Τα πρώτα αποτελέσματα από την καταγραφή του φαινομένου της ολικής έκλειψης Ηλίου της 2ας Ιουλίου 2019
Στις 2 Ιουλίου 2019, έλαβε χώρα μία ολική έκλειψη ηλίου, ορατή από το Νότιο Ειρηνικό ωκεανό, την Χιλή και την Αργεντινή. Πλήθος από επαγγελματίες και ερασιτέχνες αστρονόμους, αλλά και απλούς πολίτες παρατήρησαν αυτό το θεαματικό, αλλά ταυτόχρονα και αρκετά σπάνιο φαινόμενο. Μία από τις πιο γνωστές επιστημονικές ομάδες που παρατήρησαν το φαινόμενο, με επικεφαλής τον αμερικανό καθηγητή-διάσημο κυνηγό εκλείψεων, Jay Pasachoff, κατέγραψε το φαινόμενο με διάφορα όργανα, από το αστεροσκοπείο Cerro Tololo Interamerican Observatory–CTIO. Η ομάδα των ηλιακών αστρονόμων ήταν μία από τις πέντε συνολικά ομάδες, οι οποίες επιλέχθηκαν έπειτα από διαγωνισμό (http://www.ctio.noao.edu/noao/node/14748), προκειμένου να πραγματοποιήσουν σειρά παρατηρήσεων σε ένα από τα ιδανικότερα μέρη για αστρονομικές παρατηρήσεις, μία από τις κορυφές του Cerro Tololo, σε υψόμετρο 2500 μέτρα, 550 χιλιόμετρα βόρεια της πρωτεύουσας Σαντιάγκο της Χιλής. Ο Αριστείδης Βούλγαρης, μόνιμο μέλος αυτής της διεθνούς ομάδας των ηλιακών αστρονόμων, 
συμμετείχε για ένατη φορά, έχοντας αναλάβει τον σχεδιασμό και την κατασκευή των οπτομηχανικών οργάνων. Συνολικά τρείς φασματογράφοι ηλιακού στέμματος, καθώς επίσης και ένα εξειδικευμένο φίλτρο Lyot, κατασκευασμένα εξ’ ολοκλήρου στην Ελλάδα, χρησιμοποιήθηκαν προκειμένου να αναλύσουν το φως από το ηλιακό στέμμα, προσφέροντας πολύτιμες πληροφορίες για τη σύσταση του στέμματος και την κατανομή των εξαιρετικά υψηλότατων θερμοκρασιών, οι οποίες ανέρχονται σε 1-2.5 εκατομμύρια βαθμούς Kelvin. Ο μηχανισμός θέρμανσης του ηλιακού στέμματος σε τόσο υψηλές θερμοκρασίες, δεν έχει απαντηθεί και θεωρείται το “άγιο δισκοπότηρο” των ηλιακών αστρονόμων.
Κατά τη διάρκεια μιας ολικής έκλειψης ηλίου, ο ηλιακός δίσκος καλύπτεται πλήρως από τον σεληνιακό δίσκο, με αποτέλεσμα να μειώνεται δραματικά το εκτυφλωτικό φως του ηλίου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ραγδαία πτώση της φωτεινότητας του ουρανού, αποκαλύπτοντας ακόμα και τα κρυμμένα αστέρια. Κατά τη διάρκεια της ολικής έκλειψης, εμφανίζεται σε όλο του το μεγαλείο το ηλιακό στέμμα: μία πολύπλοκη δομή που περιβάλλει τον ήλιο, η οποία θεωρείται η εξωτερική ατμόσφαιρά του. Το ηλιακό στέμμα έχει λαμπρότητα σχεδόν όσο μία πανσέληνος και με χρώμα υπόλευκο-μαργαριταρί. Η δομή του ηλιακού στέμματος εξαρτάται άμεσα από την ενεργειακή δραστηριότητα του ηλίου. Κατά τις περιόδους έντονης δραστηριότητας το ηλιακό στέμμα είναι εξαιρετικά εκτεταμένο, με πολύπλοκους σχηματισμούς που ονομάζονται πλόκαμοι (πέριξ του ηλιακού ισημερινού) και θύσανοι (στην περιοχή των πόλων).
Τα πρώτα δεδομένα που συλλέχθηκαν από τους φασματογράφους, έδειξαν μία πτώση στη μέση θερμοκρασία του ηλιακού στέμματος, συγκριτικά με τις μετρήσεις της προηγούμενης ολικής έκλειψης ηλίου της 21ης Αυγούστου 2017. Αυτή η πτώση της θερμοκρασίας του στέμματος σχετίζεται άμεσα με την περίοδο που διανύει ο ήλιος, ο οποίος βρίσκεται σε ενεργειακό ελάχιστο (κάθε 11.2 χρόνια ο ήλιος παρουσιάζει μία περιοδικότητα στην δραστηριότητά του).
Ένα τέταρτο όργανο που σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε επίσης στην Ελλάδα, από τον Αριστείδη Βούλγαρη, είναι ο Φασματογράφος Ηλιακού Στέμματος Εγγύς Υπέρυθρου– Icarus Near Infrared Solar Corona Spectrograph, το κύριο όργανο της αποστολής EFLIGHT 2019-MAX, με επικεφαλής τον καθηγητή του Πανεπιστημίου της Arizona Dr. Glenn Schneider. Ο Ίκαρος “πέταξε” επιτυχώς με ένα αεροπλάνο Boeing 787-9 “Dreamliner” πάνω από τον Ειρηνικό Ωκεανό κατά τη διάρκεια της ολικής έκλειψης ηλίου http://nicmosis.as.arizona.edu:8000/ECLIPSE_WEB/TSE2019/TSE2019_EFLIGHTMAX.html. Είχε προηγηθεί δοκιμαστική πτήση του φασματογράφου Ίκαρου, ένα αεροπλάνο Airbus-A320 της AEGEAN, σε ύψος 30.000 ποδών (περίπου 9200 μέτρα), προκειμένου να βαθμονομηθεί και να γίνουν οι τελικές ρυθμίσεις του.
Την επεξεργασία των δεδομένων που ελήφθησαν από τις παρατηρήσεις έχει αναλάβει ο μαθηματικός Δρ. Χριστόφορος Μουρατίδης.
Λεζάντες φωτογραφιών
01: το αστεροσκοπείο Cerro Tololo Interamerican Observatory, με εγκατεστημένο μεγάο αριθμό θόλων και τηλεσκοπίων
02: οι φασματογράφοι ηλιακού στέμματος “Ίκαρος”, τοποθετημένοι σε ισημερινή στήριξη.
03: ο χώρος και τα εγκατεστημένα όργανα παρατήρησης της ομάδας
04: περιμένοντας την ολική έκλειψη ηλίου
05: στιγμιότυπο από την δοκιμαστική πτήση του Φασματογράφου Ηλιακού Στέμματος Εγγύς Υπέρυθρου- Ίκαρος επιβιβασμένου με τον Α. Βούλγαρη σε αεροπλάνο Airbus A320 της Aegean
06: μία εξαιρετικά σπάνια λήψη, ελάχιστα δευτερόλεπτα πριν την έναρξη της ολικής έκλειψης: το τελευταίο φως του ηλίου διέρχεται από τις δύο εκτεταμένες κοιλάδες της Σελήνης, θυμίζοντας την εικόνα ενός περιδέραιου μαργαριταριών, γνωστό και ως “οι χάντρες του Baily”
07: το διπολικό ηλιακό στέμμα όπως καταγράφηκε κατά την ολική έκλειψη ηλίου της 2ας Ιουλίου 2019.
08: η φασματική ανάλυση του ηλιακού στέμματος. Διακρίνονται οι γραμμές εκπομπής (καμπύλες) των στοιχείων Ήλιο, Μαγνήσιο και του πολλαπλώς ιονισμένου Σιδήρου
09: η φασματική ανάλυση του ηλιακού στέμματος. Διακρίνονται οι γραμμές εκπομπής (καμπύλες) των στοιχείων Ήλιο, Μαγνήσιο και του πολλαπλώς ιονισμένου Σιδήρου
10: ο νυχτερινός ουρανός της Χιλής, με τον Γαλαξία, τον αστερισμό του Σκορπιού και τον πλανήτη Δία πολύ κοντά στο ζενίθ (στην Ελλάδα βρίσκονται αρκετά κοντά στον ορίζοντα!). Στα αριστερά της φωτογραφίας το κύριο τηλεσκόπιο του αστεροσκοπείου ξεκινά τη νυχτερινή του περιπολία στον ουρανό
