Αποψη: Κρίσιμα ερωτήματα για την ονομασία των Σκοπίων

Τις τελευταίες μέρες αναζωπυρώθηκε, για μία ακόμα φορά, το ενδιαφέρον του πολιτικού συστήματος και κατ’ επέκταση της δημοσιογραφικής και της ευρύτερης κοινής γνώμης, για το από τριακονταετίας περίπου αποτελματωμένο ζήτημα της ονομασίας των Σκοπίων. Το οποίο κατά καιρούς αφυπνίζεται, σαν να θέλει να μας υπενθυμίσει την ύπαρξή του ώστε να μην επαληθευθεί η προ πολλών ετών πιθανολόγηση της αναπόφευκτης μεσοπρόθεσμης λήθης περί αυτού.

Τις περιστασιακές αυτές εξάρσεις του πυροδοτούσε συνήθως η δραστηριοποίηση, ποικίλης αιτιολογίας και προτροπής, του επί δεκαετίες εκπροσώπου του Γ.Γ. του ΟΗΕ Μάθιου Νίμιτς ή, σπανιότερα, κάποια έμμεσα ή και άμεσα σχετιζόμενα με αυτό γεγονότα (όπως προσπάθειες ένταξης της ΠΓΔΜ σε διεθνείς οργανισμούς). Αυτή τη φορά το έναυσμα και, σε κάποιο βαθμό για ορισμένους, το άλλοθι, παρασχέθηκε από τον σχηματισμό νέας κυβερνήσεως στα Σκόπια υπό τον μετριοπαθή, όπως χαρακτηρίζεται, Ζόραν Ζάεφ. Ο κ. Ζάεφ διαδέχθηκε τον ακραία εθνικιστή και σκληροπυρηνικό κ. Γκρούεφσκι.

Η εξέλιξη αυτή κρίθηκε ότι δικαιολογεί βάσιμες προσδοκίες αν όχι για να «λύσουμε», πάντως για να «κλείσουμε» αυτό το χρονίζον και ως εκ τούτου ενοχλητικό θέμα. Σε αυτό εκτιμάται ότι θα βοηθήσει και η σχετική εγγενής προδιάθεσή μας και το σύμπλεγμα αναπολήσεως θεωρητικών και εξωπραγματικών, ως επί το πλείστον, «χαμένων ευκαιριών». Αντί ωστόσο της επιβεβλημένης σοβαρότητος, ώστε να απαντηθούν ορισμένα ερωτήματα που θα πρέπει ανυπερθέτως να συνεκτιμηθούν προκαταβολικά προκειμένου να χαραχθεί η προσφορότερη τακτική και στρατηγική και να ενημερωθεί σωστά η κοινή γνώμη, γινόμεθα μάρτυρες δυστυχώς της συνήθους πολιτικής και διακομματικής αντιπαραθέσεως. Και μάλιστα μέχρι σημείου, πολλές φορές, επιδείξεως πρόδηλης άγνοιας, γελοιότητος και ευσεβοποθισμού, με δημόσια κατάθεση ιδεών και εισηγήσεων ονοματολογίας. Το αποτέλεσμα είναι η εντύπωση ότι μαλώνουμε σε έναν, εν μέρει τουλάχιστον, ξένον αχυρώνα.

Τα ερωτήματα που μέχρι στιγμής δεν έχουν διευκρινισθεί στον δημόσιο διάλογο άπτονται της αδήριτης ανάγκης για μία εμπεριστατωμένη στάθμιση των αντικειμενικών δεδομένων του προβλήματος, πέραν του ονόματος αυτού καθεαυτό, που ασφαλώς αποτελεί την κύρια αλλά όχι την αποκλειστική παράμετρό του. Αλήθεια, τι ακριβώς έχουμε εις χείρας μας εκτός από τη διαφαινόμενη εποικοδομητική διάθεση του κ. Ζάεφ – και αυτή πάντα σε σύγκριση προς την αδιαλλαξία του κ. Γκρούεφσκι;

Εχουμε μήπως κάποιο συγκεκριμένο και απτό δείγμα γραφής ως προς την πρακτική έκφραση της καλής αυτής διαθέσεως, πέραν του υπαινιγμού του να μετονομάσει το αεροδρόμιο των Σκοπίων, που άλλωστε θυμίζει το προηγούμενο του Γκλιγκόροφ να αποσύρει τον Ηλιο της Βεργίνας από τη σκοπιανή σημαία το 1995; Εχουμε συνειδητοποιήσει το γεγονός ότι ο ακραίος κ. Γκρούεφσκι δεν έκανε τίποτε άλλο από το να εφαρμόσει επιμελώς την επί είκοσι σχεδόν χρόνια πάγια αρνητικότητα των Σκοπίων; Εχουμε αντιληφθεί την πιθανότητα να εξεδήλωσε τις εξτρεμιστικές εθνικιστικές θέσεις του επωφελούμενος απλώς μιας υπαρκτής πραγματικότητας στα Σκόπια, την οποία ενδεχομένως θα αναγκασθεί να σεβασθεί και ο «καλοπροαίρετος» κ. Ζάεφ;

Εχουμε συνεκτιμήσει, στο πλαίσιο αυτό, τον χάρτη και τις ισορροπίες των πολιτικών δυνάμεων της γείτονος και τα συνακόλουθα περιθώρια εφαρμογής της μιας ή της άλλης πολιτικής, κυρίως όταν πρόκειται για ριζική αναθεώρηση της μέχρι τούδε αδιαλείπτως ακολουθούμενης γραμμής, με άλλα λόγια για τη γνωστή και παρ’ ημίν «κωλοτούμπα»; Η μεταστροφή αυτή συνεπάγεται πολιτικό κόστος το οποίο, ανεξαρτήτως καλών προθέσεων, αποτελεί πάντοτε το θεμελιώδες κριτήριο στη λήψη σχετικών πολιτικών αποφάσεων, και φυσικά όχι μόνο στα Σκόπια.

Εχουμε άραγε μελετήσει τον τρόπο και τη μέθοδο αντιμετωπίσεως τυχόν αποφάσεως της άλλης πλευράς να καταφύγει –έστω κατ’ ανάγκη– σε δημοψήφισμα προς επικύρωση οποιασδήποτε συμφωνίας, πράγμα που πιθανότατα θα παρασύρει και εμάς σε παρόμοιες επικίνδυνες διχαστικές διαδικασίες, με προφανείς καταλυτικές επιπτώσεις; Εχουν ληφθεί υπόψη πιθανές αντιδράσεις του αλβανικού πληθυσμού των Σκοπίων και οι μακροπρόθεσμες γεωστρατηγικές συνέπειες σε περίπτωση τυχόν αποσχίσεώς του;

Εχει εξασφαλισθεί κατά τρόπο αδιαμφισβήτητο ότι η καλή διάθεση του κ. Ζάεφ καλύπτει πλήρως τον απαράβατο ελληνικό όρο για γενική χρήση του όποιου ονόματος συμφωνηθεί erga omnes – έναντι όλων τόσο στις διεθνείς σχέσεις της χώρας όσο και στο εσωτερικό, με ανάλογη συνταγματική και νομοθετική αναθεώρηση; Η πρόβλεψη αυτή είναι ίσως σημαντικότερη από το όνομα καθεαυτό. Και στο πλαίσιο αυτό έχει διερευνηθεί ο επιθετικός προσδιορισμός που παράλληλα με το συμφωνηθέν όνομα θα χρησιμοποιείται σε επιμέρους τομείς – π.χ. για τους υπηκόους, τα διαβατήρια, τη γλώσσα, τις Αρχές κ.λπ.;

Πέραν της προσφοράς του κ. Ζάεφ για μετονομασία του αεροδρομίου των Σκοπίων έχει επισημανθεί ανάλογη προθυμία εξαλείψεως όλων των αλυτρωτικών κρουσμάτων στη συμπεριφορά των γειτόνων μας και πρωταρχικά στα σχολικά βιβλία και τη γενικότερη εκπαιδευτική πολιτική τους;

Τέλος, έχει εξετασθεί η διαδικασία με την οποία όσες χώρες έχουν ήδη αναγνωρίσει τα Σκόπια με το συνταγματικό λεγόμενο όνομά τους θα προβούν και πάλι σε πράξη αναγνωρίσεως της χώρας με το νέο όνομά της, που θα πρέπει να γνωστοποιηθεί στους τρίτους με επίσημη διακοίνωση της κυβερνήσεώς της;

Τα ερωτήματα αυτά αντικατοπτρίζουν έναν προβληματισμό που απαιτείται να συνεκτιμηθεί σοβαρά κατά τον χειρισμό του θέματος. Οχι ασφαλώς για να επιβαρύνει τη διαπραγματευτική διαδικασία με στοιχεία υπερβολικών επιδιώξεων και αρνητικής συμπεριφοράς. Αλλά αντιθέτως για να εξασφαλίσει ακριβώς τα αυτονόητα προαπαιτούμενα επιτυχίας στο εγχείρημα της ονοματοδοσίας των Σκοπίων, ώστε να αποτραπεί η δημιουργία καταστάσεως χειρότερης της σημερινής και μάλιστα επικυρωμένης με τη σφραγίδα της καταρρεύσεως μιας πανηγυρικά προαναγγελθείσης προσπάθειας.

* Ο κ. Χρ. Γ. Ζαχαράκις είναι πρέσβυς ε.τ.

“Καθημερινή”