MICHAEL YOUNGΑυτές δεν είναι καλές εποχές για τον προσωρινό πρωθυπουργό του Λιβάνου, Σαντ αλ-Χαρίρι. Στα τέλη Οκτωβρίου, παραιτήθηκε εν μέσω διαδηλώσεων ενάντια στην πολιτική τάξη. Η αόριστη πρόθεσή του ήταν να μετονομαστεί σε πρωθυπουργό ενός υπουργικού συμβουλίου που θα μπορούσε να ελέγξει καλύτερα, αλλά το σχέδιο κατέρρευσε στα μέσα Δεκεμβρίου όταν ανατέθηκε ο σχηματισμός κυβέρνησης στον Χασάν Νταμπ. Σήμερα, ο Χαρίρι έχει χάσει την οικονομική υποστήριξη που απολάμβανε κάποτε, καθώς και την υποστήριξη των πολιτικών συμμάχων και περιφερειακών υποστηρικτών του, και ακόμη και πολλών στο πλαίσιο της δικής του κοινότητας, των Σουνιτών.
Ποτέ δεν είναι σοφό να διαγράφει κανείς έναν Λιβανέζο πολιτικό. Ορισμένοι επέστρεψαν μετά από μια αποτυχία τους και την αγανάκτηση που προκάλεσαν για να αναβιώσουν επιτυχώς τις φιλοδοξίες τους. Κοιτάξτε τον Πρόεδρο Μισέλ Αούν. Ωστόσο, ο Χαρίρι θα έχει μεγάλα εμπόδια για να ξεκαθαρίσει, ακόμη και αν ο Νταμπ απέτυχε να σχηματίσει κυβέρνηση και ζητήθηκε απο τον προσωρινό πρωθυπουργό να παραμείνει ο ίδιος. Ανιχνεύοντας την παρακμή του Χαρίρι τρία είναι τα μεγάλα πολιτικά λάθη που έκανε.
Το πρώτο είναι η αναχώρηση του Χαρίρι από το Λίβανο το 2011 και η απουσία του από τη χώρα για πάνω από πέντε χρόνια. Η έξοδος του έλαβε χώρα λίγο μετά την κατάρρευση της κυβέρνησής του από τη Χεζμπολάχ και τους συμμάχους της τον Ιανουάριο εκείνου του έτους. Κατά τη διάρκεια της μακρόχρονης απομάκρυνσής του, τα δίκτυα υποστήριξης του Χαρίρι κατέρρευσαν, η κατάσταση επιδεινώθηκε από τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπισε η εταιρεία του Saudi Oger στην Σαουδική Αραβία, η οποία είχε χρησιμεύσει ως χρυσορυχείο. Για μήνες ή και χρόνια, πολλοί από τους Λιβανέζους εργαζόμενους ή συνεργάτες του, ιδίως στο δίκτυο κοινωνικής βοήθειας και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, δεν έλαβαν μισθούς ή άλλες πληρωμές και η κατάσταση έχει βελτιωθεί ελάχιστα από τότε.
Η κατάρρευση της Saudi Oger τον Ιούλιο του 2017 ήταν ένα μεγάλο πλήγμα για τον Χάριρι. Μόλις μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες συμβολαίου στη Σαουδική Αραβία, η Saudi Oger αποτέλεσε το κόσμημα στο στέμμα του πατέρα του Ραφίκ αλ Χαρίρι, του πατέρα του Σάντ. Μέσα από ένα συνδυασμό παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης της κακής διαχείρισης και της αποτυχίας της Σαουδικής κυβέρνησης να αποπληρώσει τα χρέη της στην εταιρεία, η Saudi Oger άρχισε να δυσκολεύεται να πληρώσει τους μισθωτούς στα τέλη του 2015. Η κρίση επεκτάθηκε σύντομα στα λιβανικά ιδρύματα του Χαρίρι. Όλα αυτά υποδηλώνουν ότι δεν κατάφερε να δώσει τη δέουσα προτεραιότητα στη διατήρηση της πραγματικής πηγής της εξουσίας του – στις οικονομικές του δυνατότητες.
Η καταστροφική πενταετία του Χαρίρι μακριά από το Λίβανο οδήγησε στο δεύτερο μεγάλο λάθος του. Προσπαθώντας να οργανώσει μια πολιτική επιστροφή το 2016, συμμάχησε με τον Μισέλ Αούν και τον γαμπρό του Τζεμπράν Μπασίλ, και κατ ‘επέκταση με τη Χεζμπολάχ. Το quid pro quo (αντάλλαγμα) ήταν απλό: ο Χαρίρι θα υποστήριζε την προσπάθεια του Αούν να γίνει πρόεδρος και σε αντάλλαγμα ο Αούν και η Χεζμπολάχ θα ενέκριναν την επιστροφή του στο αξίωμα του πρωθυπουργού. Για να πείσει τους υποστηρικτές του στη Σαουδική Αραβία ότι η συμφωνία αξίζει να γίνει, ο Χαρίρι τους διαβεβαίωσε ότι το άνοιγμα στον Αούν θα τον προσήλκυε να γίνει σύντομα πρόεδρος μακριά απο τη Χεζμπολάχ.
Αυτό που συνέβη ήταν πολύ διαφορετικό. Ήταν αμέσως φανερό στον Αούν και στη Χεζμπολάχ ότι ο Χαρίρι ήταν χωρίς υποστήριξη. Ήταν αυτός που χρειάστηκε τον Αούν και την Χεζμπολάχ – και οι δύο για να επιστρέψουν στη θέση τους και να αναβιώσουν τα δίκτυα υποστήριξης – όχι εκείνοι που τον χρειάζονταν. Αυτό σήμαινε ότι ο Χαρίρι ήταν πολύ πιο ευάλωτος για να κάνει παραχωρήσεις και να διατηρήσει τη νεογέννητη σύμπραξή του με τους Αουνιστές και τη Χεζμπολάχ από ό, τι ήταν αυτοί. Πράγματι, ο Χαρίρι υποστήριξε τα εξωφρενικά αιτήματα του Μπασίλ κατά τη διάρκεια του σχηματισμού κυβέρνησης, όπου ο Μπασίλ επέμενε να πάρει τη μερίδα του λέοντος από τους χριστιανούς υπουργούς. Με τον τρόπο αυτό, όμως, ο Χαρίρι εξόργισε, επίσης, τους παραδοσιακούς χριστιανούς συμμάχους του, τις «Λιβανικές Δυνάμεις», οι οποίες είχαν ενισχύσει τις σχέσεις τους με το σαουδαραβικό καθεστώς τους μήνες που προηγήθηκαν.
Πολύ γρήγορα, ο Χαρίρι φαινόταν λιγότερο ως συνεργάτης των Αουνιστών απο ό,τι μια πρόσοψη για τη συμμαχία Αουνιστών- Χεζμπολάχ, που έδωσε ένα μέτρο σουνιτικής νομιμότητας στην κυβέρνηση. Αυτό κόστισε στον Χαρίρι την υποστήριξη της σουνιτικής κοινότητας, που προστέθηκε στη δυσαρέσκεια που προκάλεσε το γεγονός ότι τα ιδρύματα του Χαρίρι δεν είχαν ακόμη καταβάλει ή αποζημιώσει πολλούς εργαζόμενους που ήταν σουνίτες. Την ίδια στιγμή, η φήμη του Χαρίρι υπέστη περαιτέρω βλάβη από την αίσθηση του περιβάλλοντος ότι επέστρεψε στο Λίβανο για να εκμεταλλευτεί τα οικονομικά κέντρα και να πατρονάρει τα δίκτυα. Η απόλυτη έκφραση του κυνισμού προς τα κίνητρά του (και των άλλων) ήταν οι διαμαρτυρίες του 2019 εναντίον της πολιτικής ηγεσίας.
Το τρίτο στρατηγικό λάθος του Χαρίρι ήταν ότι επέτρεψε να χειροτερέψει η σχέση του με τους Σαουδάραβες σε σημείο που δεν τον θεωρούσαν πλέον ως τον κύριο εκπρόσωπό τους στο Λίβανο. Αυτό κορυφώθηκε με την εμφανή απομόνωσή του στο Βασίλειο τον Νοέμβριο του 2017, που προκάλεσε την παγκόσμια αγανάκτηση με τον τρόπο που ένας εν ενεργεία πρωθυπουργός είχε ταπεινωθεί. Ωστόσο, υπήρξε μια πιο ολέθρια έκβαση από αυτό το επεισόδιο, δηλαδή ότι κάτι είχε σπάσει μεταξύ του Χαρίρι και των Σαουδαράβων. Ενώ και οι δύο πλευρές διατήρησαν ,δημόσια ένα μέτωπο ενότητας, η πραγματικότητα είναι ότι η Σαουδική Αραβία και οι χώρες του Κόλπου δεν φαίνεται πλέον να εμπιστεύονται τον Χαρίρι, κάτι το οποίο τον έχει καταστρέψει μέσα στην κοινότητά του. Αν ο Χαρίρι δεν υποστηρίζεται από την ηγετική σουνιτική δύναμη της περιοχής, πολλοί Σουνίτες αναρωτιούνται, ποια είναι η αξία του ως κοινοτικού ηγέτη;
Οι επιπτώσεις αυτού του γεγονότος, ίσως, ήταν ο κύριος λόγος για τον οποίο ο Χαρίρι επέλεξε να μην συγκροτήσει κυβέρνηση τον Δεκέμβριο. Η δικαιολογία του ήταν ότι οι «Λιβανικές Δυνάμεις» δεν θα τον υποστήριζαν στις κοινοβουλευτικές διαβουλεύσεις για να γίνει πρωθυπουργός. Αυτό θα σήμαινε ότι ο Χαρίρι θα στερούνταν της ζωτικής χριστιανικής υποστήριξης (όπως οι Αουνιστές είχαν ήδη καταστήσει σαφές ότι δεν θα τον υποστήριζαν). Αυτή ήταν η επίσημη ιστορία τουλάχιστον. Ωστόσο, είναι πιο πιθανό ο Χαρίρι να θεωρεί τη στάση των «Λιβανικών Δυνάμεων» ως αποτέλεσμα μιας Σαουδαραβικής έκκλησης ή μιας κατανόησης των Σαουδαραβικών επιθυμιών. Η αγνόηση αυτού θα είχε επιδεινώσει περαιτέρω τους δεσμούς του με το Ριάντ.
Όταν κληρονόμησε τον πολιτικό μανδύα του πατέρα του, το 2005, ο Σάντ Χαρίρι τα είχε όλα: την χορηγία της Σαουδικής Αραβίας, πλούτο, και μια σουνιτική κοινότητα που αναζητούσε απεγνωσμένα έναν νέο ηγέτη μετά τη δολοφονία του Ραφίκ αλ Χαρίρι. Σταδιακά αγόρασε τα μερίδια των αδελφών του στην Saudi Oger, κερδίζοντας τα οικονομικά μέσα για να προωθήσει την πολιτική του ατζέντα. Τώρα, δεκαπέντε χρόνια μετά, λίγα έχουν μείνει. Πολλοί Λιβανέζοι αντιλαμβάνονται τον Χαρίρι ως μέρος του προβλήματος μιας πολιτικής τάξης που έχει χάσει την επαφή με τον πληθυσμό. Ενώ λειτουργούσε σε ένα σύστημα που κυριαρχούσε η Χεζμπολάχ δεν θα ήταν ποτέ εύκολο, ο Χαρίρι να υπονόμευε περαιτέρω την θέση του κάνοντας όχι αναγκαία λάθη που μπορεί να αποβούν πολιτικά μοιραία.
Μετάφραση: Παντελής Σαββίδης
