνών υποθέσεων από τον πρόεδρο. Ακόμα κι αν ο Trump αποδειχθεί πρόεδρος της μιας θητείας και ο διάδοχός του επιδιώξει να αποκαταστήσει την Ατλαντική λεπτότητα, οι Ευρωπαίοι δικαιολογημένα θα αναρωτηθούν εάν έχουν έναν αξιόπιστο και σταθερό σύμμαχο στο πρόσωπο των Ηνωμένων Πολιτειών.
Φυσικά, η υπερατλαντική δυσκολία θα μπορούσε να χειροτερεύσει. Ο Trump θα μπορούσε να διατάξει την απόσυρση αμερικανικών στρατιωτικών δυνάμεων από την Ευρώπη, διασπώντας ουσιαστικά την στρατιωτική ραχοκοκαλιά του ΝΑΤΟ. Θα μπορούσε επίσης να αποφασίσει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να εγκαταλείψουν την συμμαχία. Η Συνθήκη του Βόρειου Ατλαντικού ορίζει ότι τα κράτη-μέλη μπορούν να αποσυρθούν, υπό τον όρο ότι θα προειδοποιήσουν τουλάχιστον ένα έτος νωρίτερα. Και παρόλο που η Γερουσία των ΗΠΑ πρέπει να κυρώσει τις συνθήκες με πλειοψηφία δύο τρίτων, το Σύνταγμα σιωπά για την απόσυρση, πρακτικά δίδοντας στον πρόεδρο ελευθερία κινήσεων.
Ο πρόεδρος Τζωρτζ Ουάσιγκτον, το 1793, ανακάλεσε την συμμαχία των ΗΠΑ με την Γαλλία. ο πρόεδρος Τζίμι Κάρτερ το 1979 ακύρωσε μια αμοιβαία αμυντική συνθήκη με την Ταϊβάν˙ ο πρόεδρος Τζορτζ Μπους το 2002 αποσύρθηκε από τη Συνθήκη κατά των Βαλλιστικών Πυραύλων -όλοι χωρίς έγκριση του Κογκρέσου. Το Κογκρέσο προσπάθησε μερικές φορές να αντισταθεί και μάλιστα στράφηκε στα δικαστήρια για να επιδιώξει την επανόρθωση. Αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Εάν ο Trump θέλει να βγει από το ΝΑΤΟ, τα προηγούμενα υπονοούν ότι το Κογκρέσο δεν μπορεί να κάνει τίποτα για να τον σταματήσει.
Μια άσκηση του ΝΑΤΟ κοντά στην Setubal, στην Πορτογαλία, τον Νοέμβριο του 2015. RAFAEL MARCHANTE/REUTERS
—————————————————
Αλλά ακόμα κι αν ο Trump έχει την εξουσία να φύγει από την συμμαχία, είναι πολύ απίθανο να το κάνει. Δεν υπάρχει σχεδόν καμία στήριξη -στην δική του διοίκηση, στο αμερικανικό κοινό ή στο Κογκρέσο- για να καταφέρει ένα καταστροφικό χτύπημα στο ΝΑΤΟ. Ακόμη και όταν ο Trump περιδιαβαίνει ανάμεσα από συμβούλους εξωτερικής πολιτικής με διάφορες ιδεολογικές πεποιθήσεις, όλοι τους είναι αρκούντως ικανοί για να κατανοήσουν την αμετάβλητη στρατηγική αξία του ΝΑΤΟ. Το εκλογικό σώμα γνωρίζει ομοίως καλύτερα από τον Trump. Μια έρευνα του Chicago Council on Global Affairs το 2018, υποδεικνύει ότι το 75% των Αμερικανών πιστεύει πως οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει είτε να διατηρήσουν είτε να αυξήσουν την δέσμευση του έθνους στο ΝΑΤΟ -ακριβώς όπως και το 2016, προτού αναλάβει το αξίωμα ο Trump.
Το Κογκρέσο, αν και αυτή την στιγμή αποτελεί μια έρημο όταν πρόκειται για συνεργασία μεταξύ των δύο κομμάτων, έχει αντιδράσει στη ΝΑΤΟ-φοβία του Trump, με το να γίνει μια διακομματική υπερασπιστική ομάδα για την συμμαχία. Ακόμη και όταν ο Trump αναστάτωσε την σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ τον περασμένο καλοκαίρι με το να προσβάλλει και να απειλεί συμμάχους -οι βοηθοί του φέρεται να οριστικοποίησαν εκ των προτέρων την δήλωση της συνόδου κορυφής για να περιορίσουν τις ζημιές που θα μπορούσε να προκαλέσει [ο Τραμπ] στην συνεδρίαση- η Γερουσία με διαφορά 97 έναντι 2 πέρασε ένα ψήφισμα προς υποστήριξη του ΝΑΤΟ. Η Βουλή [των Αντιπροσώπων] έκανε το ίδιο με ομόφωνη δια βοής ψηφοφορία, ενώ ο πρώην πρόεδρος [της Βουλής] Paul Ryan (Ρεπουμπλικανός από του Ουισκόνσιν) αποκάλεσε την συμμαχία ως «απαραίτητη».
Τον περασμένο Ιανουάριο, μετά από διαρροές ότι ο Τραμπ σκέπτεται να αποσυρθεί από το ΝΑΤΟ, η Βουλή επανεπιβεβαίωσε την υποστήριξη της δέσμευσης των Ηνωμένων Πολιτειών για συλλογική άμυνα και ψήφισε με 357 υπέρ έναντι 22 κατά για να απαγορεύσει την χρήση ομοσπονδιακών κονδυλίων για να αποσυρθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες από την συμμαχία. Ένα νομοσχέδιο που αποσκοπούσε στην παρεμπόδιση της απόσυρσης των ΗΠΑ από το ΝΑΤΟ έχει επίσης εισαχθεί στην Γερουσία. Σύμφωνα με τον γερουσιαστή Jim Risch (Ρεπουμπλικανός από το Αϊντάχο), πρόεδρο της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας, «δεν υπάρχει καμία όρεξη στο Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών να εγκαταλειφθεί το ΝΑΤΟ». Ως ακόμη μια προειδοποίηση στον Trump, η πρόεδρος της Βουλής, Nancy Pelosi, και ο ηγέτης της πλειοψηφίας στην γερουσία, Mitch McConnell, κάλεσαν τον επικεφαλής του ΝΑΤΟ, Jens Stoltenberg, να απευθυνθεί σε κοινή σύνοδο του Κογκρέσου όταν θα έλθει στην Ουάσινγκτον τον επόμενο μήνα για τον εορτασμό της επετείου της συμμαχίας.
Η στήριξη στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού είναι εξίσου ισχυρή. Περίπου τα δύο τρίτα των Ευρωπαίων εγκρίνουν την συμμαχία. Οι περισσότερες ευρωπαϊκές δημοκρατίες που δεν είναι ακόμη μέλη του ΝΑΤΟ ζητούν να εισέλθουν. Η εμπιστοσύνη στην ηγεσία των ΗΠΑ μπορεί να έχει καταρρεύσει, αλλά οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να θέλουν ο εγγυητής ασφαλείας τους να παραμείνει στη θέση του. Επιπλέον, τα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη λαμβάνουν επιτέλους μέτρα για την αύξηση των αμυντικών δαπανών. Είκοσι τέσσερα από τα 29 μέλη του ΝΑΤΟ αύξησαν τους αμυντικούς προϋπολογισμούς τους το 2018 και εννέα μέλη του ΝΑΤΟ φέτος θα φτάσουν στο όριο του ΝΑΤΟ για [αμυντικές] δαπάνες στο 2% του ΑΕΠ -σε σύγκριση με μόλις τέσσερα μέλη το 2014. Η πλειοψηφία των μελών βρίσκεται σε καλό δρόμο να ανταποκριθεί σε αυτό το σημείο αναφοράς έως την ημερομηνία-στόχο του 2024 που καθορίστηκε στην διάσκεψη κορυφής του 2014.
Ακόμα και ο Trump επικροτεί την Ευρώπη για την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, σημειώνοντας στην ομιλία του για την «Κατάσταση του Έθνους» τον Φεβρουάριο ότι «έχουμε εξασφαλίσει μια αύξηση 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις αμυντικές δαπάνες από συμμάχους του ΝΑΤΟ». Η αύξηση των δαπανών άρχισε πραγματικά πριν εκλεγεί ο Τραμπ –ήταν το αποτέλεσμα της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία και της συνόδου κορυφής του 2014 κατά την οποία επισημοποιήθηκε το ποσοστό ορόσημο του 2%. Παρόλα αυτά, εάν το να αφήσουμε τον Trump να πιστωθεί το ότι έπεισε τους Ευρωπαίους να επενδύσουν περισσότερο στην άμυνα βελτιώσει την άποψή του για την συμμαχία, τότε ας τον ικανοποιήσουμε με κάθε τρόπο.
Βεβαίως, οι ηγέτες της Ευρώπης αντισταθμίζουν τα στοιχήματά τους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προβαίνει σε αμυντικές μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυση της «στρατηγικής αυτονομίας» για την περίπτωση που οι Ευρωπαίοι βρεθούν όντως μόνοι τους. Αλλά αυτό το αποτέλεσμα δύσκολα αποτελεί την προτίμησή τους. Ιδιαίτερα καθώς το Brexit και ο λαϊκισμός δημιουργούν προβλήματα στο σχέδιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, το τελευταίο πράγμα που θέλουν οι Ευρωπαίοι είναι την έξοδο του Αμερικανού προστάτη και ειρηνοποιού. Επιπλέον, η νέα ετοιμότητα της Ευρώπης να επενδύσει στην άμυνα θα ενισχύσει τελικά το ΝΑΤΟ, και δεν θα οδηγήσει σε στρατηγική αποσύνδεση: Όσο πιο ικανοί είναι οι Ευρωπαίοι στην άμυνα, τόσο περισσότερο οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εκτιμούν τον Ατλαντικό σύνδεσμο.
ΚΛΕΙΝΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΟΡΤΑ ΤΟΥ ΝΑΤΟ
Ο Trump έχει δίκιο όχι μόνο να επιμένει ώστε οι σύμμαχοι να επωμίζονται το δίκαιο μερίδιό τους στο αμυντικό φορτίο, αλλά και να αμφισβητεί το σκεπτικό για την συνεχιζόμενη διεύρυνση της συμμαχίας, όπως έκανε όταν εντάχθηκε το Μαυροβούνιο το 2017. Από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, υπήρξαν 13 νέα μέλη στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη -μια κίνηση που έχει δημιουργήσει σοβαρές εντάσεις στις σχέσεις του με την Ρωσία. Η αντίδραση του Κρεμλίνου είναι κατανοητή: Οι Ηνωμένες Πολιτείες δύσκολα θα κάθονταν αδρανείς αν η Ρωσία είχε συνάψει στρατιωτική συμμαχία με τον Καναδά και το Μεξικό και είχε αναπτύξει ρωσικά στρατεύματα στα σύνορα των ΗΠΑ. Παρ’ όλα αυτά, η διεύρυνση συνεχίζεται καθώς το ΝΑΤΟ στρέφει το βλέμμα του στα Βαλκάνια. Η Βόρεια Μακεδονία είναι η επόμενη στην σειρά τώρα που έχει επιλύσει την διαμάχη με την Ελλάδα για το όνομά της. Η ενσωμάτωση της υπόλοιπης χερσονήσου των Βαλκανίων έχει νόημα, καθώς αυτό θα επιτρέψει στο ΝΑΤΟ να προσφέρει σταθερότητα σε μια περιοχή που εξακολουθεί να μαστίζεται από εθνοτικές εντάσεις και ρωσικές παρεμβάσεις.
Ωστόσο, μετά την ένταξη των Βαλκανίων, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να κλείσει τις πόρτες του. Η επέκταση προς τα ανατολικά και η προσφορά θέσης μέλους στην Γεωργία και την Ουκρανία -όπως ήταν η υπόσχεση στην Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ το 2008- θα διακινδύνευσε ανοιχτή σύγκρουση με την Ρωσία. Πράγματι, η Ρωσία άρπαξε κομμάτια γης στην Γεωργία το 2008 και την Ουκρανία το 2014 εν μέρει για να μπλοκάρει τις προσπάθειες των χωρών αυτών για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Επιπλέον, το ΝΑΤΟ θα πρέπει να αποφύγει να διαβρώσει την δική του αξιοπιστία με το να διευρύνει την εμβέλειά του βαθιά στην περιφέρεια της Ρωσίας και αναλαμβάνοντας δεσμεύσεις που θα πιεστεί σκληρά για να υποστηρίξει.
Την περασμένη δεκαετία, το ΝΑΤΟ φλυαρούσε για το μέλλον της διεύρυνσης και πιθανότατα θα συνεχίσει να το κάνει. Θα επιμείνει ότι οι πόρτες του παραμένουν ανοιχτές σε όλες τις κατάλληλες χώρες, ενώ στην πράξη θα αναβάλλει την ενδεχόμενη προσχώρηση της Γεωργίας και της Ουκρανίας, γνωρίζοντας καλά τους κινδύνους που συνεπάγεται η προώθηση σε αυτό το μέτωπο. Αλλά το ΝΑΤΟ θα ήταν καλύτερο να εκμεταλλευτεί τις αμφιβολίες του Τραμπ σχετικά με την διεύρυνση για να ανακοινώσει ότι θα κλείσει τις πόρτες του μόλις εισέλθουν τα βαλκανικά κράτη. Αυτό θα ωθήσει τις χώρες στην περιφέρεια της Ρωσίας να ακολουθήσουν άλλες επιλογές και θα μπορούσε να ενθαρρύνει την Ρωσία να χαλαρώσει τον εκφοβισμό των γειτόνων της.
Η απορριπτική και υποτιμητική μεταχείριση του ΝΑΤΟ από τον Τραμπ είναι απερίσκεπτη και επικίνδυνη. Αλλά η συμμαχία ξεκινά την όγδοη δεκαετία της σε εξαιρετικά ισχυρή φόρμα παρά τον -και εν μέρει λόγω του- Donald Trump.
Copyright © 2019 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.
Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2019-03-20/nato-thriving-spite-t…
Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/2019-02-26/how-trump-killed-atla…
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2018-07-09/nato-age-trump
[3] http://www.nytimes.com/2019/03/10/opinion/trump-aside-whats-the-us-role-…
[4] http://www.gmfus.org/publications/global-shift-how-west-should-respond-r…
[5] http://www.belfercenter.org/publication/new-report-focuses-nato-seventy-…
[6] http://www.foreignaffairs.com/articles/2018-06-14/natos-enemies-within
[7] http://nato.usmission.gov/february-13-2018-press-briefing-ambassador-kay…
[8] http://twitter.com/NileGardiner/status/964506710890205184
Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition
