Ο Τραμπ, ο Μαρξ και τα ιστορικά ατυχήματα

Ένας μαρξιστής μπορεί να αναμένει ότι τα επιχειρηματικά ένστικτα θα επικρατήσουν και ότι ως εκ τούτου θα υπάρξει μια ανακωχή στον εμπορικό πόλεμο ανάμεσα στις ΗΠΑ και στην Κίνα. Ένας οπαδός της «ρεαλιστικής» θεωρίας των διεθνών σχέσεων θα υπέθετε ότι μια καθιερωμένη παγκόσμια δύναμη όπως οι ΗΠΑ και μια ανερχόμενη όπως η Κίνα, είναι αναπόφευκτο να συγκρουστούν και συνεπώς θα συνεχίσουν να αυξάνονται οι οικονομικές και γεωπολιτικές εντάσεις. Και κάποιος που πιστεύει ότι η ιστορία διαμορφώνεται μέσα από ατυχήματα, θα σας πει ότι καμία θεωρία δεν μπορεί να εξηγήσει πως θα εξελιχθούν τα πράγματα, καθώς αυτό εξαρτάται από απρόβλεπτα ανθρώπινα όντα.

Ένα σημάδι ότι είναι πιθανές διάφορες εκβάσεις είναι οι εσωτερικές έριδες που έχουν ξεσπάσει μεταξύ αντιμαχόμενων στρατοπέδων στην κυβέρνηση Τραμπ και οι λιγότερο εμφανείς ενδείξεις εντάσεων στο Πεκίνο, καθώς η κινεζική κυβέρνηση προσπαθεί να βρει έναν τρόπο να καθησυχάσει τον κ. Τραμπ.

Στην Ουάσιγκτον υπάρχει ένα πανίσχυρο στρατόπεδο «γερακιών» που πιέζουν ενεργά για μια μακροχρόνια αντιπαράθεση με την Κίνα. Στον τομέα της οικονομικής πολιτικής περιλαμβάνει τον Πίτερ Ναβάρο, τον σύμβουλο του Λευκού Οίκου σε εμπορικά θέματα και τον Ρόμπερτ Λάιτχιζερ, τον ειδικό εκπρόσωπο των ΗΠΑ σε θέματα εξωτερικού εμπορίου. Στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής, περιλαμβάνει τον Τζον Μπόλτον, τον σύμβουλο του προέδρου σε θέματα εθνικής ασφάλειας και τον αντιπρόεδρο Μάικ Πενς, ο οποίος έδωσε πρόσφατα μια άκρως επιθετική ομιλία για την Κίνα.

Απέναντι τους έχουν τα «περιστέρια», με επικεφαλής τον υπουργό Οικονομικών, Στίβεν Μνούτσιν και τον Λάρι Κάντλοου, σύμβουλο του Λευκού Οίκου σε οικονομικά θέματα. Τα «περιστέρια» θέλουν την άμεση επίλυση των εμπορικών εντάσεων, ενώ τα «γεράκια» γνωρίζουν πως ο κ. Τραμπ είναι τόσο η μεγαλύτερη ελπίδα τους όσο και η μεγαλύτερη πολιτική τους αδυναμία. Έχει ήδη φτάσει την αντιπαράθεση με την Κίνα πιο μακριά από οποιονδήποτε άλλο Αμερικανό πρόεδρο, επιβάλλοντας δασμούς σχεδόν σε όλες τις κινεζικές εξαγωγές στις ΗΠΑ και αυξάνοντας τις αμερικανικές ναυτικές περιπολίες σε αμφισβητούμενα θαλάσσια ύδατα στον Ειρηνικό.

Αλλά ο κ. Τραμπ έχει πολλές μεταπτώσεις και έχει μια αδυναμία στο να κλείνει ντιλ με αυταρχικούς ηγέτες. Ορισμένοι από τους συμβούλους του δυσκολεύονται ακόμα να ξεχάσουν τη συνάντηση του Ιουνίου στη Σιγκαπούρη με τον Βορειοκορεάτη δικτάτορα, Κιμ Γιονγκ Ουν, όταν ο κ. Τραμπ έβαλε ξαφνικά τέλος στις απειλές και δεσμεύτηκε να κάνει διάλογο. Από τότε, ο Αμερικανός πρόεδρος έχει γράψει στο Twitter μέχρι και για την «αγάπη» του για τον κ. Κιμ.

Δυστυχώς για τα «γεράκια», ο κ. Τραμπ έχει εδώ και καιρό τονίσει πως έχει σε μεγάλη εκτίμηση τον κ. Σι. Έχει επίσης εμφανίσει μια ανησυχητική τάση να φαντάζεται σημαντικά βήματα προόδου. Για παράδειγμα, ο πρόεδρος ισχυρίστηκε πρόσφατα ότι η Κίνα εγκατέλειψε τη βιομηχανική της πολιτική, γνωστή και ως «Made in China 2025», γιατί ο ίδιος προσωπικά θεωρούσε ότι είναι «πολύ προσβλητική». Αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία για μια τέτοια μεταστροφή της Κίνας.

Η ανησυχία των «γερακιών» εκφράστηκε από τον κ. Ναβάρο σε πρόσφατη ομιλία στην Ουάσιγκτον, στην οποία κατηγόρησε τους «παγκόσμιους δισεκατομμυριούχους» ότι δρουν σαν λομπίστες της Κίνας. Λίγες ημέρες αργότερα, τον διέψευσε ευθέως ο κ. Κάντλοου, συνάδελφος του στον Λευκό Οίκο, ο οποίος επισήμανε ότι τα σχόλια του κ. Ναβάρο είναι «εκτός τόπου».

Μαζί με την εμπορική διαμάχη έχουν αυξηθεί και οι γεωπολιτικές εντάσεις. Αμερικανοί στρατιωτικοί αναλυτές φοβούνται ότι το πρόγραμμα της Κίνας για την κατασκευή στρατιωτικών βάσεων στη Νότια Κινεζική Θάλασσα έχει αλλάξει την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή. Ο ναύαρχος Φιλ Ντέιβινστον, επικεφαλής των αμερικανικών δυνάμεων στην περιοχή του Ειρηνικού, δήλωσε πρόσφατα στο Κογκρέσο ότι η «Κίνα είναι πλέον σε θέση να ελέγξει τη Νότια Κινεζική Θάλασσα σε όλα τα σενάρια εκτός από εκείνο του πολέμου με τις ΗΠΑ».

Για να δείξει ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν αποδεχθεί την κινεζική κυριαρχία σε αυτά τα θαλάσσια ύδατα, οι ΗΠΑ έχουν αυξήσει τις ναυτικές περιπολίες, με πολεμικά πλοία των δύο δυνάμεων να φτάνουν πρόσφατα πολύ κοντά σε μια σύγκρουση. Ορισμένα «γεράκια» της Ουάσιγκτον θέλουν επίσης οι ΗΠΑ να πείσουν τους συμμάχους τους – συγκεκριμένα την Ιαπωνία και την Νότια Κορέα – να επιτρέψουν την παράταξη αμερικανικών πυρηνικών πυραύλων μικρού βεληνεκούς στην περιοχή. Στη θεωρία, αυτό θα είχε στόχο την αποτροπή της Βόρειας Κορέας. Στην πραγματικότητα το μήνυμα θα απευθυνόταν στην Κίνα.

Οι στρατιωτικές αυτές εντάσεις καθιστούν τη διαμάχη ΗΠΑ-Κίνας πολύ πιο δύσκολο να επιλυθεί από ότι τις εμπορικές διαφωνίες της κυβέρνησης Τραμπ με το Μεξικό και τον Καναδά, που δεν αποτελούν στρατηγικούς αντιπάλους των ΗΠΑ.

Είναι αυτή η γεωπολιτική διαμάχη – και όχι η οικονομία – που με κάνει να σκέφτομαι ότι η «ρεαλιστική» αποτίμηση της κόντρας των ΗΠΑ με την Κίνα συγκεντρώνει τις περισσότερες πιθανότητες να δικαιωθεί. Οπότε ακόμα και αν στη σύσκεψη της G20 ο κ. Τραμπ συμφωνήσει να αναβάλλει τα σχέδια του για νέους δασμούς στα κινεζικά προϊόντα, μια εμπορική ανακωχή μπορεί να μην κρατήσει πολύ, δεδομένης αυτής της κλιμακούμενης γεωπολιτικής αντιπαλότητας των δύο υπερδυνάμεων.

Αλλά η προσωπικότητα και οι παρορμήσεις του Αμερικανού προέδρου καθιστούν επισφαλή κάθε πρόβλεψη.

Αν υπήρξε ποτέ μια ομιλούσα, βαδίζουσα ενσάρκωση της «θεωρίας των ατυχημάτων» στην ιστορία, αυτή είναι ο κ. Τραμπ.