[Η παγκοσμιοποίηση, υποστηρίζει ο Καναδός καθηγητής Σιμόν-Πιέρ Σαβάρ-Τραμπλαί, συγγραφέας του βιβλίου Δεσποτισμός χωρίς σύνορα, αφορά στην επιβολή του άγριου καπιταλισμού και όχι στο ελεύθερο εμπόριο που μπορεί να λειτουργεί άνετα και με τον προστατευτισμό. Απόδειξη, λέει στη Φιγκαρό ότι τα εθνικά κράτη αδυνατούν να στηρίξουν ευαίσθητους και τομείς αιχμής της οικονομίας τους και ότι η πολιτισμική παραγωγή μιας χώρας, για να ευοδωθεί οικονομικά, πρέπει να ακολουθεί τις προδιαγραφές των ΗΠΑ. Μικρό δείγμα το ξήλωμα των αμπελιών στην πατρίδα μας και οι συμμετοχές μας στο Φεστιβάλ της Γιουροβίζιον, μετά το 2000, με τραγούδια στα αγγλικά! Ε. Δ. Ν. ]
FIGAROVOX.- Περιγράφετε την παγκοσμιοποίηση ως ένα φαινόμενο θρησκευτικής και δογματικής φύσης και επιμένετε ότι η δύναμη αυτής της ιδεολογίας είναι να προσποιείτε ότι δεν είναι. Μπορείτε να μας πείτε περισσότερα;
Simon-Pierre SAVARD-TREMBLAY.- Η ομοφωνία της πολιτικής τάξης υπέρ του ελεύθερου εμπορίου είναι κραυγαλέα και το επίπεδό της μάλλον ανάρμοστο σε σχέση με τους όρους ενός δημοκρατικού πλαισίου. Έτσι, ο εκπρόσωπος του Κεμπέκ στις διαπραγματεύσεις της CETA μεταξύ Καναδά και Ευρωπαϊκής Ένωσης συνέκρινε τους αντιπάλους της συνθήκης με τους κλιματοσκεπτικιστές και τους υπερασπιστές του καπνίσματος. Η διανοητική ευκολία είναι καταφανής, καθώς ταυτίζει την κριτική ορισμένων πτυχών μιας συγκεκριμένης συνθήκης με την απόρριψη του ελεύθερου εμπορίου στο σύνολό του, το οποίο παρουσιάζεται ως συνώνυμο του ανοίγματος. Αλλά η επιλογή των συγκρίσεων είναι εύγλωττη, αποδεικνύοντας τη λογική των κλακαδόρων ενός τέτοιου συστήματος: η άρνηση του ισοδυναμεί με την άρνηση των επιστημονικών αποδείξεων.
Παρά τη χρήση επιστημονικής ρητορικής, η σχέση της πολιτικής τάξης με το ελεύθερο εμπόριο έχει γίνει βαθιά θρησκευτική. Το ελεύθερο εμπόριο δεν προωθείται πλέον ως οικονομική αρχή, αλλά ως δόγμα προς αποδοχή στο σύνολό του και σε όλες τις πιθανές καταστάσεις. Δεν είναι πλέον ένας τρόπος βελτίωσης της ζωής των κοινωνιών, αλλά κάτι το οριστικό, ένα ιδιαίτερο σχέδιο στο οποίο οι λαοί πρέπει να υποταχθούν.
Ναι στον προστατευτισμό
Γιατί ένα τέτοιο ταμπού στη σκέψη να μιλάμε για προστατευτισμό;
Η λέξη γίνεται ολοένα και πιο πολυσήμαντη και τώρα χρησιμοποιείται για να ορίσει μια πληθώρα πολιτικών. Πιστεύετε ότι πρέπει να υποστηριχθεί η τοπική παραγωγή και να επιβληθούν περιορισμοί στις εισαγωγές; Να θεσπιστούν ειδικά υγειονομικά πρότυπα για τα εισαγόμενα προϊόντα; Όλες οι εναλλακτικές ιδέες εξομοιώνονται με αυτόν τον «προστατευτισμό» φόβητρο.
Ο προστατευτισμός έχει δοκιμαστεί και αντέξει. Φωνάζουν ‘’λύκος’’ όταν οι τελωνειακοί δασμοί είναι ήδη εξαιρετικά χαμηλοί, και μάλιστα ανύπαρκτοι σε πολλές περιοχές, και η ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων ισχύει ήδη για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η συζήτηση δεν μπορεί πλέον να συνεχιστεί, επισείοντας αυτό το φάσμα δημιουργείται η εντύπωση μιας πόλωσης μεταξύ “προστατευτισμού” και “ελεύθερου εμπορίου”. Αυτή η κατηγοριοποίηση είναι τεχνητή και εσφαλμένη. Το πραγματικό διακύβευμα είναι η δημοκρατία: οι λαοί να ορίζουν το μέλλον τους.
Ο Ντόναλντ Τραμπ αντιπροσωπεύει το τέλειο σκιάχτρο. Η αμφισβήτηση μιας συγκεκριμένης συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου οδηγεί αμέσως στην κατηγοριοποίηση ως τραμπιστή, σαν να ήταν ο εμπορικός πόλεμος η μόνη εναλλακτική λύση στο γενικευμένο ελεύθερο εμπόριο. Η δυαδική σκέψη γίνεται πολύ άνετη.
Υπενθυμίζετε τον κρίσιμο ρόλο των συμφωνιών του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου (ΠΟΕ, 1995). Τι έχουν αλλάξει στις παγκόσμιες εμπορικές σχέσεις;
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, όλα τα έθνη συγκεντρώθηκαν στην Αβάνα για να υπογράψουν έναν χάρτη που θα μπορούσε να θέσει τις βάσεις για ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα. Ο χάρτης της Αβάνας, ο οποίος έθεσε τον άνθρωπο πριν από το εμπόριο, ΄΄πέθανε΄΄ μετά την άρνηση του Κονγκρέσου των ΗΠΑ να τον επικυρώσει. Tη θέση του θα πάρει η Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GAΤT) το 1948, καθιερώνοντας την ελεύθερη κυκλοφορία των εμπορευμάτων σε παγκόσμια κλίμακα, με ορίζοντα την εξαφάνιση των τελωνειακών δασμών.
Η γέννηση του ΠΟΕ το 1995 αποσκοπούσε στη δημιουργία ενός μόνιμου θεσμού που να κατευθύνει τη μετατροπή του κόσμου σε ελεύθερο εμπόριο. Ο ΠΟΕ είναι το αποτέλεσμα μιας σειράς συμφωνιών που του επιτρέπουν να παρεμβαίνει στις νομισματικές αποφάσεις των χωρών και απειλεί τις πολιτικές στήριξης της εγχώριας βιομηχανίας. Παράδειγμα, η Γενική Συμφωνία για το Εμπόριο των Υπηρεσιών θέτει τις βάσεις για την εμπορευματοποίηση της υγείας και της παιδείας, ενώ η γεωργική συμφωνία ανέτρεψε τη σχέση μεταξύ των αναπτυσσόμενων χωρών και των γεωργικών υπερδυνάμεων, ενισχύοντας τη δύναμη των δεύτερων επί των πρώτων.
Το όργανο επίλυσης διαφορών του ΠΟΕ λειτουργεί ως εργαλείο για την εξάλειψη των εθνικών πολιτικών. Για παράδειγμα, η καναδική Πολιτεία Οντάριο υιοθέτησε ένα πρόγραμμα ανάπτυξης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για την ενθάρρυνση της αιολικής και ηλιακής ενέργειας, το οποίο αφορούσε σε ελάχιστες τοπικές επιχειρήσεις και εργαζόμενους αντίστοιχα. Το 2010, η Ιαπωνία και η Ευρωπαϊκή Ένωση κατήγγειλαν το πρόγραμμα στο Οργανο Ρύθμισης Διαφορών (ΟΡΔ). Το αποτέλεσμα, το Μάιο του 2013, το ΟΡΔ πήρε την τελική του απόφαση: οι κανόνες του ΠΟΕ παραβιάστηκαν και το Οντάριο έπρεπε να εγκαταλείψει το πρόγραμμά του. Η δυνατότητα οριοθέτησης της παραγωγής και ευνοϊκής μεταχείρισης των παραγόντων που είναι εξοικειωμένοι με τις τοπικές ιδιαιτερότητες αποκλείστηκε…
Πολιτισμικό μάρκετινγκ
Θεωρείτε ότι η πολιτιστική πλευρά της παγκοσμιοποίησης είναι φορέας εξομοίωσης. Πιστεύετε ότι εξακολουθεί να είναι δυνατή η υπεράσπιση μιας “πολιτιστικής εξαίρεσης” στην τρέχουσα κατάσταση του ελεύθερου εμπορίου;
Προκειμένου το κεφάλαιο να αναπτύσσεται πλήρως και να είναι τελείως ελεύθερο, δεν αρκεί πλέον να μειωθούν οι συνοριακοί περιορισμοί ούτε να τονωθεί το εμπόριο μεταξύ των χωρών. Δεν πρόκειται πλέον, με αυστηρούς όρους, για το απλό εμπόριο μεταξύ των χωρών. Ο Ζόζεφ Στίρλιτζ έλεγε σωστά ότι αυτή η νέα γενιά συνθηκών αφορά σε πολλά πράγματα, όχι όμως στο ελεύθερο εμπόριο. Προφανώς, το ελεύθερο εμπόριο αποτελεί μέρος μιας δυναμικής διαρκούς επέκτασης. Χρησιμοποιώντας μαγικούς όρους όπως “πράσινη ανάπτυξη”, θέλουμε να πιστεύουμε ότι είναι δυνατόν να παράγουμε ολοένα και περισσότερο, χωρίς να χρειάζεται να ανησυχούμε για την οικολογική κρίση.
Η πολιτιστική εξαίρεση υπήρξε ο μεγάλος αγώνας του Κεμπέκ και της Γαλλίας ο πολιτισμός να μη θεωρείται εξολοκλήρου εμπορικό αγαθό, επιτρέποντας στα κράτη να προωθήσουν την παραγωγή τους χωρίς φόβο αντιποίνων. Ωστόσο, οι πρόσφατες σημαντικές συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, όπως η CETA, επέλεξαν την εξαίρεση ανά κεφάλαιο και όχι γενική εξαίρεση. Έτσι, ο πολιτισμός αποκλείεται από τις διατάξεις της Συνθήκης μόνο όταν αναφέρεται ρητά και όχι στο σύνολό του.
Ο πολιτισμός, ως ένα από τα πλέον δημοφιλή καταναλωτικά αγαθά του οικονομικού συστήματος, βρίσκεται στο επίκεντρο και όχι στο περιθώριό του. Ο μόνος πολιτισμός που αποδέχεται η παγκοσμιοποίηση είναι αυτός που πωλείται και αγοράζεται. Το μόνο που κάνει η κατανάλωση ομοιογενών πολιτιστικών αγαθών είναι ότι ωθεί πολλούς ανθρώπους να φαντάζονται τους εαυτούς τους ελεύθερους από τις εθνικές πραγματικότητες ασπαζόμενοι έναν δήθεν παγκόσμιο πολιτισμό.
Υποστηρίζουν ότι η παγκοσμιοποίηση επιτρέπει στους εθνικούς πολιτισμούς να προβάλουν το στίγμα τους. Αλλά εάν μια εθνική κουλτούρα θέλει να εξάγει, είναι απαραίτητο τα προϊόντα της να σχεδιάζονται μέσα από το πρίσμα της εμπνευσμένης από την Αμερική πολιτιστικής τυποποίησης. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο ο κόσμος ανακάλυψε τη μεξικάνικη κουζίνα των ταχυφαγείων Taco Bell και έστρεψε το αυτί του στην Κορέα ακούοντας το στυλ Gangnam του Psy.
Ο Μύθος των μελισσών
Επιμένετε στην ιδεολογική και πολιτική διάσταση της παγκοσμιοποίησης. Μπορούμε να πούμε ότι δεν ήταν αναπόφευκτη;
Η παγκοσμιοποίηση είναι μια ιδεολογία που επινοήθηκε για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων εκείνων που την καθιέρωσαν, οι οποίοι αποτελούν αυτοτελή κοινωνική τάξη με συνείδηση των συμφερόντων της. Πρόκειται για ένα δίκτυο σχεδόν αποκλειστικά Δυτικό και το σχέδιό του είναι παγκόσμιο, τόσο στους στόχους του όσο και στα μέσα του. Συνδυάζοντας πρωταγωνιστές από όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης (μεγάλα ονόματα από τον τραπεζικό και τον χρηματοπιστωτικό τομέα, διευθύνοντες συμβούλους πολυεθνικών εταιρειών, επικεφαλής ομίλων σκέψης …), αυτή η υπερτάξη διαρθρώνεται από τη διασύνδεση που επιτρέπει η παγκοσμιοποίηση. Το όνειρό της για παγκοσμιοποίηση, αυτό ενός κόσμου αφθονίας χωρίς σύνορα και του παγκόσμιου χωριού, έχει από μόνη της την ικανότητα να το υλοποιήσει, ως κοινότητα αποκομμένη από την πραγματικότητα των άλλων. Και έτσι να θωρακίσει την προνομιακή της θέση σε ένα δαρβινιστικό σύστημα.
Επιστρατεύτηκε μια ολόκληρη επιχειρηματολογία για τον μετασχηματισμό της κοινωνία εκ των άνω, από και για τα συμφέροντα αυτής της υπερτάξης. Η λατρεία του ατομικού πλουτισμού ως τρόπος πλουτισμού του καθενός και η πλήρης απελευθέρωση του ατόμου έναντι του συλλογικού, είναι αρκετά παλιά, πιθανόν να ανάγεται στο Μύθο των μελισσών του Μπέρναρντ Μαντεβίλ* τον δέκατο όγδοο αιώνα. Την εποχή του, ο Μύθος απαγορεύτηκε. Ο ίδιος ο Aνταμ Σμιθ καταδίκασε το έργο του Mάντεβιλ, χαρακτηρίζοντάς το “ολέθριο στο σύνολό του”. Ο υπερβατικός μύθος ενός ανταγωνισμού ως πραγματική φυσική κατάσταση μεταφέρθηκε στον επιστημονικό τομέα. Ωστόσο, έχει πάντα αμφισβητηθεί και δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι μπορεί να γίνει γενικός κανόνας….
Η πρόοδος της αποκαλούμενης παγκοσμιοποίησης – η παγκόσμια επικράτηση του νεοφιλελεύθερου προτύπου – έχει πολλές ρίζες, αλλά είναι προφανές ότι θα μπορούσε να εξεταστεί μια άλλη πολιτική. Πάρτε, για παράδειγμα, την περίπτωση της Ρωσίας. Μετά την κατάρρευση του σοβιετικού καθεστώτος, οι πιο αντικειμενικοί στοχαστές (όπως ο Τζων Κένεθ Γκαλμπρέιθ) πρότειναν σταδιακή μετάβαση σε μια μικτή οικονομία. Αντίθετα, επέλεξαν τις πιο βάναυσες νεοφιλελεύθερες συνταγές («θεραπεία σοκ»), με καταστροφικά αποτελέσματα. Ο ρωσικός λαός δεν ρωτήθηκε ποτέ και δεν έδωσε ποτέ τη συγκατάθεσή του σε μια τέτοια πολιτική.
Ακριβώς επειδή είναι δυνατές και άλλες πολιτικές, ο νεοφιλελευθερισμός επιδιώκει να σκοτώσει τον πολιτικό διάλογο.
Ξεπερασμένα τα σχήματα Αριστερά και Δεξιά
Το συμπέρασμά σας είναι μάλλον απαισιόδοξο, αλλά όχι χωρίς ελπίδα. Πώς βλέπετε το μέλλον του ελεύθερου εμπορίου και νομίζετε ότι οι αμφισβητήσεις από τα λεγόμενα “λαϊκιστικά” κόμματα μπορούν να σταματήσουν τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης;
Ο «λαϊκισμός» είναι σήμερα μια από τις πιο σημαντικές ετικέτες για τον αποκλεισμό από τον δημόσιο διάλογο ενός πολιτικού παράγοντα, συνώνυμος του νεοφασισμού και τον αυταρχισμού. Ο λαϊκισμός, κατά βάση, είναι ωστόσο ευγενής όρος, δηλαδή η υπεράσπιση του λαού. Ιστορικά, το αμερικανικό λαϊκό κόμμα ήταν μια συμμαχία μεταξύ βιομηχανικών εργατών και μικρών αγροτών, για την ανατροπή της «κυβέρνησης της Γουώλ Στριτ, από τη Γουώλ Στριτ και υπέρ της Γουώλ Στριτ» από την «κυβέρνηση του λαού, από το λαό και υπέρ του λαού». Αυτό το κίνημα διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην αμερικανική πολιτική κινητοποίηση, έχοντας επηρεάσει ιδιαίτερα έναn αδιαμφισβήτητο Mάρτιν Λούθερ Κινγκ.
Ένας ευφυής λαϊκισμός, με στόχο την ανατροπή της ολιγαρχίας, όπως τη βλέπει σήμερα ο Σαντάλ Μουφ, νομίζω ότι είναι ο πιο ελπιδοφόρος τρόπος για την αναγκαία απο-παγκοσμιοποίηση. Οι όροι “αριστερά” και “δεξιά” είναι πλέον εντελώς ξεπερασμένοι, έτσι ώστε αυτές οι κομματικές οικογένειες, χωρίς να είναι εντελώς εναλλάξιμες, είναι όλο και πιο πανομοιότυπες. Ομάδες “διακυβέρνησης” που το μόνο που θα επιδιώξουν είναι η προσαρμογή των κρατών στη δυναμική της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης είναι καταδικασμένες σε αποτυχία. Θα διαχειρίζονται μόνο την υπο-επιμελητεία εφαρμόζοντας συνταγές αποφασισμένες από οργανισμούς χωρίς δημοκρατική νομιμότητα. Θα χρειαστεί να επωμιστούμε ξεκάθαρα τη ρήξη έναντι αυτού του συστήματος.
*Στον οποίο υποστηρίζει την ιδέα ότι η αμαρτία, η οποία οδηγεί στην αναζήτηση πλούτου και εξουσίας, παράγει ακούσια αρετή επειδή, με την απελευθέρωση ορέξεων, φέρνει την πολυτέλεια που υποτίθεται ότι πρέπει να κυλά από τα ανώτερα προς τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Ο πόλεμος, η κλοπή, η πορνεία, το αλκοόλ και τα ναρκωτικά, η απληστία, κλπ. λειτουργούν τελικά “προς όφελος της κοινωνίας των πολιτών».
Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος
http://www.lefigaro.fr/vox/economie/2018/08/31/31007-20180831ARTFIG00256-le-libre-echange-est-il-une-nouvelle-forme-de-religion.php
