της Ουρανίας Μπάγγου*.
Στο τελευταίο τεύχος της “παρέμβασης”, λογοτεχνικού περιοδικού που έχει την επιμέλειά του ο αξιόλογος συγγραφέας και αγαπητός φίλος Βασίλης Καραγιάννης, φιλοξενείται ένα ποίημα του Γκαίτε με τον τίτλο “θωρώντας το κρανίο του Φρειδερίκου Σίλλερ”.
Το κρανίο του Φρειδερίκου Σίλλερ δεν είχε καμιά ιδιαίτερη κατασκευή από ανατομική άποψη. Όσο ζούσε όμως, είχε ένα ιδιαίτερο εγκεφαλικό περιεχόμενο. Είχε καλλιεργηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να λειτουργεί με οξυδέρκεια και με αγάπη για την επιστήμη, για την αναζήτηση της ανθρώπινης αλήθειας και την αισθητική του ωραίου. Εμάς τους Έλληνες μας τίμησε με επαινετικά ποιήματά του, καθότι ήταν λάτρης των προγόνων μας.
Τί είναι όμως για μας οι σκελετοί μας; όχι οι σωματικά δικοί μας βέβαια, γιατί όταν μείνουμε μόνο σκελετοί δεν θα έχουμε καμία αίσθηση για την ύπαρξή τους.
Αναφέρομαι στους σκελετούς των συνανθρώπων μας που φυλάσσονται συνήθως σε οστεοφυλάκια, τους βρίσκουμε τρυφερά θαμμένους στο χώμα, ή αφημένους έξω και λευκασμένους από την μεθοδική επίδραση του ήλιου και από τα δάκρυα της βροχής.
Μπήκα σε οστεοφυλάκιο, για πρώτη φορά, στα εφτά μου χρόνια όταν πήγαμε με την γιαγιά μου για να προσκυνήσουμε τα οστά του παιδιού της, που σκοτώθηκε στα δέκα-οχτώ του όταν φοιτούσε σε στρατιωτική σχολή.
Ήταν σε μαλάθες τοποθετημένα, στο υπόγειο ενός παρεκκλησιού λίγο πιο έξω από την εκκλησία των αγίων Αποστόλων στο Βογατσικό.
Τα θυμάμαι που φωσφόριζαν στο ημίφως, μέσα σε μια αβάσταχτη ηρεμία.
Είχα, ήδη, βρεθεί στην επώδυνη θέση να δω τον παππού μου νεκρό. Έπρεπε να κατανοήσω ότι υπήρχε ένα είδος ανθρώπου χωρίς ζωτικές αντιδράσεις. Μια σάρκινη κούκλα, που άφηνε όμως κάπου μέσα μου την παραμυθένια ελπίδα ότι μπορεί και να άλλαζε αυτό, θα μπορούσε να εισέλθει- με κάποιον τρόπο- μια πνοή στο σώμα του που θα τον σήκωνε πάλι όρθιο.
Άλλωστε, όπως έμαθα στην διάρκεια του βίου μου, και πολλές θρησκείες μιλάνε για αναστάσεις νεκρών που δεν είχαν απογυμνωθεί ακόμα από την σάρκα τους.
Τα κόκαλα που έβλεπα τώρα ήταν άλλο πράγμα, αμετάκλητο. Ρίγησα ολόκληρη. Τα κοιτούσα με δέος. Είχαν χάσει την μεταξύ τους συνοχή. Ανήκαν σε έναν δικό μας άνθρωπο, ήταν κομμάτια του, καλά φυλαγμένα όσο ζούσε, και φανερώθηκαν κάποια στιγμή. Σαν το κουκούτσι που έρχεται στην επιφάνεια μόνο όταν φαγωθεί ο καρπός.
Η γιαγιά μου χάιδεψε το οστέινο κεφάλι του τρυφερά. Όπως χάιδευε το δικό μου.
Αυτός ήταν ο θείος μου λοιπόν, ένας σωρός από κόκαλα; κι εγώ που τον φανταζόμουν παλικαράκι να ίπταται ανάμεσα σε ουρανό και γη!
Ήταν η πρώτη φορά που αισθάνθηκα ότι οι άνθρωποι είμαστε και κάτι άλλο, ένα βιολογικό παζλ που συντίθεται γύρω από έναν σκελετό. Αποτελούμενο από στηρικτικά μέρη και από μαλακά μέρη. Από ύλη και τις διαβαθμίσεις ή τα αντίστροφα της αγάπης- από ένα φθαρτό υλικό που μπορεί να δημιουργεί βαθιά συναισθήματα και σκέψεις.
(Είναι η δυνατότητα του πνεύματος να μεταγγίζεται στην ύλη και της ύλης να παράγει πνεύμα, όπως λέει στο ποίημα του ο Γκαίτε.)
Είχα αρχίσει, λοιπόν, να καταλαβαίνω τον κόσμο. Να αντιλαμβάνομαι την θνητότητά μας, μέσα από εικόνες που η μια αποτελούσε συνέχεια της άλλης και συνέθεταν μέσα μου το νόημα της ζωής.
Η γιαγιά μου μ’ αγκάλιασε τρυφερά. Με κοίταξε με αγωνία στα μάτια. Ο κόσμος, που μόλις μου είχε δείξει ήταν άγριος για την αντίληψη ενός παιδιού. Εκείνη, όμως, τον ήξερε καλά, ζούσε μαζί του, ήταν αναπόσπαστο κομμάτι της. Με έκανε κοινωνό στην ενήλικη ζωή της, για να δω ό,τι πολύτιμο είχε απομείνει από τον θείο Χρήστο, να συμπλησιάσουμε και να προσκυνήσουμε τον άνθρωπο που ήλθε, έζησε όσο του έμελλε και απήλθε.
Από τότε έχω δει αρκετούς σκελετούς και όχι με αποτροπιασμό, με κάποια τρυφερότητα θα έλεγα, με ένα σκίρτημα συγκίνησης, συνάφειας και αλληλεγγύης. Αναμενόμενο, αφού έχω κι εγώ έναν δικό μου που τον κρύβω με επιμέλεια μέσα μου.
Νομίζω ότι όλοι οι σκελετοί των ανθρώπων είναι καθαγιασμένοι, αξίζουν τον σεβασμό μας. Έζησαν, με όποιον τρόπο μπόρεσαν, εξάντλησαν το σάρκινο περίβλημά τους κι αποχώρησαν. Είναι οι πιο πειστικές μαρτυρίες της ανθρώπινης πορείας.
Και το ξέρουμε καλά αυτό οι άνθρωποι, προσπαθούμε να βρούμε πάντα έστω και ένα ελάχιστο απομεινάρι των δικών μας ανθρώπων. Για να το ενταφιάσουμε και να αναπαυθεί η ψυχή τους λέμε. Και η δική μας, φυσικά. Γιατί δεν είμαστε ποτέ ξέχωρα από τους άλλους.
