Ο Αθωνίτης Πατριάρχης του Γένουςκαι Μέγας Εθνοϊερομάρτυς  Άγιος Γρηγόριος ο Ε΄

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

Του Π. Γιαννακόπουλου

Α. Το στιβαρό σε περιεχόμενο και ασύγκριτο σε κάλλος πόνημα του  πατρός Μαξίμου του Ιβηρίτου με τίτλο: «Ο Αθωνίτης Πατριάρχης του Γένους και Μέγας Εθνοϊερομάρτυς  Άγιος Γρηγόριος ο Ε΄», ήδη αποτελεί εκδοτικό γεγονός και πόλο περί του οποίου θα περιστρέφεται για σημαντικό χρονικό διάστημα, σύμπασα η πνευματική χριστιανική κοινότητα των απανταχού Ελλήνων Ορθοδόξων Χριστιανών (και ίσως όχι μόνον). Αναφερόμαστε σε ένα βιβλίο σταθμό στη συγγραφική καταγραφή και αποτύπωση μιας από τις πλέον σημαντικές προσωπικότητες του γένους, που συνέβαλαν με τον λόγο, την σύνεση και το φυσικό θάρρος του στον επιτυχή ξεσηκωμό και απελευθέρωση των υποδούλων στον τουρκικό ζυγό προγόνων μας. Το σημαντικό αυτό πόνημα αποτελεί προφανώς -μέρες που είναι- και μία ουρανόπεμπτη παρακαταθήκη για τους ζώντες και τους επιγενομένους, αφού μέσα στις σελίδες του θα εντρυφήσουν (ουμε) αναζητώντας τον πρωταρχικό λόγο της δημιουργίας, της προς Θεόν πίστεως, τον δρόμον της θυσίας και τον τρόπον της ακριβούς -ήτοι κατά γράμμα- τηρήσεως, των εντολών του Υψίστου, δια να ανοιγεί η είσοδος της Βασιλείας των Ουρανών στους ασπασθέντες παιδιόθεν την κοσμοθεωρία του Ναζωραίου, την εκλάμπουσα πνευματικότητος και της οποίας την υπεροχή (και μόνον το προαιώνιον κήρυγμα του «αγαπάτε αλλήλους» να θυμηθείτε, αρκεί) αναγνωρίζουν και ασπάζονται άπιστοι-πιστοί και άλλων δογμάτων.

Β. Τετρακόσιες εβδομήντα τρείς (473) σελίδες μεγάλων διαστάσεων (0,22Χ0,30) συνθέτουν ένα ρωμαλέο πόνημα, συγκείμενον από: σπάνια γραπτά κείμενα (και παλαιά) ντοκουμέντα, συνταρακτικά ιστορικά γεγονότα, μοναδικές γκραβούρες, δυσεύρετες εικόνες, προσφάτως ανακαλυφθείσες φωτογραφίες, πίνακες ζωγραφικής της εποχής του Αγίου, σχεδιάσματα διακοσμημάτων και λοιπό εικαστικό υλικό. Ακολουθούν με καλλιγραφικά στοιχεία σε ευφάνταστες αποτυπώσεις, επιλεγμένες ρήσεις, απόψεις και θέσεις οσίων, καθώς  και καθαγιασμένα αποσπάσματα αγιωτικών γνώσεων και ιερών γραμμάτων. Και όλος μαζί ο μυθικός αυτός θησαυρός γενοποιημένος, να συνθέτει το περιεχόμενο μιας τεράστιας πνευματικής δεξαμενής-πηγής, από την οποία (επιτρέπεται) να αντλούνται  στοιχεία της παντοδυναμίας της ουσίας του Θεού, στην οποία καλούνται να υποκλιθούν, εν αγαθότητι, όλοι οι μετέχοντες  στην μυστηριακή προετοιμασία της ψυχοπνευματικής άρσεως της ύπαρξής μας.

Γ. Το έργο αποτελεί συνέχεια προγενέστερης έκδοσης (1988) για τον Πατριάρχη Γρηγόριο τον Ε΄, κατά την παρουσίαση της οποίας ο συγγραφέας (π. Μάξιμος) είχε δώσει την υπόσχεση, ότι προσεχώς θα ακολουθήσει ολοκληρωμένη μελέτη για τον Εθνομάρτυρα άγιο. Στο ενδιάμεσο, ο π. Μάξιμος, ο ακάματος αυτός εργάτης της ψυχής, του νου και του πνεύματος συνέγραψε και πλήθος μικροτέρων πονημάτων προς γαλήνευσιν και ψυχικήν τέρψιν των προβληματισμένων συνανθρώπων του. Η γλώσσα του ρέουσα κα γοητευτική, ευχάριστη και σαφής, εύηχη και ευθέως αποδίδουσα το επιδιωκόμενο διανόημα, αφού χρησιμοποιώντας αριστοτεχνικά το ακριβέστερο (διάβαζε και ευπρεπέστερο) από τα αδελφά συνώνυμα,  το επιτυγχάνει ευκόλως.

Δ. Από την υπέρκομψη δεύτερη σελίδα της υπό παρουσίαση τελευταίας έκδοσης του βιβλίου μεταφέρω, ως ακριβώς έχει (με bold και italics στοιχεία), την παρακάτω πολλαπλώς αποδίδουσα το πνεύμα και την ουσία του έργου ενημερωτική σύνοψη, αφού θα αποτελούσε για την ημετέρα ταπεινότητα πρωτίστως ματαιοδοξία και δευτερευόντως ματαιοπονία, να επιχειρήσει να το πράξει εκείνη (η ταπεινότης μου, δηλαδή εγώ), ευστόχως και επιτυχώς όσον ο αγιορείτης συγγραφεύς: «ΒΙΒΛΟΣ ΕΠΕΤΕΙΑΚΗ, 200 ΕΤΗΡΙΣ, 1821-2021. Εξιδανικευμένη βιογραφία εν επιτομή, μετά πολυτίμων μαρτυριών (βιβλιογραφικών, εγκυκλοπαιδικών, αρχειακών τε και προφορικών). Ιστορικά απανθίσματα εν εκτάσει. Κριτικά σημειώματα διάφορα. Άγνωστα στοιχεία του καλλινίκου της Ελευθερίας μας προμάχου. Ανδριάντες,  μνημεία, προτομαί, χαρακτικά και επιγράμματα. Κατάλοιπα του αοιδίμου Πατριάρχου εν Άθω και αλλαχού (πρότυπος καταγραφή Ι. Ακολουθιών, Εικόνων, Ναών, θαυμάτων, συγγραμμάτων, εγγράφων, κειμηλίων φερωνύμων εντύπων, Συλλόγων και οδών). Θεοφόρων Νεομαρτύρων Θείος χορός. Βιογραφίαι ιστορικών προσώπων της Γρηγοριανής σχολής».  Δεν θα παραλείψω να συμπεριλάβω στην παρούσα μου αναφορά και το συμπερασματικό απόσπασμα της θέσεως του Αμβροσίου  Φραντζή, πρώτου ιστορικού της Επαναστάσεως του 1821, για το Άγιον Όρος και τους Αγιορείτες: «Κηρύττουσι δε και μέχρι σήμερον οι Αγιορείται και κηρύξουσι δια παντός την  οσιότητα της πολιτείας του Πατριάρχου, δι΄ήν ως κοινόν πατέρα και διδάσκαλον αυτόν εσέβοντο. Και αυτοί δε οι κατά καιρούς ερχόμενοι προσκυνητές εθεώρουν αυτόν ως άγιον άνθρωπον του Θεού».

Ε. Το έργο χωρίζεται σε τρία μέρη. Το ΠΡΩΤΟΝ ΜΕΡΟΣ περιλαμβάνει την πρώτη ηλικία και την παιδεία του (αργότερον) οσιομάρτυρος, την κλίση του προς το εκκλησιαστικό στάδιο, την ευρυμάθειά του, το πολυσχιδές έργο του ως Μητροπολίτου Σμύρνης, την άνοδό του  στον Οικουμενικό θρόνο του Πατριάρχου ΚΠόλεως, την Α΄ Πατριαρχία του, την εξορία και ακολούθως την Β΄ και Γ΄ Πατριαρχία του. Σημειούται ότι η τελευταία Πατριαρχία έμελε να ολοκληρωθεί με τον μαρτυρικό του θάνατο στις 10/4/1821. Συνεχίζοντας την ξενάγησή μας στο ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ, μαθαίνουμε ότι ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄ κατηγορήθηκε από τους Τούρκους ως μέλος της Φιλικής Εταιρείας και ως βασικός υποκινητής του σκλαβωμένου Ελληνικού λαού προκειμένου να διεξάγει τον ιερόν για την ανεξαρτησία αγώνα του.

ΣΤ. Το ΔΕΥΤΕΡΟΝ ΜΕΡΟΣ περιλαμβάνει την συμβολή της θυσίας του Πατριάρχου στην ευόδωση της Επαναστάσεως της 25ης Μαρτίου 1821, την απήχηση της θυσίας του στην Ευρώπη και τη Ρωσία, την πάνδημο αναγνώριση της θυσίας του, εγκώμια και ποιητικές αναφορές των Διονυσίου Σολωμού και του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, καθώς και Ύμνοι-Απολυτίκια-Κοντάκια-Μεγαλυνάρια υπό διακεκριμένων πρωτοψαλτών-ιεροψαλτών διευθετημένα, φιλοσοφικά έργα και δοκίμια, αλλά και έγγραφα με θετικό  υπέρ και αρνητικό κατά του Πατριάρχου περιεχόμενο. Αναγιγνώσκουμε επίσης αναφορές μητροπολιτών επί ποικίλων θεμάτων, όπως για τους υπ’ αυτού επιβληθέντες αφορισμούς στους Αλέξανδρο Υψηλάντη και Μιχαήλ Σούτσο. Το δέος μας συνεπαίρνει όταν το βλέμμα μας φωτίζεται από το κείμενο (και όλο το ρεπορτάζ) της αγιοκατάταξης του Γρηγορίου του Ε΄ εν έτει 1921.

Ζ. Λίγο αργότερα το ρίγος με τα γαμψά του νύχια γαντζώνεται στην ραχοκοκαλιά μου. Ο πόνος είναι αβάστακτος, όταν ψελλίζω τον εκ 32 στροφών θρήνο της λαϊκής μούσας της Καππαδοκίας στην Καραμανλήδειο γραφή, για τα βασανιστήρια και τους ευτελισμούς που υπέστη από τους δολοφόνους απογόνους των Οσμανλήδων. Προηγουμένως είχα αναγνώσει τη θέση του  Πατριάρχου για τον δυτικό διαφωτισμό και είχα ενημερωθεί περί των  ομοιογραφιών και περί της φιλοτεχνηθείσης εικόνος του υπό του Νικηφόρου Λύτρα. Έστω λίαν συντόμως, θεωρώ υπόχρεος να πληροφορήσω τους αναγνώστες της παρούσης βιβλιοπαρουσίασης, ότι στις σελίδες του ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΜΕΡΟΥΣ του μοναδικού αυτού βιβλίου, περιλαμβάνονται και οι Ι. Ναοί που ανηγέρθησαν στο όνομα του Πατριάρχου, καθώς και οι προτομές, οι ανδριάντες και οι Λάρνακες που κατασκευάστηκαν στη μνήμη του και καταγράφηκαν από τον συγγραφέα λεπτομερώς μαζί με πολλά άλλα θέματα, ων ουκ εστιν αριθμός.

Η. Το ΤΡΙΤΟΝ ΜΕΡΟΣ περιλαμβάνει τη ζωή του Πατριάρχου  στο Άγιον Όρος και ιδίως και εν λεπτομερεία τον βίον του στη Ιερά Μονή Ιβήρων, στην οποία ασκήτευσε και υπήρξε “Αλείπτης Νεομαρτύρων”, δηλαδή ο χρίζων νεομάρτυρες! Οι νεομάρτυρες: Κωνσταντίνος ο Υδραίος, Ιλλαρίων ο Αγιαννανίτης, Ευθύμιος ο Ιβηροσκητιώτης κ.α. υπήρξαν δικοί του μαθητές. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι, ο Πατριάρχης Γρηγόριος ο Ε΄, αναφέρεται και ως ερμηνευτής των Γραφών, ενώ υπήρξε πνευματικός σύνδεσμος μεταξύ αυτού του ιδίου και του Οσίου Νικόδημου του Αγιορείτου, με τον οποίο υπήρξαν ομογάλακτοι, αφού αμφότεροι φοίτησαν στην λαμπρά Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης. Στις σελίδες του ΤΡΙΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ περιλαμβάνονται ακόμη σε γλαφυρές ενότητες κειμένων: το κτητορικόν έργον του Γρηγορίου του Ε΄ στην Ι.Μ. Ιβήρων, τα διασωζόμενα έγγραφα που διεκπεραίωσε, η ιδιόχειρος διαθήκη του, η σχέση του με τις λοιπές μονές του Αγίου Όρους, οι δραστηριότητές του που αφορούσαν επίλυση προβλημάτων τους και η εν γένει συνεργασία τους. Υπάρχει αναφορά στο βιβλίο και για δύο (2) Πατριαρχικούς και Συνοδικούς τόμους που αφορούν στον Πατριάρχη, το  συστατικόν-προτρεπτικόν γράμμα προς τους Αγιορείτες, οι περί των κοινών φιλοαθωνιτικών σχέσεων  του Πατριάρχου και του Αρχιεπισκόπου Κασσανδρείας και Πολυγύρου Ιγνατίου (1821/1824), η συνεργασία του με τους Κολλυβά διδάσκαλο Χριστοφόρο Προδρομίτη ή Ιβηροσκητιώτη και τον πνευματικό του Διονύσιο τον Σιατιστέα, ως και άλλα ενδιαφέροντα πληροφοριακά θέματα που αποτελούν στο σύνολό τους τεκμήρια της αγιωτικής αύρας που περιέβαλλε την σεπτή μορφή του Αγίου Γρηγορίου του Ε΄ του νεομάρτυρος. Άπαντα ντοκουμέντα ιερά και ανεκτίμητα, μη επιδεχόμενα αμφισβήτηση για το σημαντικό γεγονός που προβάλλουν και αναδεικνύουν.

Θ. Το βιβλίο «Ο Αθωνίτης Πατριάρχης του Γένους και Μέγας Εθνοϊερομάρτυς  Άγιος Γρηγόριος ο Ε΄», είναι μια πολυπρόσωπη υπεραξία. Μια γιγαντιαία πολύτιμη ανεξαργύρωτη θυσαυροθήκη. Άρα δεν εκτιμάται με τα συνήθη μέτρα και σταθμά της αγοράς. Είναι ένα βιβλίο με απολύτως θετική επίδραση επάνω μας. Το διαπίστωσα και προσωπικά κι’ ας αισθανόμουν κατ’ αρχάς σφόδρα κουρασμένος, όταν ξεκίνησα άλλοτε να το διαβάζω και άλλοτε να το μελετώ. Στην πορεία για την ολοκλήρωση της εν λόγω εργασίας μου (βιβλιοπαρουσίασης, αν θέλετε), ένιωθα πολύ καλύτερα. Δεν είναι δα και μικρό πράγμα να έχεις επαναλάβει αυτού του είδους την προσφορά προς τους επιγενομένους μερικές εκατοντάδες φορές, χωρίς να νιώθεις τον κάματο να σε καταβάλει, πολύ περισσότερο τώρα που συμπληρώνεις (ώνω) σε λίγα τέρμινα την 7η δεκαετία της (τσακισμένης από το ’74) ζωής σου (μου).

Θα κλείσω με το παρακάτω Μεγαλυνάριον (εκ της Ακολουθίας του 1822, υπό Νικ. Κοκκίνη).

Της Πελοποννήσου θείος βλαστός

και της ορθοδόξου Εκκλησίας ο θησαυρός

και πάσης Ελλάδος το καύχημα το μέγα

Πατριαρχών το κλέος, μάκαρ Γρηγόριε.

                                                                                                                    Παντελής Γιαννακόπουλος

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα