Τα Μέσα Ενημέρωσης στην Ελλάδα. Οι σχέσεις με την πολιτική εξουσία.

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΑΒΒΙΔΗ ΣΤΗ ΣΧΟΛΗ ΓΟΝΕΩΝ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ

Το πρόβλημα με μια ομιλία για τα ΜΜΕ στην Ελλάδα είναι τι γνωρίζει και τι θέλει να μάθει ένα ακροατήριο. Έχουν ακουστεί και έχουν γραφεί πολλά γύρω από το θέμα.

Βρισκόμαστε σε μια φάση αποδόμησης των Μέσων Ενημέρωσης.

Μια μεταβατική φάση όπου το παλιό συνυπάρχει σε διάφορες μορφές με το νέο και το πεδίο δεν έχει διαμορφωθεί.

Η παραδοσιακή εφημερίδα η οποία υποχωρεί, συνυπάρχει με το διαδίκτυο.

Η παραδοσιακή τηλεόραση συνυπάρχει με τις ποικίλες μορφές τηλεοπτικού demand ή cloud.

Το παραδοσιακό ραδιόφωνο συνυπάρχει με την ευκολία που μπορεί κανείς μέσω διαδικτύου να δημιουργήσει έναν ραδιοφωνικό σταθμό ή, να μεταδώσει μέσω live streaming μια εκδήλωση με εικόνα.

Σ αυτό το πεδίο τα ερωτήματα είναι πολλά και σύνθετα.

-Ποιος ο ρόλος των επαγγελματικών ΜΜΕ;

-Ποια η αξιοπιστία τους;

-Η δημοσιογραφία των κοινωνικών δικτύων μπορεί να υποκαταστήσει την επαγγελματική;

-Μπορεί να διαδραματίσουν τα παραδοσιακά Μέσα Ενημέρωσης ρόλο χειραγώγησης της κοινωνίας;

-Ποιος ήταν ιστορικά αυτός ο ρόλος και κατά πόσο επηρέασε την πολιτική, οικονομική και κοινωνική εξέλιξη;

-Ποιο είναι το επίπεδο ενημέρωσης στην Ελλάδα και ποιος ευθύνεται γι αυτό;

-Μπορεί να αλλάξει;

-Θέλει η πολιτεία και η κοινωνία να αλλάξει;

Αυτά είναι μερικά από τα ερωτήματα που απασχολούν όλους, όχι μόνο τους δημοσιογράφους, και στα οποία θα επιχειρήσω να δώσω απαντήσεις.

ΟΙ ΕΥΘΥΝΕΣ

Η κρίση και η απαξίωση των ΜΜΕ στην Ελλάδα επιτάθηκε με την γενικότερη κρίση που διανύουμε.

Ο κόσμος αναζητούσε κάποιον υπεύθυνο γι αυτό που του συμβαίνει. Στην αρχή έριξε ευθύνες στους πολιτικούς τους οποίους, αφού τους απαξίωσε δεν ικανοποιήθηκε με το αποτέλεσμα.

Θεώρησε υπεύθυνους και τους δημοσιογράφους στη λογική ότι συγκάλυψαν το πρόβλημα, δεν το ανέδειξαν και χειραγώγησαν την κοινωνία σε ένα πολιτικο-οικονομικό παιχνίδι που οδήγησε την χώρα στα σημερινά αδιέξοδά της.

Ο κόσμος έχει δίκαιο μέχρι ενός βαθμού.

Υπήρξαν τέτοια ΜΜΕ που τόσο τα ίδια όσο και οι ιδιοκτήτες τους είχαν, ενδεχομένως, οφέλη από μια τέτοια εξέλιξη.

Δεν έχει δίκαιο, όμως, στο ότι κάποια μέσα δεν χτύπησαν το κουδούνι. Όχι, μόνο κουδούνι αλλά καμπάνες χτυπούσαν.

Θα σας αναφέρω την ταπεινότητά μου και την εκπομπή που έκανα. Όποτε θίγαμε ζητήματα οικονομικά και ασφαλιστικά, οι προσκεκλημένοι περιέγραφαν με ενάργεια το πρόβλημα. Εμφάνιζαν ένα βουνό χρεών και άφηναν υπονοούμενα για την λύση.

Στην κοινωνία είχε διαμορφωθεί τέτοιο κλίμα που δεν τολμούσε να ζητήσει κανείς μέτρα αντιμετώπισης του προβλήματος. Έφθαναν μέχρι την περιγραφή.

Είμαι σίγουρος πως αυτοί που σήμερα υποστηρίζουν γιατί δεν μας τα λέγατε, αν τα λέγαμε και, κυρίως, αν η πολιτεία αποφάσιζε να πάρει μέτρα, θα αντιδρούσαν.

Υπάρχει, δηλαδή, μια υποκρισία, γύρω από τα ΜΜΕ και το ρόλο τους.  Μια συνομωσία για την συγκάλυψη των ευθυνών.

ΣΥΝΕΥΘΥΝΗ

Ποια ήταν τα ΜΜΕ που συνήθως, παρακολουθούσε και παρακολουθεί ο κόσμος;

Αυτά που έκαναν την είδηση διασκέδαση.

Αυτό βόλευε όλους.

Βόλευε τα Μέσα διότι είχαν ένα κοινό εύκολα χειραγωγήσιμο. Βόλευε και το κοινό διότι προσλάμβανε την είδηση ως διασκέδαση.

Δεν έχω εμπειρία ξένων τηλεοράσεων αλλά στην Ελλάδα έφθασαν στην κορυφή της τηλεθέασης εκπομπές χαμηλότατου επιπέδου.

Αυτή η προτίμηση δημιουργούσε μια κατάσταση αξεπέραστη. Δεν υπήρχε περίπτωση να επιβιώσει εκπομπή που θα επιχειρούσε να αντιμετωπίσει με σοβαρό και διεισδυτικό τρόπο ένα θέμα.

Προϋπόθεση για να πάρεις και να συντηρήσεις εκπομπή σε Μέσο πανελλαδικής εμβέλειας ήταν η τηλεθέαση να μην πέφτει κάτω από 10%. Και οι ώρες μετάδοσης ήταν μετά τις 12 τα μεσάνυχτα. Τι εκπομπή να κάνεις και ποιος να σε δει;

Αυτό είναι το ένα ζήτημα που έχει να κάνει με το τι Μέσα Ενημέρωσης θέλει μια κοινωνία. Αν η κοινωνία επιδιώκει ποιοτικά μέσα ενημέρωσης τα ευτελή, όσο χρήματα και να καταναλώνουν οι ιδιοκτήτες τους δεν θα μπορέσουν να επιβιώσουν.

Διότι δεν είναι μόνο τα χρήματα που πρέπει να βάλει κάποιος. Είναι και η αποτελεσματικότητα στο ρόλο που θέλεις να παίξεις.

Βάζεις χρήματα, εντάξει. Επηρεάζεις την κοινή γνώμη ή σημαντικό μέρος της; Αν όχι απέτυχες.

Το άλλο ζήτημα που επηρεάζει τα Μέσα Ενημέρωσης στην Ελλάδα είναι οι ιδρυτικοί τους νόμοι.

Και η Ραδιοφωνία και η Τηλεόραση δημιουργήθηκαν με ιδρυτικούς νόμους δικτατορικών καθεστώτων.

Η μεν ραδιοφωνία επί Μεταξά, η δε τηλεόραση, κυρίως, επι Παπαδόπουλου.

Κάτι πέρασαν στο νόμο δημιουργίας τους οι νομοθέτες δικτατορικών καθεστώτων.

Για παράδειγμα στον τηλεοπτικό χώρο δημιουργήθηκε εκτός από την ΕΡΤ και η ΥΕΝΕΔ που σκόπευε κυρίως στην ενημέρωση των Ενόπλων Δυνάμεων. Χρειάζονταν ειδικό Μέσο οι ένοπλες δυνάμεις για να ενημερωθούν; Δεν υπήρξε διεθνές προηγούμενο εξ όσων γνωρίζω.

Όταν καταργήθηκε η ΥΕΝΕΔ δεν πέρασαν μόνο το προσωπικό και τα μηχανήματά της στην ΕΡΤ αλλά και η νοοτροπία.

Η κρατική τηλεόραση ποτέ δεν ήταν ελεύθερη.

Παραθυράκια αφήνονταν που οι δημοσιογράφοι προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν. Σήμερα βιώνουμε το απόγειο της εθελούσιας χειραγώγησης της ενημέρωσης από τα κρατικά ΜΜΕ. Προσφέρονται μόνοι τους για χειραγώγηση.

Οι εργαζόμενοι σ αυτά θεωρούν πως η σημερινή κυβέρνηση τους έκανε χάρη με την επαναπρόσληψή τους και άρα πρέπει να την υπηρετήσουν. Αυτό δεν είναι λογική ενημέρωσης παρά αντίληψη υποβαθμισμένων κοινωνιών.

Τέλος, υπάρχουν και οι σκοπιμότητες για την κατάντια των Μέσων Ενημέρωσης. Οι σκοπιμότητες των ιδιοκτητών και όχι των δημοσιογράφων. Ελάχιστες είναι οι δυνατότητες που έχει ένας δημοσιογράφος να κάνει παιχνίδι με το Μέσο που εργάζεται. Παιχνίδι δευτερεύουσας σημασίας που αν έρχεται σε αντίθεση με το συμφέρον του ιδιοκτήτη δεν μπορεί να διανοηθεί ότι θα το περάσει.

ΟΙ ΤΡΕΙΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ

Ας έρθουμε τώρα στο πως παίζεται το παιχνίδι. Διότι παίζεται διαφορετικά, αναλόγως, της εποχής.

Υπήρξαν τρείς μεγάλες περίοδοι που χαρακτήριζαν τις επιλογές των Μέσων.

Στην πρώτη, η ύπαρξη και η λειτουργία των ΜΜΕ βασιζόταν στο κοινό τους. Στην κυκλοφορία ή την τηλεθέασή τους. Την περίοδο αυτή έπρεπε να ικανοποιούν το κοινό τους. Ίσως ήταν η καλύτερη περίοδος της δημοσιογραφίας διότι υπήρχαν περιθώρια κάποιας ανεξάρτητης έρευνας. Βεβαίως, στις κρίσιμες περιστάσεις, και αφού με την άσκηση δημοσιογραφίας είχε διαμορφωθεί ένα σημαντικό αριθμητικά κοινό, οι ιδιοκτήτες έκαναν το παιχνίδι τους.

Ήσαν, όμως, οι παραδοσιακοί ιδιοκτήτες και το παιχνίδι τους ήταν καθαρά πολιτικό. Υπέρ ενός και εναντίον κάποιου άλλου. Και όταν δεν υπήρχε μεγάλη ανάγκη, άφηναν πάλι το πεδίο ελεύθερο στους δημοσιογράφους. Η περίπτωση Γρηγόρη Λαμπράκη είναι χαρακτηριστική.

Στη δεύτερη περίοδο τα έσοδα των μέσων Ενημέρωσης προέρχονταν κυρίως από τη διαφήμιση και όχι , τόσο, από το κοινό. Βεβαίως, ελάμβαναν υπόψη το κοινό τους αλλά τα χρήματα τα έβγαζαν κυρίως από τη διαφήμιση.

Στην περίοδο αυτή έχουμε τον καταλυτικό ρόλο των διαφημιστικών εταιρειών που υποδείκνυαν και θέματα τα οποία έπρεπε να καλυφθούν ώστε να αυξηθεί το κοινό και με αυξημένο κοινό να δώσουν διαφήμιση. Ή, είχαν ένα είδος διαφήμισης το οποίο χρειαζόταν  ανάλογο θέμα για να παρουσιαστεί.

Εδώ το παιχνίδι του ιδιοκτήτη αρχίζει να γίνεται πιο σύνθετο. Από τη μια κέρδη από τις διαφημίσεις και διαχείριση ενός κοινού από την άλλη το παιχνίδι δεν είναι μόνο πολιτικό αλλά γενικότερα οικονομικό. Ο ιδιοκτήτης, εξυπηρετεί τον εαυτό του αλλά με το αζημίωτο και άλλους οικονομικούς και πολιτικούς παράγοντες.

Η τρίτη περίοδος είναι και η πιο σύνθετη.

Η νοοτροπία των παλιών εκδοτών ως ιδιοκτητών Μέσων Ενημέρωσης, και μόνο, αρχίζει να μην έχει πέραση ενώ στον χώρο εισέρχονται πολλοί ισχυροί, οικονομικά, παράγοντες που χρειάζονται τα Μέσα ως πολιτική πίεση στην εξουσία για να ικανοποιήσουν τις οικονομικές βλέψεις τους.

Τη νοοτροπία αυτή σιγά σιγά αποκτούν και οι παραδοσιακοί εκδότες.

Σ αυτήν την περίοδο τα μεγάλα έσοδα δεν προέρχονται από τα Μέσα Ενημέρωσης που κατέχουν οι ιδιοκτήτες αλλά από τις άλλες δουλειές. Το Μέσο Ενημέρωσης συνυπολογίζεται στο παθητικό μιας εταιρείας.

Η δημοσιογραφία είναι απολύτως στοχευμένη και κατευθυνόμενη.

Είναι η περίοδος της απόλυτης διάλυσης.

Στην περίοδο αυτή δεν έχουμε, απλώς, προσπάθεια πολιτικού επηρεασμού του κοινού αλλά διαμόρφωσης και διακομματικής ομάδας πίεσης στη βουλή που όχι μόνο θα υποστηρίξει τα συμφέροντα του ιδιοκτήτη με την υποβολή και υποστήριξη νομοσχεδίων αλλά θα μπορούσε να φτάσει μέχρι του σημείου να ρίξει κυβέρνηση.

Νομίζω πως μια τέτοια περίπτωση μπορείτε να φέρεται στο νου σας στις αρχές του 1990 με την αποσκίρτηση από την, τότε, κυβέρνηση ολόκληρης πολιτικής ομάδας.

Φυσικά δεν είναι και η μόνη περίπτωση.

Σ αυτήν την τρίτη περίοδο αλλά και στις άλλες, τα Μέσα Ενημέρωσης δεν παρείχαν βήμα σε όλους που θα είχαν κάποιο ρόλο ή αρμοδιότητα ή που θα είχαν κάτι να πούν.

Ο λόγος δινόταν μόνο στους αρεστούς της αυλής του ιδιοκτήτη.

Δεν είναι εύκολο να βγεις στην τηλεόραση ή να ασχοληθεί η εφημερίδα μαζί σου  αν δεν ανήκεις στην ομάδα.

Το αυτό ισχύει και με τους δημοσιογράφους. Ανεξάρτητος δημοσιογράφος μπορεί να υπάρχει μόνο σε μικρής κυκλοφορίας έντυπα. Αλλά και στην περίπτωση αυτή τίθεται το ερώτημα, τι σημαίνει ανεξάρτητος δημοσιογράφος;

Υπάρχει αντικειμενική ενημέρωση και ποιος θα μπορούσε να μας προφυλάξει από σκοπιμότητες του δημοσιογράφου εν ονόματι της ανεξαρτησίας του;

Το φαινόμενο του συνδικαλισμού των δημοσιογράφων στο χώρο εργασίας ήταν έντονο το τελευταίο διάστημα. Σε βαθμό εκφυλισμού. Δεν ήταν λίγες οι φορές που τα θέματα που έρχονταν στις εφημερίδες εξυπηρετούσαν σκοπιμότητες της συνδικαλιστικής ομάδας. Έπρεπε να περάσουν χωρίς έλεγχο;

Σε εκπομπές της ΕΡΤ3 επανειλημμένως υπάρχει μια μονομέρεια στους προσκεκλημένους. Και όταν ρωτάς γιατί δεν προσκαλείτε εκπροσώπους και από την άλλη πλευρά, η απάντηση είναι: «οι άλλοι, έχουν τη δυνατότητα να βγουν στα ιδιωτικά κανάλια».

Η πολιτική και ιδεολογική σκοπιμότητα εδώ είναι σαφής. Αν ελεγχθεί αυτός ο δημοσιογράφος θα θεωρηθεί παρέμβαση στο έργο του; Από την άλλη, από πού αντλεί το δικαίωμα να αυθαιρετεί με αυτόν τον τρόπο; Έχουμε εδώ αντικειμενική ενημέρωση;

Δεν πιστεύω πως υπάρχει αντικειμενική ενημέρωση, ακόμη και αν ο δημοσιογράφος και το μέσον που υπηρετεί το επιθυμούν.

Οι προσλαμβάνουσες παραστάσεις ενός γεγονότος και η ικανότητα να το προσεγγίσει κάποιος είναι πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Έχει σχέση με την ευφυία, την διαίσθηση, την ερευνητική διάθεση, την παιδεία του δημοσιογράφου.

Δύο άτομα που θα προσεγγίσουν ένα γεγονός θα το παρουσιάσουν διαφορετικά.

Τα τελευταία αρκετά χρόνια έχουν δημιουργηθεί σχολές δημοσιογραφίας στις οποίες φοίτησαν φοιτητές που εισήχθησαν με πολύ υψηλό βαθμό στις εισαγωγικές εξετάσεις.

Στην περίοδο ακμής των Μέσων πολλοί από αυτούς βρήκαν εργασία. Στην περίοδο παρακμής έχουμε μια πληθώρα νέων και ικανών ανθρώπων που δεν μπορούν να βρουν δουλειά.

Τα εφόδιά τους σε σχέση με των παλαιοτέρων είναι περισσότερα σε ό,τι αφορά στη γνώση των ΜΜΕ.

Διακατέχονται, όμως, από μια αλαζονική νοοτροπία και από έναν εξισωτισμό που πολλές φορές δημιουργούν προβλήματα στην ενημέρωση.

Για παράδειγμα, δεν αρκεί να γνωρίζει κάποιος ξένες γλώσσες για να καλύψει διεθνή ή διπλωματικά θέματα.

Οι παγίδες που κρύβουν οι ειδήσεις και η κάλυψη ενός γεγονότος είναι πολλές. Χρειάζεται πείρα για να ανταπεξέλθει κάποιος. Για να την αποκτήσει ο δημοσιογράφος πρέπει να ακολουθήσει μια εσωτερική ιεραρχία. Αυτή η αντίληψη είναι σήμερα πέρα από τις σκέψεις των νέων συναδέλφων. Και οι κίνδυνοι για λάθη είναι πολλοί. Πολλές φορές διαβάζουμε ή βλέπουμε ένα ρεπορτάζ από δημοσιογράφο που πιθανώς να μη γνωρίζει που βρίσκεται ο τόπος στον οποίο αναφέρεται.

Η δημοσιογραφία έπαψε να είναι ένα επάγγελμα που απαιτεί μεράκι και αγάπη για να την κάνεις. Έγινε μια υπαλληλική γραφειοκρατική διαδικασία.

Ιεράρχηση υπήρχε παλαιότερα και στην εξέλιξη ενός δημοσιογράφου από την σύνταξη μιας είδησης ή την κάλυψη ενός ρεπορτάζ ως την  ανάληψη τμημάτων πιο σύνθετων, όπως η πολιτική. Νομίζω πως και αυτό δεν ακολουθείται. Και οδηγεί σε λάθη. Η ισορροπία μεταξύ πολιτικού και δημοσιογράφου είναι δύσκολη υπόθεση και δεν επιτυγχάνεται επειδή κάποιος τελείωσε μια δημοσιογραφική σχολή. Απαιτεί πείρα. Πολλοί βιάζονται και αναλαμβάνουν ευθύνες που τους οδηγούν στη χειραγώγηση από τους πολιτικούς ή στην τυφλή υπόδειξη από τον αρχισυντάκτη τους.

Όλα αυτά που σας περιγράφω είναι μερικές παρενέργειες που δημιουργούν την εικόνα που έχουμε σήμερα για τα Μέσα Ενημέρωσης και τη δημοσιογραφία.

Αλλά, ας έρθουμε, τώρα, εν τάχει, στον πολιτικό ρόλο των ΜΜΕ.

Όπως σας είπα, ο ρόλος αυτός διαφοροποιείται σε σχέση με την εποχή.

Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΠΡΙΝ ΤΗ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ

Η πρώτη περίοδος στη σύγχρονη ιστορία μας που θα έχει ενδιαφέρον να προσεγγίσουμε είναι η περίοδος της δεκαετίας του ’60. Η περίοδος στην οποία ωρίμασαν οι μεταπολεμικές και μετεμφυλιακές συνθήκες αλλά το πολιτικό παιχνίδι έπρεπε να ελεγχθεί.

Η περίοδος αυτή χαρακτηρίζεται από την κυριαρχία των έντυπων Μέσων Ενημέρωσης. Η κρατική ραδιοτηλεόραση είναι απολύτως χειραγωγημένη από τις κυβερνητικές σκοπιμότητες.

Και τότε, αλλά και τώρα, οι εφημερίδες, κυρίως, για να μπορέσουν να επιβιώσουν αναζητούσαν ένα κομματικό αναγνωστικό κοινό. Δεν νοούνταν εφημερίδα που να μην ανήκε κάπου.

Άλλωστε, δεν είμαι καθόλου σίγουρος πως ο κόσμος μπορεί να αποδεχθεί ανεξάρτητη εφημερίδα.

Τη δεκαετία αυτή, κατά την οποία τα πολιτικά πάθη οδήγησαν στη δικτατορία του ’67, κυριαρχεί πολιτικά η δεξιά με την ΕΡΕ, το κόμμα στο οποίο ηγείται ο Κωνσταντίνος Καραμανλής.

Απειλείται από έναν συνασπισμό κεντρώων κομμάτων επικεφαλής του οποίου ήταν ο Γεώργιος Παπανδρέου.

Το 1964 το Κέντρο κερδίζει τις εκλογές και ο Παπανδρέου αναλαμβάνει την πρωθυπουργία.

Αν και ήταν ένας συστημικός πολιτικός που διαχειρίστηκε την εξουσία και κατά  τη διάρκεια της κατοχής (ήταν ο πρωθυπουργός κατά τα Δεκεμβριανά του 44) το κατεστημένο δεν του έχει εμπιστοσύνη.

Οδηγείται σε ρήξη με το βασιλιά και το παρασκήνιο μεθοδεύει αποστασία βουλευτών του. Στη μεθόδευση αυτή είναι επιβεβαιωμένο ότι πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραμάτισαν έντυπα που υποστήριζαν το Κέντρο. Στην μεν Αθήνα τα έντυπα του συγκροτήματος Λαμπράκη, στη δε Θεσσαλονίκη τα έντυπα του Βελλίδη.

Ο κόσμος που ακολουθούσε τον Παπανδρέου αντέδρασε και έκαψε τις εφημερίδες. Το αποτέλεσμα ήταν η αναδίπλωση των εκδοτών.

Είναι η εποχή που οι εφημερίδες βασίζονται στο αναγνωστικό τους κοινό και που αν το χάσουν δεν μπορούν να επιβιώσουν.

Ο Λαμπράκης είχε μια διαχρονική αντιπάθεια προς το Βασιλιά που εκδηλώθηκε και κατά το δημοψήφισμα μετά τη δικτατορία.

Ο Βελλίδης, αντιθέτως, διατήρησε πιο προσεκτική γραμμή και όπου και όσο μπορούσε διευκόλυνε τον άνακτα. Από προσωπική εμπειρία μπορώ να σας πω πως η στάση του Βελλίδη, στο συγκρότημα του οποίου εργάστηκα, είχε να κάνει με το γεγονός ότι ο βασιλιάς τον επισκέφτηκε στο νοσοκομείο όπου νοσηλεύτηκε όταν παρουσίασε προβλήματα υγείας. Σε αντίθεση με τον Παπανδρέου.

Θα ήθελα να σας αναφέρω στο σημείο αυτό κάτι που είναι ευρέως γνωστό αλλά δείχνει το κλίμα της εποχής.

Η στάση των εφημερίδων του Βελλίδη δεν ήταν και τόσο αρεστή στον Παπανδρέου. Όταν στις εκλογές του ’64 κέρδισε η Ένωση Κέντρου, ο Βελλίδης πλησιάζει τον Παπανδρέου και του λέει:

-Πρόεδρε κερδίσαμε.

-Και ο Παπανδρέου του απαντά. Γιάννη, στα προφορικά παίρνεις άριστα. Εννοώντας πως τα γραπτά των εφημερίδων του Βελλίδη τον δυσαρέστησαν.

Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΤΗΣ ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑΣ

Στην περίοδο της δικτατορίας είχαμε αυστηρή λογοκρισία και οι εφημερίδες μόνο με έμμεσο τρόπο μπορούσαν να δείξουν τη δυσαρέσκεια της κοινωνίας. Στα δημοσιογραφικά γραφεία, μεταπολιτευτικά, ήσαν πολλά τα ανάλογα αφηγήματα.

Αποκορύφωμα της «αντίστασής τους» ήταν η δημοσίευση των δηλώσεων Καραμανλή που έκανε από το Παρίσι. Με πρωτοβουλία Λαμπρία βρίσκονταν σε ετοιμότητα ορισμένες εφημερίδες για την δημοσίευση των δηλώσεων.

Η χούντα ενοχλήθηκε και μπορώ να σας πω πως ο αρχηγός του κλιμακίου της ΚΥΠ στη Θεσσαλονίκη κάλεσε στα γραφεία με αυστηρό τόνο το Βελλίδη.

Η απάντηση του Βελλίδη ήταν: «Στ… θα έρθω, αλλά έχε υπόψη σου ότι έχω δει στην κατοχή πολλούς στρατιωτικούς σαν και εσένα να ζητούν ένα κομμάτι ψωμί».

Μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, ο Στ… μαζί με άλλους στρατιωτικούς έκαναν ουρά εξω από το γραφείο του Βελλίδη στην εφημερία για ένα χαρτσιλίκι.

ΑΠΟ ΤΟ 1974-1989

Στην περίοδο από το 1974- 1989 ο Αθανασιάδης, η Βλάχου, ο Λαμπράκης και ο Μπότσης ελέγχουν πάνω από το 50% της αγοράς. Οι εφημερίδες έχουν σαφή πολιτικό προσανατολισμό, αλλά και πολλαπλούς δεσμούς με την πολιτική εξουσία, την οποία και στηρίζουν. Δάνεια,  αλλά κυρίως «πιέσεις», «χάρες», ιδεολογικοί δεσμοί, προσωπικές γνωριμίες, διοικητικός έλεγχος κ.ά., καθώς και έλεγχος της σχέσης των πολιτικών στελεχών με τα έντυπα από τον αρχηγό του κόμματος, είναι μερικά από τα μέσα με τα οποία επιτυγχάνεται ο πολιτικός έλεγχος των εντύπων.

Είναι η περίοδος πολιτικής κυριαρχίας δύο ισχυρών πολιτικών προσωπικοτήτων: του Κωνσταντίνου Καραμανλή και του Ανδρέα Παπανδρέου.

Οι σχέσεις είναι πολύπλοκες και μερικές φορές μεταξύ των ΜΜΕ και των ηγετών διαμεσολαβούν άλλα πρόσωπα.

Η θριαμβευτική πορεία του Ανδρέα Παπανδρέου προς την εξουσία έδινε φύλλα σε όποιον τον υποστήριζε. Ο Ανδρέας είχε άμεση επαφή με τον κόσμο (ήταν η εποχή που ακόμη ο τρόπος αυτός περνούσε).  Οι σχέσεις του με το Λαμπράκη δεν ήσαν πάντα καλές αλλά το συγκρότημα δεν είχε άλλη επιλογή από το να τον υποστηρίξει. Μόνο αν εξασφάλιζε ένα κομματικό ακροατήριο στο ΠΑΣΟΚ θα μπορούσε να το επηρεάσει και να ασκήσει πιέσεις.

Είναι η εποχή που οι εκδότες όταν είχαν αιτήματα επισκέπτονταν τον Ανδρέα στο σπίτι του και τους έλεγε: πάω για ύπνο, μέχρι να ξυπνήσω βρείτε τα μεταξύ σας και θα δούμε τι θα γίνει.

Η σύγκριση με την περίοδο Σημίτη είναι καταλυτική. Τον Σημίτη, όπως είναι γνωστό τον επέλεξαν οι εκδότες να γίνει πρωθυπουργός και να βάλει την Ελλάδα στην ΟΝΕ. Όταν τον επισκέπτονταν, του έδιναν μια σειρά αιτημάτων τους και του ζητούσαν να τα υλοποιήσει.

Η διαφορά είναι εμφανής.

Η προσπάθεια που κατέβαλαν οι εκδότες κατά την άσκηση της εξουσίας από τον Ανδρέα ήταν να τοποθετήσουν πρόσωπα της εμπιστοσύνης τους στην κυβέρνησή του. Αυτό όταν γινόταν το ήθελε ο Ανδρέας. Το όφελος για τους εκδότες ήταν η ευνοϊκή μεταχείρισή τους από τον διοικητή πχ. μιας τράπεζας, τον οποίο τοποθέτησαν στη θέση του, όταν διεκδικούσαν ένα δάνειο. Και δεν ήταν το μόνο.

Προϊόντος του χρόνου, ο Ανδρέας Παπανδρέου αντιλήφθηκε πως η φθορά της εξουσίας θα τον καταστήσει ευάλωτο στις ορέξεις των εκδοτών. Από ιδιοσυγκρασία δεν μπορούσε να δεχθεί την χειραγώγησή του, κυρίως, από το συγκρότημα Λαμπράκη με το οποίο είχε ανοικτούς λογαριασμούς από τη δεκαετία του ’60 με την υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ.

Έπρεπε να διαμορφώσει νέα οικονομικά τζάκια και νέους εκδότες που θα τον υποστήριζαν.

Αρχίζει να γίνεται πιο έντονη και σαφής η διαπλοκή εκδοτών και πολιτικής εξουσίας.

Ούτε το πείραμα του πασοκικού εκδότη από το Βόλο Πόποτα πέτυχε, ούτε η πολύ μεγαλύτερη και σοβαρότερη επιχείρηση με τον Κοσκοτά.

Οι παραδοσιακοί εκδότες αντιλήφθηκαν την υπαρξιακή απειλή που αντιμετώπιζαν και συνασπίσθηκαν εναντίον του Κοσκωτά, τον οποίο έστειλαν φυλακή αλλά και εναντίον του Ανδρέα. Στόχος τους η απομάκρυνση του Ανδρέα από την εξουσία και η διαμόρφωση ενός νέου πολιτικού σκηνικού, το οποίο θα ελέγχουν.

Οι πιέσεις από τους δημάρχους των τριών μεγάλων πόλεων Αθήνας, Πειραιά και Θεσσαλονίκης για την καθιέρωση της δημοτικής και στη συνέχεια της ιδιωτικής ραδιοτηλεόρασης ήταν μια ακόμη απειλή για τον Ανδρέα.

Στο πολιτικό αυτό περιβάλλον, όπου ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης Σωτήρης Κούβελας δημιουργεί τον F M– 100 και την TV-100, ο Ανδρέας αντιδρά με τη δημιουργία της ΕΡΤ3 στη Βόρειο Ελλάδα η οποία μετά από μια μεγάλη περίοδο ακμής εκφυλίστηκε σήμερα σε ένα ιδεοληπτικό μηχανισμό.

Η ΕΡΤ3 είναι απολύτως αναγκαία για τη ελληνική περιφέρεια και γι αυτό θα πρέπει να την προστατέψουμε από τον σημερινό εκφυλισμό της.

Ένα κρατικό και πολιτικό κατεστημένο με την καθοδήγηση των εκδοτών συνασπίσθηκε κατά του Ανδρέα αλλά δεν κατάφερε να τον στείλει φυλακή.

Τον έριξε, όμως, από την εξουσία με τη συνεργασία της κομμουνιστικής αριστεράς (και των δύο ΚΚ) και της φιλελεύθερης δεξιάς του Μητσοτάκη.

Η συνεργασία δεν κράτησε πολύ. Ο Μητσοτάκης στις επόμενες εκλογές κερδίζει την εξουσία αλλά λίγα χρόνια μετά θα πέσει πάλι από μια μεθόδευση ιδιοκτήτη ΜΜΕ αλλά, κυρίως, επιχειρηματία.

Κεντρικό πρόσωπο αναδεικνύεται στο χώρο ο Σωκράτης Κόκκαλης ο οποίος προκαλεί μια αποστασία βουλευτών του Μητσοτάκη. Ο Ψηλός πλήρωσε με το ίδιο νόμισμα αυτά που επιχείρησε να κάνει στο Γεώργιο Παπανδρέου το 1964.

Ο Ανδρέας επανέρχεται στην εξουσία το 1994 και εκτός από το εχθρικό κλίμα των εκδοτών αντιμετωπίζει προβλήματα με την υγεία του.

Στο Saint Tomas του Λονδίνου στην αρχή και στο Χέρφιλντ στη συνέχεια, νοσηλεύεται με σοβαρά προβλήματα. Οι μετακινήσεις του ίδιου και της οικογένειάς του γίνονται με αυτοκίνητα του Ομίλου Βαρδινογιάννη.

Ήδη, στο προσκήνιο έχει εμφανιστεί και η «Αυριανή» με το γνωστό, ας το πούμε,  δημοσιογραφικό στίγμα αλλά και εκατοντάδες χιλιάδες αναγνώστες. Ο αριθμός των αναγνωστών της δείχνει πολλά για τις διαθέσεις της κοινωνίας.

Αν η περίοδος άνοιξε με το αλισβερίσι εκδοτών και πολιτικής εξουσίας, θα κλείσει με τη δημιουργία του τριγώνου πολιτική εξουσία – επιχειρηματίες – ΜΜΕ (και αντίστροφα) ή αλλιώς του φαινομένου της διαπλοκής.

Η «διαπλοκή» αποτελεί την απαρχή μιας νέας περιόδου στην εξέλιξη των σχέσεων πολιτικού συστήματος και ΜΜΕ, και συχνά την υπηρέτησαν και αυτοί που την κατάγγελλαν.

Ο Σημίτης υπήρξε ο γνησιότερος πολιτικός εκφραστής της.  Πήρε την προεδρία του ΠΑΣΟΚ και την πρωθυπουργία με την απόλυτη υποστήριξη όλων των ΜΜΕ που συνασπίστηκαν γύρω του και για να διανείμει την πίτα της νέας εποχής και με πολιτικό στόχο την ένταξη της χώρας στην ΟΝΕ.

Τα έκανε και τα δύο αλλά και στα δύο απέτυχε.

Η νέα εποχή δημιούργησε μια άνευ προηγουμένου διασύνδεση πολιτικής εξουσίας, ΜΜΕ και επιχειρηματιών, φαινόμενο που είναι αδύνατον να αντιμετωπιστεί. Η δε ένταξη στην ΟΝΕ με τον τρόπο που έγινε, και κυρίως, τις πολιτικές που την ακολούθησαν οδήγησε στα σημερινά αδιέξοδα.

Η δημοσιογραφία εκφυλίζεται εντελώς και ένα είδος lifestyle κυριαρχεί.

Ο Σημίτης φοβούμενος ότι θα χάσει από τον Καραμναλή το νεότερο παραδίδει την εξουσία στον Γιώργο Παπανδρέου το νεότερο, ο οποίος χάνει από τον επελαύνοντα Καραμανλή.

Τον τελευταίο, σημαίνον καναλάρχης απειλεί πως αν δεν ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του, θα τον ρίξει.

Πράγματι το πετυχαίνει με την αποκάλυψη της υπόθεσης Βατοπεδίου.  

Με την έναρξη της οικονομικής κρίσης τα «κανάλια της διαπλοκής» κατά Συριζα, στηρίζουν τη μνημονιακή πολιτική των κυβερνήσεων.

Ο Συριζα έρχεται στην εξουσία και επιχειρεί να δημιουργήσει τα δικά του τζάκια.

Γνωστός και μη εξαιρετέος επιχειρηματίας της Βορείου Ελλάδος , προσφέρεται να παίξει αυτό το παιχνίδι το οποίο βρίσκεται σε εξέλιξη.

Τα Μέσα Ενημέρωσης, όμως, βρίσκονται σε μια φάση αποδόμησης λόγω της εισαγωγής νέων τεχνολογιών και της αδυναμίας τους να βρουν ταυτότητα.

Οι αναδυόμενοι ιδιοκτήτες τους όχι μόνο δεν εγγυώνται την κάθαρση του χώρου αλλά την επιδείνωση των φαινομένων που περιγράφηκαν.

Το τοπίο είναι θολό και οι ασθενικές ηγεσίες των κομμάτων δεν μπορούν να εγγυηθούν κάθαρση.

Και κάτι τελευταίο. Σε όλες τις φιλελεύθερες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες η αστική τάξη των χωρών διαδραματίζει έναν συντονιστικό ρόλο σε περιόδους κρίσης. Αναλαμβάνει τα ηνία όταν το πολιτικό σύστημα δεν μπορεί.

Στην Ελλάδα, δεν υπάρχει τέτοια τάξη.

Όπως έλεγε ο Ανδρέας Παπανδρέου, πρόκειται για μια κομπραδόρικη κρατικοδίαιτη τάξη που δεν παράγει πλούτο και συντηρείται από το κράτος.

Αυτό το φαινόμενο το ζήσαμε έντονα και συνεχίζουμε να το ζούμε.

Η αριστερά, ενώ, όσο βρίσκεται στην αντιπολίτευση, καταγγέλλει τέτοια φαινόμενα, τα αναπαράγει με τους δικούς της όρους και τους δικούς της ανθρώπους όταν αναλαμβάνει την εξουσία. Το ζούμε και αυτό σήμερα.

Είμαι απαισιόδοξος στο θέμα της αναζήτησης υγιών δυνάμεων.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

spot_img

6 ΣΧΟΛΙΑ

  1. Ανετως μπορει να χαρακτηρισθει η ομιλια του κ. Σαββιδη ως Επιτομη της πορειας των Μ.Μ.Ε με την πολιτικη εξουσια της Ελλαδος στα τελευταια 60 χρονια. Ειναι η πρωτη δημοσιογραφικη φωνη ,που καταγραφει με δωρικες λεπτομερειες την κρατησασα κατασταση σαυτην την περιοδο. Ειθε να τον ακολουθησουν και αλλοι απελευθερωμενοι -πια- υστερα απο τα τοσα χρονια σφιφχτου εναγαλισμου των εντυπων και ηλεκτρονικων μεσων με τις καθεστωτικες για μεγαλο διαστημα αντιληψεις των κυβερνητικων εξουσιων. Αληθεια μπορουσαμε να ακουσουμε μια τετοια ομιλια εμπειρου και εγκριτου δημοσιογραφου στα 22 χρονια των Πασοκικων κυβερνησεων απο το 1981-2011;;;. Σημερα την διαβασαμε, ενω οι Κατερινιωτες την ακουσαν. Αυτη η αδικαιολογητη σιωπη για μη εγκαιρη ενημερωση των Ελληνων πολιτων αυτην την μεγαλη περιοδο αναγκαστικα και δικαιως καταλογιζεται ”στην σιωπη των αμνων”- λειτουργων της ενημερωσης. Δεν τα φαγαμε μαζι ,αλλα αλλοτροιωθηκαμε πολλοι απο ελλειψη πληρεστερης και ορθης ενημερωσης και αφησαμε τους ολιγους και ολιγιστους να τα φανε και πανωσαμαρα να τους χειροκροταμε αλαλαζοντες. Η εσχατη κοινωνικη παρακμη.

  2. Ένας κούκος δεν φέρνει την άνοιξη λέγει ο θυμόσοφος Λαός. Αφήνει όμως μια αίσθηση ότι εάν μαζευτούνε περισσότεροι τότε θα χαράξει η άνοιξη. Για αυτό θα πρέπει να ανανήψει ένας αριθμός Δημοσιογράφων, οι οποίοι γνώρισαν και γνωρίζουν πολλά ,να ενημερώσουν τους αναγνώστες από όποιο μετερίζι βρίσκεται ο καθένας και να θέσουν ως αντικειμενικό σκοπό την αλήθεια και την σωτηρία της κοινωνίας από τον κατήφορο που έχει πάρει. Σε αυτή την προπάθεια θα πρέπει να συμμετάσχουν πανεπιστημιακοί δάσκαλοι, συγγραφείς υψηλού επιπέδου.κληρικοί, δικαστικοί και μια σειρά ακέραιων και αναγνωρισμένων ατόμων της κοινωνίας ,που αγαπούν τον ευλογημένον αυτόν τόπον με την τρισχιλιετή ιστορία του , και να εργασθούν προς επίτευξη του ανωτέρου αναφερθέντος αντικειμενικού σκοπού. Να πεισθούν ότι ο αγώνας δεν γίνεται υπέρ χρημάτων αλλά υπέρ της αρετής.Εύχομαι κ. Σαββίδη η ευθυκρισία σας να συμπαρασύρει και τους προαναφερομένους προκειμένου να δούμε άσπρη μέρα.

  3. ΠΑΝΤΕΛΗ ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ. ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΕΜΠΕΙΡΙΕΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΗΣ ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗΣ ΣΟΥ, ΣΕ ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΝΑ ΤΙΣ ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΕΙΣ, ΚΑΙ ΘΑ ΣΕ ΒΟΗΘΗΣΩ ΚΑΙ ΓΩ, ΝΑ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ. ΕΤΣΙ ΘΑ ΜΑΣ ΔΟΘΕΙ ΚΑΙ Η ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΟΥΜΕ ΕΝΑ ΣΠΟΥΔΑΙΟ ΚΑΙ ΔΙΔΑΚΤΙΚΟ (ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΝΕΩΤΕΡΟΥΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΥΣ) ΕΡΓΟ. ΣΕ ΑΣΠΑΖΟΜΑΙ ΚΑΙ ΣΟΥ ΕΥΧΟΜΑΙ ΤΟ “ΕΡΩΣΘΕ ΕΥΔΑΙΜΟΝΩΝ”.

  4. Αγαπητε Παντελη, Ηυπεροχη και ουσιαστικη ομιλια που πραγματοποιησες στην σχολη γονεων Κατερινης με θεμα, τον ρολο των Μ.Μ.Ε. δεν ηταν δυνατον να με αφησει αδιαφορο. Το διαχρονικα απαξιωμενο και παραμορφωμενο γιγνεσθαι στο χωρο των Μ.Μ.Ε οχι μονο δεν αντεχει σε κριτικη ,αλλαουτε καν σε συζητηση. Ολα οσα με αντικειμενικοτητα,τολμη και ηθικο σθενος εκθετεις,αποτελουν αφορμη να διατυπωσω την εμπειρικη αποψη μου. Οπως ο κατ’αληθειαν πολιτικος για να επιτελεσει το καθηκον του δεν μπορει να εχει αλλο στηριγμα παρα μονο τους πολιτες, ετσι και ο κατ’αληθειαν δημοσιογραφος, δεν μπορει να επιτελεσει την τοσο υπευθυνη και υψηλη αποστολη του, εαν οι αναγνωστες και οι ακροατες του δεν εχουν αποκτησει τα εφοδια του πολιτη.Η ευδοκιμηση ομως της προαναφερομενης αποψης προυποθετει μια αλλου ειδους ουσιαστικης πολιτικης παιδειας, η οποια θα συμβαλλει στην προαγωγη του ετεροκατευθυνομενου υπηκοου στο επιπεδο του αυτοκαθοριζομενου πολιτη. Αλεξανδρος Καιδογλου.

  5. πού ‘σαι κι εσύ, ρε
    “κάτι σάν τέτοιος”

    νά βάλεις .-

    μετά τό «Αλεξανδρος Καιδογλου»(γενοκτόνος τών τόνων, έ;!), έφα;

Leave a Reply to Elatos Ακύρωση απάντησης

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα