Η υπαρξιακή τουρκική απειλή

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

 ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΡΕΒΕΛΑΚΗΣ*

Γίνεται σταδιακά συνείδηση ότι το επικείμενο κύριο διακύβευμα της Ελλάδας δεν θα είναι το οικονομικό πρόβλημα, αλλά ο εκ Τουρκίας κίνδυνος. Οι συνταρακτικές αλλαγές των τελευταίων ετών έχουν αχρηστεύσει τη μέχρι πρότινος εμπειρία από τη σχέση μας με τη γείτονα. Υπάρχουν, βέβαια, εξελίξεις ευνοϊκές για τα ελληνικά συμφέροντα. Επί παραδείγματι, η ιστορική στρατηγική σχέση Τουρκίας – Ισραήλ ανετράπη εν μια νυκτί, με αποτέλεσμα το Ισραήλ να στραφεί προς την Ελλάδα και την Κύπρο. Εντούτοις, η συνολική εικόνα παραμένει ανησυχητική.

Η νέα κατάσταση, περίπλοκη και δυσνόητη με σημερινά κριτήρια, μπορεί να ερμηνευθεί αν αναχθούμε σε έναν αιώνα πίσω. Μετά την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Μουσταφά Κεμάλ κατόρθωσε να αναστείλει τη «βαλκανοποίηση», δηλαδή την επέκταση του κατακερματισμού της τέως αυτοκρατορίας από το ευρωπαϊκό στο ασιατικό της τμήμα. Η Συνθήκη της Λωζάννης ενοποίησε τον πολιτικό χάρτη της Ανατολίας, ανατρέποντας τη Συνθήκη των Σεβρών, η οποία τον διασπούσε σε διάφορα κράτη. Ετσι δημιουργήθηκε η Τουρκία. Σε ποιες, όμως, βάσεις;
Τουρκικό έθνος δεν υφίστατο. Στα εδάφη τής μετέπειτα τουρκικής επικράτειας είχε συγκεντρωθεί ένας ετερογενής πληθυσμός, κατά το πλείστον αγροτικός και προϊόν προσφυγικών ροών από περιοχές οι οποίες, από τον 18ο αιώνα και εξής, είχαν περιέλθει σε χριστιανικό έλεγχο. Αυτοί οι «θρησκευτικοί πρόσφυγες», οι muhacir, με διαφορετικές γλώσσες και παραδόσεις, είχαν ως μοναδική κοινή αναφορά το Ισλάμ.

 Ο Κεμάλ στήριξε την ενότητα του υπό κατασκευήν τουρκικού έθνους σε στοιχεία εισαγόμενα από τη Δύση: εκσυγχρονισμός και φυλετισμός. Δεν ήταν δυνατόν να εντάξει στη νέα ταυτότητα ένα ισχυρό ενδογενές στοιχείο χωρίς να επιστρέψει στην οθωμανική τραυματική εμπειρία. Αντικατέστησε, λοιπόν, τη θρησκεία με μια άλλη αναφορά, στην οποία προσέδωσε ιερά χαρακτηριστικά: το έδαφος. Το νέο εδαφικό δόγμα επέβαλε στους Νεοτούρκους να εγκαταλείψουν τον επεκτατισμό, έναντι της απόλυτης προάσπισης της εδαφικής ακεραιότητας.

Η αναμενόμενη φθορά του κεμαλικού ιδεολογήματος στα τέλη του εικοστού αιώνα οδήγησε στην αντικατάστασή του από τον ισλαμισμό και τον νεοοθωμανισμό. Επειτα από μια πρώτη ευφορική περίοδο, αυτή η vintage ιδεολογική αναθεώρηση απεδείχθη προβληματική. Αναβίωσαν οι παλαιές οθωμανικές αντιφάσεις ανάμεσα σε σουνίτες και αλεβίτες, οι οποίες ενίσχυσαν τις μεταγενέστερες: Τούρκοι έναντι Κούρδων, εξευρωπαϊσμένοι παράλιοι και αστοί έναντι των λοιπών. Οι εντάσεις αυτές οδήγησαν σε εκρήξεις βίας και σε μια αυξανόμενη αυταρχική και κατασταλτική πολιτική.

Τι απομένει για να διατηρεί τη συνοχή των πληθυσμών στην Τουρκία; Μόνον το έδαφος. Αυτό το «ιερόν» απειλείται τώρα από τις συνεχείς διπλωματικές και στρατιωτικές επιτυχίες του κουρδικού εθνικισμού. Η προοπτική να δημιουργηθεί κουρδικό κράτος, με αναπόφευκτα αλυτρωτικό χαρακτήρα, απειλεί το τελευταίο οχυρό της τουρκικής ταυτότητας. Ακόμη και ένα κουρδικό χωριό να αποσπασθεί από το τουρκικό έδαφος, ολόκληρο το οικοδόμημα της Τουρκίας κλονίζεται.

Η Τουρκία αντιμετωπίζει, επομένως, υπαρξιακή απειλή. Καθίσταται, κατά συνέπειαν, απρόβλεπτη. Η Ελλάδα είναι όμηρος της κατάστασης. Στην τουρκική προκλητικότητα έναντι της Ελλάδος και της Κύπρου, τα παλαιά ελληνοτουρκικά διακυβεύματα λειτουργούν προσχηματικά. Οι προκλήσεις της Τουρκίας δεν απευθύνονται κυρίως προς την Ελλάδα, καθώς η χώρα μας δεν επηρεάζει το ζωτικό κουρδικό ζήτημα. Εχουν αποδέκτες τη Δύση και, κυρίως, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Η απειλή να αποσταθεροποιηθούν η Ανατολική Μεσόγειος και τα Βαλκάνια είναι η απάντηση της Τουρκίας στην αμερικανική και ευρωπαϊκή υποστήριξη προς τους Κούρδους. Το κουρδικό ερμηνεύεται ως de facto ανατροπή της Συνθήκης της Λωζάννης. Εφόσον αμφισβητούνται τα ανατολικά της σύνορα, η Τουρκία δικαιούται να αναθεωρήσει τα δυτικά: τα κέρδη των Κούρδων εξισορροπούνται με απώλειες της Ελλάδος.

Τα περιθώρια ελιγμών της Δύσης είναι περιορισμένα. Εγκατάλειψη των Κούρδων συνεπάγεται την απώλεια της δυτικής γεωπολιτικής αξιοπιστίας. Επιπλέον, οι Δυτικοί δεν φαίνεται να αντιλαμβάνονται τη ζωτική σημασία του εδαφικού για την Τουρκία και, πιθανώς, υποτιμούν το θέμα. Ούτως ή άλλως, πρόκειται για μια κατάσταση προς το παρόν μη επιλύσιμη.

Οπως και αν εξελιχθούν οι σχέσεις Δύσης, Τουρκίας και Κούρδων, η Ελλάδα τοποθετείται στο κέντρο του τριγώνου. Ενδέχεται να αναβαθμιστεί ο γεωπολιτικός και γεωστρατηγικός της ρόλος· δεν μπορούν, όμως, να αποκλεισθούν και δυσάρεστες κατακλυσμιαίες εξελίξεις. Μόνον βέβαιο είναι ότι η Ελλάδα θα δεχθεί σοβαρούς κλυδωνισμούς οι οποίοι θα προέρχονται από τα τουρκικά προβλήματα.

Μέσα από το τουρκικό και το κουρδικό ζήτημα, η Ελλάδα επιστρέφει στις αβεβαιότητες, στις ευκαιρίες και στους κινδύνους της εποχής πριν και μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Εως σήμερα, μεταπολιτευτικά, το πρότυπο του ιδανικού ηγέτη ήταν ο Κωνσταντίνος Καραμανλής· στην εποχή που ανοίγεται μπροστά μας, πρέπει να αναζητηθούν ηγέτες-συνεχιστές της βενιζελικής πολιτικής και, κυρίως, της γεωπολιτικής παράδοσης.

* Ο κ. Γιώργος Πρεβελάκης είναι καθηγητής Γεωπολιτικής στη Σορβόννη (Paris I).

“Καθημερινή”

spot_img

2 ΣΧΟΛΙΑ

  1. Νομίζω ότι αποτελεί λάθος ανάγνωση της ιστορίας η αναγωγή της εκάστοτε συμπεριφοράς της τουρκίας απέναντι στην χώρα μας. Η τουρκική εξωτερική πολιτική δεν άλλαξε, απλά προσαρμόσθηκε στα σημερινά δεδομένα. Η εσωτερική κατάσταση της τουρκίας δεν παίζει κανέναν ρόλο, το τουρκικό κράτος έχει δυο σταθερές, τον στρατό για το εξωτερικό και την αστυνομία για το εσωτερικό. Με αυτές τις δυο σταθερές αποτελεί έναν απολύτως σεβαστό παίχτη στο εξωτερικό διότι ασκεί εξωτερική πολιτική με βάση τα συμφέροντά της.

  2. ….”Πρεπει να αναζητηθουν ηγετες – συνεχιστες της Βενιζελικης πολιτικης και κυριως της γεωπολιτικης παραδοσης” , καταληγει ο εξαιρετος καθηγητης της Γεωπολιτικης στο Παρισινο πανεπιστημιο κ. Πρεβελακης . Μονο που δεν μας εξηγησε στο αρθρο του τι εννοει σημερα συνεχιση της Βενιζελικης πολιτικης του 1915-1920, κατα την οποιαν ειχαμε εθνικο διχασμο, δυο Ελληνικα κρατη ,(Θεσ/νικης και Αθηνων) , ”σιαμαία ”προσκολληση μας στο αρμα της Ανταντ και κυριως της Αγγλιας , η οποια μας εγκατελειψε τελειως μετα τις εκλογες του 1920 και συνεβαλε μαζι με την Γαλλια στην Μικρασιατικη -Εθνικη καταστροφη μας και την φρικτη και πρωτογνωρη διεθνως ανταλλαγη των πληθυσμων το 1922 ,ενω ”υπεθαλψε” και την εμφυλιοπολεμικη κατασταση στην Ελλαδα μας απο το 1941-45, με την στηριξη και οικονομικη βοηθεια της σε ολες τις αντιστασιακες δυναμεις και κυριως στο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Φυσικα στον ”ανταρτοπολεμο” 1946-49 μας παρεδωσε -αυτη η Αγγλια- με ”108” στις ΗΠΑ του Τρουμαν , που βασιζομενες στην Συμφωνια της Γιαλτας του 1944 μας κρατησαν με οικονομικη και στρατιωτικη βοηθεια εκτος του ”Σιδηρου Παραπετασματος ” και εδωσαν την ευκαιρια στον ικανωτατο πολιτικο και πρωθυπουργο Κων/νο Καραμανλη να δημιουργησει την μεταπολεμικη Ελλαδα , χωρις εθνικους διχασμους και με προσηλωση στους Διεθνεις Οργανισμους του ΟΗΕ απο το 1945 , του ΝΑΤΟ απο το 1952 και των Ευρωπαικων Κοινοιτητων απο το 1979 . Φυσικα δεν ανελυσε και τι εννοει ο καλος καθηγητης ως συνεχεια ”της γεωπολιτικης παραδοσης μας”. Με λιγωτερες σιγουρα γνωσεις του αντικειμενου της γεωπολιτικης , τετοια γεωπολιτικη παραδοση θεωρειται -και ειχαν και ετηρησαν- μονο ο Μ.Αλεξανδρος και σχεδον ολοι οι Βυζαντινοι αυτοκρατορες. Μετα το 1844 με τον Κωλεττην και μεχρι το 1922 μας ετρεφε η γεωπολιτικη της Μεγαλης Ιδεας και της ανασυστασης της Βυζαντινης Αυτοκρατοριας με αυτοκρατορα τον Κων/νο τον 12ο ,Ιδεα που θαφτηκε οριστικως με την Μικρασιατικη καταστροφη, που ηταν βεβαιο επακολουθο ,ως μη επαρκως προετοιμασθεισα η εκστρατεια εκεινη το 1919 και με διχασμενο στρατο και λαο στην ενδοχωρα της μικρης Ελλαδος μας. Με τετοια καταληξη εκεινης της Βενιζελικης περιοδου δεν ειναι παρατολμο σημερα να αναζητουμε ηγεσιες με γεωπολικη παραδοση -που δεν εχουμε -, ενω ανηκουμε πολιτικως και οικονομικως στην μεγαλη και ισχυρη Ευρωπαικη Ενωση, εκτος αν θελουμε να ”προσδεθουμε” στον υπερποντιο Αγγλοαμερικανικο αξονα , που σιγουρα -οπως επραξε και πραττει εδω και 100 χρονια- δεν θα εγκαταλειψει για χαρη μας την ασπιδα της Ανατολης ΤΟΥΡΚΙΑ;;;. Εχουμε μεταπολεμικα δειγματα στην Κυπρο και δεν ”πρεπει να τσιμπησουμε το τυρακι στην φακα” αλλα να απαιτησουμε απο τους Ευρωπαιους ,οπως μας εσωσαν οικονομικως με τρια Μνημονια και με τρεις διαφορετικες κυβερνησεις να μας σωσουν και ως Επικρατεια απο την βουλιμικη ΤΟΥΡΚΙΑ, χωρις παλινδρομησεις στην παγια μεταπολιτευτικη μας εξωτερικη πολιτικη. . Αφηστε , που και στρατιωτικως- σε ηθικο και σε υλικο ,αλλα και σε ηγεσια- υστερουμε εμφανως των εποχων των Βαλκανικων πολεμων, του ΟΧΙ και του” ανταρτοπολεμου” . Αλλοι καιροι, αλλοι στρατοι, αλλοι Ελληνες τοτε. Τωρα μας φθανει ,που μαλωνουμε και δεν μπορουμε να βαλουμε ταξη στα γηπεδα.

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα