Η τυραννία της ιδεολογίας

Πόσες χιλιάδες «προοδευτικοί» της Δύσης έκλειναν τα μάτια  στις φυλακίσεις, εξορίες κι εκτελέσεις για να προοδεύουν οι ιδέες ασχέτως αν εξαφανίζονταν αμέτρητες ψυχές ; Πως μπόρεσαν οι λέξεις να έχουν περισσότερη αξία από τους ανθρώπους ;

Ο Ρώσος νομπελίστας συγγραφέας Αλεξάντερ Σολτζενίτσιν (1918-2008) έζησε σχεδόν δέκα χρόνια στο πετσί του τα σταλινικά στρατόπεδα συγκέντρωσης της Σιβηρίας. Την προσωπική του εμπειρία αλλά και μαρτυρίες 200 και πλέον πολιτικών κρατουμένων κατέγραψε το 1973 στο κλασικό βιβλίο του «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» κάνοντας ευρέως γνωστό στη Δύση τον κόκκινο ολοκληρωτισμό.

Απ’ αυτό το βιβλίο θα σταθούμε σ’ ένα απόσπασμα –κλειδί για μας :

   «Η ιδεολογία ! Αυτή δίνει την απαιτούμενη δικαίωση στο κακούργημα και την απαραίτητη μακρόχρονη σταθερότητα στον κακούργο. Αυτή είναι η κοινωνική θεωρία που κάνει τις πράξεις του να φαίνονται καλές τόσο στα δικά του μάτια όσο και στα μάτια των άλλων, έτσι ώστε να μην ακούει μομφές και κατάρες, αλλά επαίνους και εγκώμια.

    Για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους, οι Ιεροεξεταστές ισχυρίζονταν ότι αποβλέπουν στην εδραίωση του χριστιανισμού, οι αποικιοκράτες ότι επιδιώκουν τη διάδοση του πολιτισμού, οι ναζί ότι περιφρουρούν τη φυλή τους και οι Ιακωβίνοι (οι παλαιότεροι και οι νεότεροι) ότι θέλουν να εξασφαλίσουν την ισότητα, την αδελφοσύνη και την ευτυχία των μελλοντικών γενεών.

        Χάρη στην Ιδεολογία φόρτωσαν στον 20^ο αιώνα κακουργήματα σε βάρος εκατομμυρίων ανθρώπων. Πως τολμούμε λοιπόν να επιμένουμε πως δεν υπάρχουν κακούργοι ; Ποιός αφάνισε τότε αυτά τα εκατομμύρια ; Χωρίς αυτούς τους κακούργους δεν θα υπήρχε το Αρχιπέλαγος…

     Αυτοί που γύριζαν το χερούλι της κρεατομηχανής, ακόμα και το 1937, είναι σήμερα ηλικιωμένοι, μεταξύ πενήντα και ογδόντα χρονών. Ας είμαστε μεγαλόψυχοι. Δεν θα τους τουφεκίσουμε, δεν θα ρίξουμε πάνω τους βροχή από κοριούς,  δεν θα τους κρατήσουμε όρθιους και άυπνους για μια εβδομάδα, δεν θα τους χτυπήσουμε με μπότες και λαστιχένια μαστίγια, δεν θα τους σφίξουμε το κρανίο με σιδερένιο στεφάνι, δεν θα τους στριμώξουμε στα κελιά σαν αποσκευές, στοιβαγμένους τον ένα πάνω στον άλλο.

   Δεν θα κάνουμε τίποτα από όσα έκαναν αυτοί. Εχουμε όμως χρέος, απέναντι στη χώρα μας και τα παιδιά μας, να τους βρούμε και να τους δικάσουμε όλους ! Να δικάσουμε όχι πια τόσο αυτούς τους ίδιους, όσο τα εγκλήματά τους. Να καταφέρουμε να φωνάξει ο καθένας τους, έστω και μια φορά : «Ναι, είμαι δήμιος και δολοφόνος».

      Πρέπει να καταδικάσουμε δημόσια την ίδια την ΙΔΕΑ πως ορισμένοι άνθρωποι μπορούν να εξοντώνουν τους άλλους !

      Οταν αποσιωπάμε το έγκλημα, όταν το καταχωνιάζουμε βαθιά μέσα στο σώμα για να μη φαίνεται καθόλου, τότε το  ΣΠΕΡΝΟΥΜΕ και θα φυτρώσει στο μέλλον χιλιάδες φορές πιο πυκνό. Οταν δεν τιμωρούμε τους εγκληματίες, όταν δεν τους κατακρίνουμε καν, δεν εξασφαλίζουμε μόνο τα ασήμαντα γεράματά τους, αλλά ταυτόχρονα αφαιρούμε κάτω από τα πόδια των επερχόμενων γενεών κάθε βάση δικαιοσύνης.

      Αυτός είναι ο λόγος, που οδηγεί στον πολλαπλασιασμό των «αδιάφορων». Οι νέοι εξοικειώνονται με την ιδέα πως η ατιμία δεν τιμωρείται ποτέ σ ’αυτόν τον κόσμο, αλλά φέρνει πάντα την ευδαιμονία».

Σκέψεις καίριες και ουσιαστικές από τον Σολτζενίτσιν, με τον επίλογό του να θυμίζει τον καθ’ ημάς πολιτικό βίο, όπου  χρόνια τώρα βασιλεύει η ατιμωρησία και το «μεταξύ μας μεταξά» παρά τα σκάνδαλα, τις μίζες και τις ρεμούλες.

Σχετικά με την ιδεολογική τύφλωση σημειώνει ο Ρουμάνος στοχαστής και συγγραφέας Νικολάε ΣτάΪνχαρτ στο βιβλίο του «Το ημερολόγιο της ευτυχίας» :

«Δεν μπορούμε ούτε να ατενίσουμε και πολύ περισσότερο να πραγματοποιήσουμε εδώ σ’ αυτόν τον κόσμο την υπέρτατη τελειότητα. Όλα τα καθεστώτα, που είχαν αυτό τον στόχο, απέτυχαν και κατέληξαν στο σφάλμα και την τυραννία, διότι στόχευαν σε μια ουτοπία, για την οποία δεν γινόταν να μην καταλάβουν με τον καιρό πως δεν ήταν σε θέση να τη δημιουργήσουν. Γι’ αυτό και προσπάθησαν να την επιβάλλουν με διατάγματα.

   Οποιος στοχεύει στην τέλεια κοινωνία καταλήγει πάντοτε σε μια υποχρεωτική ευτυχία, που την επικυρώνουν η αστυνομία και ο ποινικός κώδικας».

Ο… χάρτινος πύργος της ευτυχίας

«Ποιά ευτυχία είναι δυνατή , αν θεμελιωθεί στη δυστυχία του άλλου;» αναρωτιόταν προφητικά ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι στο λόγο του για τον Πούσκιν το 1880.  Και συνεχίζει:

«Φανταστείτε πως πρόκειται να ανεγείρετε το οικοδόμημα του προορισμού των ανθρώπων με την πρόθεση να τους κάνετε ευτυχισμένους, τέλος πάντων, να τους χαρίσετε επιτέλους την ειρήνη και ανάπαυση.Ε, λοιπόν φανταστείτε πως για να φτάσετε σ’ αυτό το σκοπό είναι αναγκαίο και απόλυτα απαραίτητο να θανατώσετε με βασανιστήρια ένα μονάχα ανθρώπινο πλάσμα, και παραδεχτείτε ακόμα ότι είναι πλάσμα που δεν φαίνεται και τόσο άξιο στα μάτια σας, και που ακόμα μπορεί από κάποια άποψη να φαίνεται αλλόκοτο και γελοίο…

    Λοιπόν δεν πρόκειται παρά μόνο αυτόν να κουκουλώσετε με όνειδος και ατιμία και να τον θανατώσετε με βασανιστήρια, και πάνω στα δάκρυα αυτού του ατιμαζόμενου γέροντα να ανεγείρετε το οικοδόμημά σας. Δίνετε συγκατάθεση να είσαστε σεις αυτός ο αρχιτέκτονας μ’ αυτούς τους όρους ; Εδώ είναι το πρόβλημα, ο κόμπος.

   Και θα μπορούσατε , έστω και για μια στιγμή, να παραδεχθείτε την ιδέα, ότι οι άνθρωποι για τους οποίους  ανυψώθηκε αυτός ο Πύργος θα μπορούσαν με τη σειρά τους να δεχτούν από τα χέρια σας τέτοια ευτυχία, θεμελιωμένη στην οδύνη ενός ανθρώπινου πλάσματος, έστω και του πιο μηδαμινού, θανατωμένου απάνθρωπα και άδικα ; Θα μπορούσαν αυτοί, έχοντας δεχτεί αυτή την ευτυχία, να μείνουν ευτυχισμένοι ;»

Η φιλόσοφος Χάνα Αρεντ στο σπουδαίο έργο της «Πηγές του Ολοκληρωτισμού», στο τρίτο μέρος «Το ολοκληρωτικό σύστημα» που αναφέρεται στο ναζισμό και τον κομμουνισμό, έχει ένα κεφάλαιο με τίτλο «Ιδεολογία και τρομοκρατία». Ιδού ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα :

«Οι ιδεολογίες δεν ενδιαφέρονται ποτέ για το θαύμα της ύπαρξης…. Ολες περιέχουν ολοκληρωτικά στοιχεία… Εχουν την τάση να μην αναφέρονται σ’ αυτό που υπάρχει, αλλά σ’ αυτό που εξελίσσεται, σ’ αυτό που γεννιέται και πεθαίνει… Η προπαγάνδα του ολοκληρωτικού κινήματος χρησιμεύει στην αποκόλληση της σκέψης από την εμπειρία και την πραγματικότητα… Η ιδεολογική σκέψη κατατάσσει τα γεγονότα μ’ έναν εντελώς λογικό τρόπο, που ξεκινάει από  μια υπόθεση που θεωρείται αξίωμα και εξηγεί όλα τ’ άλλα».

Υπάρχουν σημαντικά βιβλία- μαρτυρίες αλλά και  λογοτεχνικά έργα όπου μπορεί ο καλοπροαίρετος και ανοιχτόμυαλος αναγνώστης να διαβάσει, να μάθει και να συλλογιστεί για το πώς στο όνομα ενός καλύτερου ουτοπικού κόσμου αφανίστηκαν και χαραμίστηκαν εκατομμύρια ανθρώπινες ψυχές μέσα στον 20^ο αιώνα. Βιβλία όπως :

«Ελπίδα στα χρόνια της απελπισίας» της Ναντιέζντα Μάντελσταμ.  «Μια χούφτα στάχτη» του Ολεγκ Βολκόφ . «Αρχιπέλαγος Γκουλάγκ» του Αλ.Σολτζενίτζιν.  «Ιστορίες απο την Κολιμά» του Βαρλάμ Σαλάμοφ. «Η ζωή και το πεπρωμένο», «Τα πάντα ρει» του Βασίλη Γκρόσμαν. «Δόκτωρ Ζιβάγκο» του Μπόρις Πάστερνακ. «Μαρτυρολόγιο» του ΑντρέΪ Ταρκόφσκι. «Ημερολόγιο ευτυχίας» του Νικολάε Στάϊνχαρντ.
«Αγριόκυκνοι-τρείς κόρες της Κίνας» της Γιούνγκ Τσανγκ. «Η κόκκινη αζαλέα» της Αντσι Μιν. «Το καθημερινό τίποτα» της Κουβανέζας Ζοέ Βαλντέζ. «Stasiland-ιστορίες πίσω από το τείχος του Βερολίνου» της Αννα Φούντερ.

Οι ιδεολογίες τυφλώνουν, γεννούν μίσος, φθόνο, αντιπαλότητα, έχθρα. Γι’αυτό και τις καλλιεργούν έντεχνα και τις εκμεταλλεύονται οι «εργολάβοι» της… επαναστατικής προοδευτικότητας.

Οι  αξίες  ανυψώνουν τον άνθρωπο. Είναι διαχρονικές και στέρεες όπως η καλοσύνη, η ευγένεια, η αρχοντιά, το ήθος, η γενναιοδωρία, η φιλοπατρία. Χρειάζονται πρότυπα, κόπος, αγωγή, παιδεία.

Χωρίς σήμερα να υποτιμούμε την ασυδοσία, τις ανισότητες, τα αδηφάγα σαγόνια πολυεθνικών, χρηματιστηρίων και τραπεζών, που ελέγχουν σε μεγάλο βαθμό τους πολιτικούς των δυτικών κρατών, θέλουμε να ελπίζουμε στη ενδυνάμωση, στο πλάτεμα της δημοκρατίας με κοινωνικές δομές που να σέβονται τον πολίτη και αντίστοιχα αυτός το κράτος.

Σ’ένα επόμενο τεύχος θα αναφερθούμε στη σύγχρονη αδηφάγα κυριαρχία της παγκοσμιοποίησης και την… αιχμαλωσία της τεχνολογίας.

Ο Γιώργος Βιδάλης εργάστηκε ως δημοσιογράφος για 32 χρόνια στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», στο πολιτιστικό τμήμα. Εχει γράψει το μυθιστόρημα «Τρυφερή είναι η ήττα» (Κέδρος).

https://vidalart.gr/%CE%B7-%CF%84%CF%85%CF%81%CE%B1%CE%BD%CE%BD%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%B9%CE%B4%CE%B5%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1%CF%82/