Συνέντευξη στον FETHI BELAID του L’EXPRESS
[Πνευματικό τέκνο των Φώτων, ο Ρεζί Ντεμπρέ ξεκίνησε –όπως όλοι οι ‘’προοδευτικοί’’ – να αλλάξει τον κόσμο και γι’ αυτό βρέθηκε – τη δεκαετία του ’60 – να παίζει κρυφτό με το θάνατο στα βουνά της Βολιβίας, δίπλα στον Τσε, και συνέχισε ως σύμβουλος του Προέδρου Μιτεράν. Σήμερα, μέσα από ένα βιβλίο που απευθύνεται στον έφηβο γιό του, αναγνωρίζει την πλήρη προσωπική αποτυχία του. Αλλά παράλληλα, βλέποντας η διαμόρφωση της κοινής γνώμης να κατευθύνεται από τους τηλεοπτικούς παραγωγούς, τη γλώσσα να συρρικνώνεται, τη Γαλλία να αμερικανοποιείται, πολιτικούς ηγέτες χωρίς όραμα, την Ευρώπη να σύρεται στο άρμα των ΗΠΑ, ομολογεί και τη χρεωκοπία των Φώτων. Ισως αυτή τη διαπίστωση μπορούσε να την κάνει μόνο ένας φιλόσοφος που έπλεξε το εγκώμιο των ιερών Εικόνων και των εικονόφιλων Πατέρων της Εκκλησίας και ήρθε προσκυνητής στο Αγιον Ορος. Ούτε ίσως είναι τυχαίο ότι διετέλεσε σύμβουλος ενός Προέδρου που ένοιωσε την ανάγκη να ανεβεί στη Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά και να συναντήσει τον πνευματικό της προϊστάμενο. Ε.Δ.Ν.]
Στο τελευταίο σας βιβλίο, Απολογισμός χρεωκοπίας, λέτε ότι βλέπετε πλέον τη συζήτηση για τα δημόσια πράγματα “με την ίδια έκπληξη που θα βλέπατε ένα μπουφέ του Φραγκίσκου του 1ου [1494-1547] σε μια τραπεζαρία του Ikea“. Μήπως αυτό σημαίνει ότι καταγράφετε μια μορφή προσωπικής απαξίωσης, αλλά και μια σίγουρη παρακμή της εποχής; Ο μπουφές του Φραγκίσκου του 1ου και το ράφι Billy, δεν συνδυάζονται …
Δεν μου αρέσει ο απαξιωτικός όρος “παρακμή”, ο οποίος αδικεί την πιο έξυπνη, την πιο δημιουργική στιγμή ενός πολιτισμού: αυτή της παρακμής του, όταν αγγίζει το “επιχρυσωμένο σημείο της κατάρρευσης”. Και δεν κάνω αξιολογική κρίση για τη νέα κατάσταση του κόσμου. Θεωρώ ακόμη και προνόμιο να μπορώ να είμαι παρών σε μια αλλαγή του πολιτισμού, της ίδιας της χώρας, του ίδιου του πληθυσμού, δηλαδή στη μετάβαση από τη Γαλλία-Δημοκρατία στη Γαλλία-επιχείρηση, από ένα έθνος αγορητών και μεσογειακό σε μια υπερατλαντική και ημι-αγγλόφωνη επαρχία, από ομίλους σκέψης στα think tanks.
Κανένας πολίτης της Αρχαιότητας δεν μπόρεσε να δει ζωντανά τη Ρώμη του φόρουμ να γίνεται Ρώμη των βασιλικών [ναών]. Απλώς διαπιστώνω μια προσωπική ανικανότητα να γίνω χρήσιμος σε αυτή την καινούρια γυάλα. Με την αίσθηση, όπως λέτε, ότι έχω πηδήσει σε μια εποχή εφηβείας στην απαξίωση χωρίς να περάσω από την ωριμότητα, όπως περίπου οι πόλεις της Βραζιλίας που περιγράφει ο Λεβί-Στρως οι οποίες περνούσαν απευθείας από την κατάσταση του γιαπιού στην κατάσταση των ερειπίων.
Όχι. Η χρεωκοπία αφορά σε ένα σχέδιο, αυτό μιας γενιάς γαλουχημένης με τα παλιά πρότυπα, το όνειρο ή την ψευδαίσθηση που κληρονόμησε από τον Διαφωτισμό ότι θα ήταν δυνατό να επηρεάσουμε στην πορεία των πραγμάτων με ασκήσεις κριτικής νοημοσύνης, με λόγια, συλλογισμούς, αποδείξεις, σε έντυπη μορφή. Ο δράστης ενισχύεται από τη δράση του, αλλά η βιντεόσφαιρα δικαιώθηκε από αυτές τις πνευματικές φιλοδοξίες ή μάλλον από τη φιλοδοξία που είχαν κάποτε οι άνθρωποι της γνώσης και της μελέτης όχι μόνο να ερμηνεύσουν αλλά και να μεταμορφώσουν τον κόσμο. Το πέρασμα από το “με διάβασες” στο “με είδες” απαιτεί άλλα χαρίσματα. Το τεχνολογικό περιβάλλον έχει αλλάξει, επομένως και η δημοκρατία μας, χωρίς να έχουμε πλήρη επίγνωση αυτού. Όσο περισσότερο πληροφορούμαστε για το τι συμβαίνει, μέρα με τη μέρα, τόσο περισσότερο δεν έχουμε συναίσθηση του τι παίζεται και τι παρήλθε.
Πιστεύετε σε αυτή τη διαπίστωση σε βαθμό που να συμβουλεύετε το γιο σας να μην επιλέξει τον λογοτεχνικό τομέα. Ακόμα κι έτσι, δεν έχουμε λόγο να μη σκεφτόμαστε ότι μια τέτοια εξέλιξη σας θλίβει …
Ναι, επειδή δεν μπορώ πλέον να ανταγωνίζομαι τους digital natives [γελάει]. Όπως ο ταξιτζής μπροστά σε ένα Uber, ο οποίος κερδίζει περισσότερα με λιγότερες κούρσες. Τα αγγλικά μου είναι μέτρια, και σε θέματα με buzz, sound–bite και likes, είμαι ανίκανος. Η μαζική επικοινωνία, που καταβρόχθισε τη δημόσια ζωή, είναι μια βαριά βιομηχανία της οποίας δεν κατέχω ούτε τα μέσα ούτε τους κώδικες. Είμαι ακόμα χειροτέχνης, γράφω με στυλό και δεν καταλαβαίνω τίποτα από Snapchat ή Instragram. Γι ‘αυτό, συμβουλεύω τον γιο μου, έναν 16χρονο έφηβο, να ζήσει σύμφωνα με την εποχή του, χωρίς να δίνει μεγάλη έμφαση στην αξία των λογοτεχνικών σπουδών.
Kαι όμως, η βιομηχανική επανάσταση χθες δεν έκλεισε τα μοναστήρια ούτε εξαφάνισε τα ησυχαστικά τάγματα. Το ψηφιακό τσουνάμι και η κυριαρχία της εικόνας δεν θα σκοτώσουν αύριο την στυλιστική φαντασία. Ας πούμε ότι οι ποιητικοί κύκλοι, με τους σοβαρούς αναγνώστες και τους μανιακούς της σωστής λέξης, θα πρέπει να κρατήσουν δωμάτιο μακριά με το χρόνο. Ένα δωματιάκι. Θα παραμείνουν, για μαζική κατανάλωση, η κοινωνιολογική λογοτεχνία, σαν τον Ουελμπέκ ή αυτή των καλών συναισθημάτων, σαν τον Μούσο. Hσυχάσαμε, δεν χάνονται τα πάντα.
Αυτό σημαίνει ότι έχετε εγκαταλείψει το σχέδιό σας να επηρεάσετε;
Εντελώς. Η σχέση μεταξύ σκέψης και πολιτικής δράσης έχει σπάσει και κατηγορώ τον εαυτό μου για το γεγονός ότι είχα ξοδέψει τόσο πολύ χρόνο να το αρνούμαι. Σήμερα οι άνδρες επιρροής είναι ο κύριος Μπερν [αρχισυντάκτης του Madame Figaro, παρουσιαστής τηλεοπτικών εκπομπών, ‘’σύμβουλος’’ των συζύγων των Γάλλων Προέδρων] ή ο κ. Μπουρντέν [Ο γνωστός μάγειρας. Η συνέντευξη δόθηκε πριν αυτός αυτοκτονήσει]. Δέστε την [επέμβαση στη] Λιβύη το 2011, ο πρεσβευτής στην Τρίπολη, ειδικός Αραβιστής, δεν ρωτήθηκε καν. Υπήρχαν στη Σχολή Ανώτερων Σπουδών των Κοινωνικών Επιστημών δύο ή τρεις ειδικοί της περιοχής, της ιστορίας της και των φυλών της. Άγνωστοι στον κόσμο. Κυριαρχούν οι διαμορφωτές γνώμης. Σήμερα, μιλάμε πολύ για το ’68, είναι αναπόφευκτο, πρέπει να αντέξουμε [γελάει και πάλι].
Αλλά το ’68 η εξέγερση απέπνεε τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφία: Σαρτρ, Ντελέζ, Αντρέ Μπρετόν, Αλτουσέρ. Ήταν στους τοίχους, σε συνθήματα και ομιλίες. Ισως κάνω λάθος, αλλά δεν άκουσα οι διαδηλωτές στο Tolbiac [οι κάτοικοι αντιδρούν στη δημιουργία ενός μεγάλου αεροδρομίου] να αναφέρουν Eντγκάρ Μορέν ή Αρτούρ Ρεμπώ. Μπορεί να είναι καλύτερα, ο ρομαντισμός δεν βγάζει χρήμα. Και ο μέσος χρόνος ανάγνωσης έχει περιοριστεί στο ένα τρίτο σε τριάντα χρόνια.
Τελικά, δικαιώνετε τον Εμμανουήλ Μακρόν, ο οποίος σε ένα βιβλίο είπε για τους διανοούμενους που προβάλλονται από τα μέσα ενημέρωσης ότι «έκαναν θόρυβο με παλιά όργανα» ..
Είναι τεχνολογικά συνετό [ξεσπάει σε γέλιο]. Αλλά υποτίμησε την ικανότητά μας προσαρμογής. Οι διανοούμενοι που εξακολουθούν να θέλουν να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο και να τον γνωστοποιήσουν ακολούθησαν νέες κατευθύνσεις. Κάνουν τον showman στο Ruquier στον πυρετό του Saturday Night, ή γράφουν τραγουδάκια σε τηλεοπτικές διαφημίσεις. Τι δεν θα έκανε κάποιος για να διατηρήσει τη φήμη του! Ο,τι μετρά σε κάθε στιγμή είναι ο ανταγωνισμός για το ποιος θα κερδίσει την προσοχή. Και γίνεται με άγριο τρόπο.
Λέτε: καμία αξιολογική κρίση. Δεν ανήκετε λοιπόν στους απαισιόδοξους, που πιστεύουν ότι ορισμένες τομές της εποχής μας οδηγούν αναπότρεπτα σε ανησυχητικές περιόδους …
Όχι. Άλλες εποχές, οι οποίες τελικά θα βρουν την ισορροπία τους. Μια αλλαγή μεταφοράς, στην περίπτωση αυτή, από το αριστερό ημισφαίριο του εγκεφάλου στο δεξιό ημισφαίριο, ή από τη λογική σκέψη στην έδρα των συναισθημάτων, δεν είναι απαραίτητα καταστροφή. Το συλλογικό νευρικό σύστημα θα βρει τρόπο να εξισορροπηθεί. Προς το παρόν, είναι αλήθεια ότι η ατμόσφαιρα είναι συναισθηματική και παρορμητική. Στα δημόσια πράγματα, είναι το προφανές. Η αλήθεια δεν αποτελεί κριτήριο πλέον. Ούτε η σκέψη. Η βασιλεία της εικόνας, το ψιλοκομμένο μενού των πληροφοριών και ο βιαστικός ρυθμός δίνουν κάθε εξουσία στην στάση του σώματος και, ως εκ τούτου, στην απάτη, αν χρειαστεί. Είναι ανησυχητικό να βλέπουμε πόσο η πολιτική δράση αποσυνδέεται από την ιστορία.
Με την εισβολή της στιγμής, υπάρχει απώλεια προοπτικής, δεν κηρύσσουμε πλέον τον πόλεμο, τον tweete. Το βάθος του χρόνου εξαφανίζεται. H Kλειώ δεν είναι πλέον η μούσα των πολιτικών μας – μιλώ για μετά τον Μιτεράν, πριν από την σημερινή οικονομική εποχή.
Ωστόσο, σήμερα δεν αγαπάμε τίποτα περισσότερο από τους εορτασμούς …
Ναι, αλλά είναι μάλλον για τον στολισμό, τον τουρισμό ή τη γραφικότητα. Κάνουμε ένα άλμα με τα δυο πόδια στο παρελθόν χωρίς να προσπαθούμε να το συσχετίσουμε με το παρόν και το μέλλον, το οποίο ήταν εν μέρει έργο του ιστορικού ή του φιλόσοφου. Σήμερα, αν θέλετε πραγματικά να δημιουργήσετε ένα κίνημα γνώμης, θα πρέπει να κάνετε ένα σκάνδαλο στην τηλεόραση ή μια σειρά που είναι ένα πολύ ενδιαφέρον συλλογικό έργο, αλλά αυτός ο τρόπος έκφρασης έχει άλλες επιταγές.
Ο Μπερνανός είπε για τον «σύγχρονο άνθρωπο» ότι έχει «σκληρή καρδιά και ευαίσθητη κοιλιά». Αυτό αφορά στην ανθρωπολογική μετατόπιση που περιγράφετε;
Θα το έλεγα διαφορετικά. Επειδή υπάρχει ένα παράδοξο σε αυτή τη μετατόπιση. Στην αυξανόμενη αυτοκρατορία αλγόριθμων και υπολογισμών, ανταποκρίνεται μια αυξανόμενη ζήτηση ενσάρκωσης. Οι εικονικές τεχνολογίες, ψυχρές αυτές καθαυτές, απαιτούν θερμότητα σε αντιστάθμιση, εξ ου και η μόδα του ωμού, του ακατέργαστου, του βιολογικού. Και η άνθηση στα προάστια ενός ‘’ευαγγελισμού’’, επεκτατικού, ζωώδους και θερμού. Πρέπει να χορεύουμε όλο και περισσότερο. Το περιγράφουμε λεπτομερώς στο τελευταίο τεύχος του περιοδικού μας Medium, “Ο κώδικας και η σάρκα”. Αυτό που ονομάζουμε φαινόμενο τζόκινγκ. Το 1930, ένας μελλοντολόγος προέβλεψε έναν αστό ανάπηρο, σφηνωμένο μέσα στο μεταλλικό κουτί του, με ατροφικά τα κάτω άκρα του. Επειδή δε περπατάει πια, κάνει running. H γάμπα γίνεται μυώδης. Ποτέ δεν έχουμε τρέξει τόσο όσο στην εποχή της κυριαρχίας του αυτοκινήτου.
Η αμφισβήτηση του συναισθήματος, της εικόνας, είναι βλασφημία. Θυμόμαστε τη ‘’βρεγμένη σανίδα’’ με την οποία περιποιήθηκαν τον Μισέλ Ονφρεΐ επειδή πήρε αποστάσεις από τις πολιτικές εντυπώσεις που δημιουργήθηκαν με τη φωτογραφία του μικρού Εϊλάν. Σχεδόν τον χαρακτήρισαν ναζιστή…
Υπάρχει βέβαια ένας εκβαρβαρισμός των ανθρώπινων σχέσεων, ο οποίος συμβαδίζει με την αμεσότητα και την πανταχού παρουσία των επικοινωνιών. Το smartphone δεν προάγει το λόγο… Με αυτή την έννοια, μπορούμε να πούμε ότι υπάρχει ένα είδος υποχώρησης. Αυτό που με ενοχλεί περισσότερο είναι η συρρίκνωση του λεξιλογίου. Υπάρχει μια τέτοια συρρίκνωση της γλώσσας … Αλλά κάθε μιντιολογική επανάσταση ήταν πάντα καταιγίδα για τα κρανία. Ο Πλάτων περιγράφει τη γέννηση της αλφαβητικής γραφής ως τραύμα, το τέλος της εξουσίας των αρχαίων, την εξαφάνιση της ζωντανής μνήμης, αφού όλα θα κατατεθούν τώρα σε αδρανή μέσα. Κάθε φορά που υπάρχει ρωγμή, χάσμα, τεχνολογικό άλμα, υπάρχει πανικός ή αποπροσανατολισμός. Ας κρατήσουμε την ψυχραιμία μας. Το τέλος ενός κόσμου, το δικό μου σε αυτή την περίπτωση, δεν είναι το τέλος του κόσμου.
Στο βιβλίο σας επιστρέφετε στο έργο σας – πολλά βιβλία – γύρω από το “ιερό”. Ακούσατε την ομιλία του Μακρόν στους Καθολικούς επισκόπους;
Τι λέτε; Αυτό το βιβλίο δεν είναι ιδεολογικό δοκίμιο, αλλά απλή επιστολή από ένα πατέρα στον γιο του, και ο οποίος του συνιστά να απομακρυνθεί από την ιδεολογία και την πολιτική. Αυτό που έκανα εγώ ο ίδιος, αλλά υπερβολικά αργά. Για να σας απαντήσω, πρέπει να επιστρέψω σε ένα παρελθόν που θα ήθελα να εγκαταλείψω. Ας πούμε ότι ο νέος μας πρόεδρος περιβάλλεται από τις καλύτερες πένες. Η ομιλία είχε όμορφο ρυθμό και ύφος. Την κατάλληλη στιγμή. Δεν θα συζητούσα το περιεχόμενο, ακόμα κι αν η έκφραση μιας προς αποκατάσταση σύνδεσης μεταξύ του κράτους και της Καθολικής Εκκλησίας ξαφνιάζει. Αυτό που εντυπωσιάζει τον Καντίντ [όνομα του ήρωα του ομώνυμου ειρωνικού φιλοσοφικού έργου του Βολταίρου] στην ακολουθούμενη προσέγγιση είναι η κοινοτική διαίρεση των παρεμβάσεων επί του θέματος. Μιλούμε πρώτα στον προτεσταντικό κόσμο, στη συνέχεια στο Εβραϊκό Συμβούλιο, σήμερα στον καθολικό κόσμο.
Αύριο στους Ορθόδοξους και στη συνέχεια στους Βουδιστές. Γλυκά λόγια για όλους, αμερικάνικο στυλ. Προσθέτουμε, δεν συνθέτουμε. Μακριά από κάθε διευκρίνιση της αιχμής της λέξης εκκοσμίκευση. Ένας έξυπνος επιχειρηματίας γνωρίζει καλά ότι στο βασίλειο των αριθμών χρειάζεται πλεόνασμα ψυχής. Η ιδέα ότι η Γαλλία είναι ένα έθνος, ένας πολύ περίπλοκος λαός και μια ιστορία αρκετά πλούσια ώστε να έχει μια ψυχή από μόνη της, φαίνεται να διαφεύγει. Αυτό δεν αναιρεί το ρόλο των εκκλησιών σε αυτή την ιστορία, αλλά θα πρέπει να επαναπροσδιοριστεί. Βεβαίως, όταν διαβάζουμε τον Ρικέρ, γνωρίζουμε ότι χρειαζόμαστε έναν ορίζοντα για κάθε συλλογική δράση. Αλλά εάν η ουτοπία, στην προκειμένη περίπτωση, είναι η Ευρώπη, απαιτούνται δύσκολες πρωτοβουλίες.
Σε τι;
Μπορούμε οποιαδήποτε στιγμή κάνουμε ένα υπουργικό συμβούλιο ή ένα Κοινοβούλιο με μια συνθήκη, αλλά δεν δημιουργούμε έναν ευρωπαϊκό λαό με διάταγμα. Τοποθετώντας το κοινοβούλιο μπροστά από το λαό ήταν σα να βάζουμε το κάρο πριν από τα βόδια. Η ενωμένη Ευρώπη πέθανε για τα καλά, όπως είχε προβλέψει ο Βαλερύ στην εποχή του, με την εκθαμβωτική σαφήνεια του. Η Ευρώπη ως στρατηγική οντότητα δεν δημιουργήθηκε ποτέ λόγω έλλειψης συνόρων, δόγματος, αυτόνομου στρατού και αλυσίδας διοίκησης που δεν θα οδηγούσε, όπως το ΝΑΤΟ, στο Οβάλ Γραφείο. Οι στρατιωτικές ασκήσεις στη Γαλλία γίνονται στα αγγλικά, στα επιχειρησιακά πρότυπα του Πενταγώνου. Μένει να σώσουμε μια ασύγκριτη πολιτισμική ιδιαιτερότητα, αυτό το αντιφατικό μείγμα, επαναλαμβάνω τους όρους του Βαλερύ, τέσσερις αρετές, φαντασία, εμπιστοσύνη, κριτική σκέψη και σκεπτικισμό, αλλά αυτό εκπνέει μπροστά στα μάτια μας, κυριαρχημένο και υπονομευμένο από το υπερατλαντικό mainstream.
Σε ένα κείμενο στη Le Monde, αφιερωμένο στην κηδεία του Τζόνυ Χαλιντέι, σημειώσατε – με λύπη – ότι το showbiz φάνηκε να έχει γίνει “ένα νέο κρατικό σώμα” … Τι εννοείτε με αυτό;
Πάντα αγάπησα και απολάμβανα το κράτος – θέαμα, το οποίο απαιτεί μια συμβολική, μια γλώσσα και την απόσταση μεταξύ της σκηνής και της αίθουσας. Πρόκειται το μεγαλείο και τη δύναμη του θεάτρου. Το κράτος -σαγηνευτής θέλει φασαρία και θέαμα, live. Me αυτό είναι που το show bizz απόκτησε επίσημο χαρακτήρα από την ικανότητά του να διεισδύει μαζικά και αμέσως. Τρεις πρόεδροι της Δημοκρατίας στη σειρά για να αποχαιρετήσουν τον Τζόνι Χαλιντέι, ούτε έναν στιχουργό ούτε έναν συνθέτη, αλλά έναν κλώνο του Κινγκ και των Hells Angels στα Champs-Élysées, με συνοδεία της Ρεπουμπλικανικής Φρουράς.
Κανείς για να αποχαιρετήσει τον Πιέρ Μπουλέζ ο οποίος ζωντάνεψε και κράτησε ζωντανή τη σύγχρονη μουσική στη Γαλλία για μισό αιώνα. Αυτό τα λέει όλα. Αυτό που μπορούμε να περιμένουμε πλέον από την άρχουσα τάξη μας, από την εναρχία στην εξουσία [τους απόφοιτους της ΕΝΑ, της Σχολής από την οποία συνήθως προέρχονται οι Πρόεδροι της Γαλλίας] είναι η απουσία κριτικής σκέψης και η αλλοτρίωση. Στο εξής, κυβερνώ σημαίνει ακολουθώ και διαχειρίζομαι τα συλλογικά συναισθήματα, με άλλα λόγια: σκηνοθετώ στη μικρή οθόνη και συζητούμε για τα εξώφυλλα του περιοδικού Paris Match.
“Οι μαρράνοι [Εβραίοι της Ισπανίας που καταναγκάστηκαν να ασπαστούν τον καθολικισμό] επιβίωσαν για αρκετούς αιώνες χωρίς να αφομοιωθούν. Οι Ρεπουμπλικανοί μπορούν να πλησιάσουν ήρεμα τη διέλευση της ερήμου που τους περιμένει”. Πιστεύετε ότι οι καιροί είναι τόσο κακοί για τους Ρεπουμπλικανούς;
Δεν το νομίζω. Διαβάζω την εφημερίδα. Το όριο μεταξύ του ιδιωτικού και του δημόσιου, το οποίο αποτέλεσε τη βάση του κοσμικού χαρακτήρα, σβήνει. Η πελατειακή σχέση πελάτη αντικαθιστά τη δημόσια υπηρεσία, στο ταχυδρομείο, το νοσοκομείο, το σιδηρόδρομο, την τριτοβάθμια εκπαίδευση, όπου το κράτος χάνει ακόμη το μονοπώλιο της αντιπαραβολής βαθμών και διπλωμάτων. Η έννοια του γενικού συμφέροντος γίνεται διαμάχη μεταξύ των λόμπι. Η επιστροφή των εδαφών. Το κοινοτικό δίκαιο αποδομεί τις αρχές του δικαιϊκού μας σώματος. Μια διπλωματία και πάλι για τα όρια του κυρίαρχου, και πιο ηλίθιου, αρσενικού.
Η εθνική αρχή, που εκθειαζόταν παντού αλλού στις μεγάλες χώρες του κόσμου, ενοχοποιήθηκε για όλα τα δεινά μας. Εντούτοις, μου φαίνεται ότι όσοι έχουν κρατήσει την παλιά πίστη έχουν μέλλον. Υπάρχουν άνθρωποι όπως το Μπλανκέ που δεν παραδίνονται. Και το δημοκρατικό λογισμικό ή το δημοκρατικό DNA φαίνεται να είναι βαθιά ριζωμένο στη συλλογική μας ψυχή για να επανέλθει και να ματαιώσει μια μέρα το μεγάλο φιλελεύθερο μάρκετινγκ. Το πρόβλημα, κατά τη γνώμη μου, θα είναι τότε να καταφύγουμε, στο κλίμα του επανακτημένου πατριωτισμού και μιας επιστροφής στην πολιτική, σε μια αντίδραση τύπου αυτόχθονης ταυτότητας. Θα ήταν λυπηρό.
Αισθάνεστε να αναβιώνει έστω κατά τι η Τρίτη Δημοκρατία; Παραθέτετε Κλεμανσώ, Μπριάντ …
Είναι γνωστό κόλπο όταν λείπει η ουσία να καταφεύγουμε σε λέξεις. Αλλά θα ήταν κρίμα να δούμε την επιστροφή της εκπολιτιστικής αποικιοκρατίας και του φαλλοκρατικού ασυνείδητου, συστατικά στοιχεία της 3ης Δημοκρατίας. Αλλά τελικά η ιστορία είναι γεμάτη από παλιγγενεσίες … Η Ελλάδα συντρίφτηκε από τη Ρώμη, αλλά ήρθε το Βυζάντιο, που δημιούργησε έναν χιλιόχρονο ελληνικό πολιτισμό μετά την κατάρρευση της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ότι τα δύο ζωτικά κέντρα ενός μεγάλου χωριού δεν είναι ο ναός και η υπεραγορά, αλλά το σχολείο και το δημαρχείο, είναι μια ελπίδα ότι μπορεί να αναγεννηθούμε.
Tιτλοφορείτε το βιβλίο σας “Απολογισμός χρεωκοπίας“. Αλλά σε όλες τις σελίδες απευθύνεστε στον έφηβο γιο σας. Δεν πρόκειται μάλλον για συμβολαιογραφική πράξη μεταβίβασης παρά για “απολογισμό χρεωκοπίας” ;
Όμορφα τα λέτε! Ας πούμε, ναι, ζητώ από τον γιο μου Aντουάν να μην επαναλάβει αυτό που έκανα εγώ. Χαίρομαι που δεν επέλεξε τη φιλοσοφία ή τις Πολιτικές επιστήμες, αλλά τις αυστηρές επιστήμες. Αν ενδιαφερόταν για τις βλακείες και τις χαζομάρες του μετα-ανθρωπισμού, θα ανησυχούσα [γελάει]. Ότι είναι παθιασμένος με την αεροναυπηγική και τους επαναχρησιμοποιήσιμους πυραύλους, μου φαίνεται απείρως πιο αξιόλογο. Η πνευματική προσπάθεια και η ενεργητικότητα που επενδύονται στην έρευνα και την τεχνολογία είναι πιο αποδοτικές και διανεμητικές. Θαυμάζω την απλότητα των επιστημόνων. Αυτό που με ενθουσίαζε πάντα και αποτελεί για μένα εγγύηση για το μέλλον μας είναι ο τρόπος τους να μη θέλουν να εντυπωσιάζουν.
Μετάφραση: Ευάγγελος Νιάνιος
Πηγή: https://www.lexpress.fr/culture/debray-gouverner-c-est-desormais-gerer-les-emotions-collectives_2004146.html
