του Farid Guéham.
“Η κατασκευή και η διαχείριση των πόλεων σήμερα, όπως και πολλές άλλες δραστηριότητες, αντιμετωπίζουν σήμερα την αντικατάσταση των ανθρώπινων αποφάσεων με αλγοριθμικές αποφάσεις. Το πρόβλημα με την πόλη είναι ότι η υποκατάσταση δεν είναι μόνο τεχνική και επαγγελματική: είναι και πολιτική. Δεν επηρεάζει μόνο τα επαγγέλματα και την απασχόληση: επηρεάζει την ικανότητα των τοπικών ηγετών και των πολιτών να σκέπτονται και να εκτελούν κοινωνικά σχέδια.’’
Google, Apple, Facebook, Amazon [GAFA] και Uber άλλαξαν το πρόσωπο του αστικού περιβάλλοντος μας. Ο έντονος ανταγωνισμός τους επηρεάζει τώρα τη στέγαση, τις μεταφορές, τις δημοτικές υπηρεσίες και την υγειονομική περίθαλψη. Πέρα από την ανησυχητική υπόθεση μιας πόλης υπό επιτήρηση, ο Jean Haëntjens* εξηγεί ότι ο χώρος αυτός και το μέλλον του, μένει να κατακτηθεί.
“Θα υπάρξουν αλγόριθμοι”, είχε προειδοποιήσει ο Antoine Picon**, ένας από τους καλύτερους Γάλλους ειδικούς της “έξυπνης πόλης”, όταν μιλούσε, το 2013, για τη διαχείριση των πόλεων που είναι στη διαδικασία της εκπόνησης.’’ Για τον Jean Haëntjens, αυτά τα σχεδόν προφητικά σχόλια επρόκειτο να υλοποιηθούν τέσσερα χρόνια αργότερα, όταν το Τορόντο ανέθετε το 2017 ένα έργο πολεδομικής ανάπτυξης μιας έκτασης 325 εκταρίων [3.250 στρέματα] στη Google-Alphabet και τη θυγατρική της Labs Sidewalk.
Η έννοια της έξυπνης πόλης (smart city) η οποία εμφανίζεται από το 2017 δεν θα ήταν ένας πολυσυζητημένος όρος του συρμού μεταξύ των πολεοδόμων. Ακόμη και σήμερα, η έννοια δημιουργεί πολλαπλές προκλήσεις: οικονομικές, οικολογικές, κοινωνικές. Αλλά όταν η Google ανέλαβε το πρώτο πολεοδομικό σχέδιο στη Βόρεια Αμερική το 2017, αυτό αποτέλεσε ορόσημο: “Η Google παρουσίαζε αμέσως αυτό το έργο ως βιτρίνα ενός σημαντικού προγράμματος που θα ξεδιπλώνονταν σε δεκαπέντε πόλεις της Βόρειας Αμερικής.’’
Oι σκιές της ‘’έξυπνης πόλης’’
Με την ίδια διάθεση, η Αμαζόν έσπευσε γρήγορα να αποικίσει το Σιάτλ εγκαθιστώντας 40.000 υπαλλήλους και την έδρα της. Ο πολεοδομικός σχεδιασμός αποτελεί σήμερα το πρόσχημα μιας νέας διακυβέρνησης, διαμορφωμένης από ιδεολογικές και πολιτιστικές αντιπαραθέσεις.
“Οι γίγαντες του δικτύου προτείνουν, με διαφορετικές παραλλαγές, την επίλυση των προβλημάτων των πόλεων επεξεργαζόμενοι σημαντικές ποσότητες δεδομένων (big data), χάρη στους αλγόριθμους”. Αλλά τι γίνεται με την τεχνολογική επιρροή της εταιρείας που κατέχει τα δεδομένα και τον αλγόριθμο που καθιστά δυνατή την επεξεργασία τoυς; Το ζήτημα των στόχων και των προθέσεων ανησυχεί και δίκαια: πώς να εξηγήσουμε ότι δύο εφαρμογές “Optimod” και “Google Maps“, προτείνουν διαφορετικές διαδρομές;
Η απάντηση είναι ότι δεν έχουν τις ίδιες οικονομικές και ηθικές προτεραιότητες. Και όμως, η “έξυπνη πόλη“, εκτός από το θα είναι γεμάτη με ηλεκτρονικούς αισθητήρες, θα παράγει γενικά το καλύτερο, με την καλοσύνη των προγραμματιστών της και μια έκδηλη ευαισθησία σε θέματα περιβάλλοντος και δημοκρατίας.
Στην πραγματικότητα, ο απολογισμός είναι λιγότερο θετικός. Για τον συγγραφέα, οι πολιτικές τεχνολογίες μέχρι στιγμής ενδιαφέρονται περισσότερο για τους τρόπους επικράτησης στις εκλογές ή άσκησης πολιτικών πιέσεων μέσω ηλεκτρονικών εκκλήσεων, παρά να εμπλουτίσουν τη συμμετοχική δημοκρατία.
Οι GAFA έχουν πολιτικό σχέδιο;
“Η εκπόνηση πιθανώς ενός πολιτικού σχεδίου της Silicon Valley ακούγεται από πολλές πλευρές. Και έχει αρκετή δόση αλήθειας από το γεγονός ότι οι μεγάλοι παράγοντες της ψηφιακής οικονομίας, όπως οι Eric Schmidt και Larry Page (Google), Jeff Bezos (Amazon) ή Mark Zuckerberg (Facebook), δεν διστάζουν πλέον να δημοσιοποιήσουν το όραμά τους για το μέλλον ».
Αλλά για τον συγγραφέα, τίθεται το ερώτημα εάν τα μεγάλα συγκροτήματα υπερασπίζονται μόνο τα δικά τους συμφέροντα ή εάν είναι φορείς ενός συγκροτημένου και αποδεκτού πολιτικού σχεδίου.
Επειδή οι κύριοι ψηφιακοί φορείς δεν κρύβουν την επιθυμία τους να αλλάξουν κοινωνικά πρότυπα, με κοινή προτεραιότητα να προωθήσουν την ανοιχτή καινοτομία σε μια παγκοσμιοποιημένη κοινωνία.
Επομένως, τι μένει για τους δημόσιους φορείς; Για τον Jean Haëntjens, είναι πολύ πιθανό ο ρόλος του κράτους και των κοινοτήτων να περιοριστεί σταδιακά σ’ αυτόν της κοινωνικής αρωγής ” την παροχή ενός ορίου ασφαλείας για όλους όσους δεν θα μπορούν να συμβαδίζουν με τη συνεχή καινοτομία ».
“Μια πόλη δεν συγκροτείται μόνο από τεχνικά αντικείμενα και υποδομές. Διαμορφώνεται από τις αποφάσεις παραγόντων, που αφήνουν τη σφραγίδα τους στο αστικό τοπίο “. Αυτοί οι κύριοι χρήστες μιας νέας τάξης δεν αρκούνται πλέον να συντάσουν όλο και περισσότερα αιτήματα.
Εκπέμπουν πληροφορίες για την κυκλοφορία, όπως η εφαρμογή Waze, καθιστούν δυνατή την αλλαγή της κατάταξης των δρόμων και προσκαλούνται στις αγορές μεταφορών, τουρισμού και αναψυχής. Αλλά ποια πόλη θα προκύψει από αυτά τα οικονομικά σχέδια;
Η θέση των δημόσιων φορέων είναι υπερβολικά δύσκολη, από τότε που οι γίγαντες του Διαδικτύου έχουν καθίσει γύρω από το τραπέζι, επιβάλλοντας τις λογικές τους, τις υποδομές τους και τα πολεοδομικά πρότυπά τους. “Αυτή η κατάσταση επιτρέπει στις κοινοπραξίες κατασκευαστικών ομάδων και τις ψηφιακές εταιρείες να παρουσιάζονται ως εκείνοι που θα μπορούσαν να βάλουν τάξη σε αυτό το δύσκολα ελεγχόμενο παιχνίδι”, λέει ο συγγραφέας.
“Η πόλη των πολιτών και η ψηφιοποιημένη πόλη – υπηρεσία βρίσκονται σε αντίθεση και ανταγωνίζονται για τους κύριους τομείς που χαρακτηρίζουν τη στρατηγική μιας πόλης: τους επιδιωκόμενους στόχους, την επιλογή τεχνικών λύσεων, τον επιμερισμό ρόλων μεταξύ των παραγόντων, τη σχέση με τον πολιτισμό και την καινοτομία, τη σχέση με την εργασία και τα επαγγέλματα».
Αλλά, για την ώρα, η ικανότητα των έξυπνων πόλεων να επιλύουν τις τεχνικές δυσλειτουργίες των αστικών συστημάτων δεν έχει ακόμη αποδειχθεί…
Πόλη-μηχανή, πόλη κατά παραγγελία ή wikiπόλη;
Για το μέλλον της έξυπνης πόλης, ο Jean Haëntjens προτείνει τρία βασικά σενάρια διακυβέρνησης:
την αυτόματη πόλη ή την “πόλη – μηχανή“, η οποία στοχεύει να επιλύει τα προβλήματά της μέσω της τεχνικής και των οποίων οι εσωτερικές υπηρεσίες θα αποτελούνται κυρίως από μηχανικούς
την πόλη πρόγραμμα ή την “πόλη κατά παραγγελία”, διοικούμενη από προγραμματιστές, μια πραγματική εκκίνηση (startup) των αστικών υπηρεσιών
τη συμμετοχική wikiπόλη που τείνει να ανανεώσει τη δημοκρατία γύρω από έναν “έξυπνο πολίτη” μέσω του μοχλού των πολιτικών τεχνολογιών.
“Αλλά πίσω από τη μάχη της [τεχνητής] νοημοσύνης, θα συγκρουστούν δύο αντιλήψεις για το χώρο: αφενός, ο αστικός χώρος των ανθρωπιστών, ο χώρος ελεύθερης διακίνησης ιδεών (η Αγορά) και αφετέρου ο εικονικός χώρος των αλγόριθμων, των ανάρμοστων (geeks) , του Διαδικτύου”, καταλήγει ο Jean Haëntjens.
*Οικονομολόγος και πολεοδόμος, ειδικός στις οικιστικές στρατηγικές. Εχει εκδώσει δεκάδες έργα μεταξύ των οποίων Η λιτή Πόλη. Εργάζεται ως σύμβουλος για πολλά Ιδρύματα, Πανεπιστήμια, επιχειρήσεις,κλπ.
**Καθηγητής Ιστορίας της Αρχιτεκτονικής και Τεχνολογίας του 20ου και 21ου αιώνα και Συντονιστής Διδακτορικού Προγράμματος στο Harvard Graduate School.
Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος
Πηγή: http://www.trop-libre.fr/comment-les-geants-du-numerique-veulent-gouverner-nos-villes/
—
