Επιμέλεια: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος
Μια βίαιη κριτική, αλλά θεμελιωμένη. Το βιβλίο “Big Pharma” δεν επιδιώκει συναίνεση. Ο υπότιτλός του – “Μια πανίσχυρη βιομηχανία που παίζει με την υγεία μας” – λέει πολλά. Υπό τον συντονισμό του Mikkel Borch-Jacobsen, φιλόσοφου, ιστορικού και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον, με τη βοήθεια δώδεκα εμπειρογνωμόνων, ανησυχούντων και δημοσιογράφων (μεταξύ των οποίων δύο Γάλλοι: Philippe Pignarre, πρώην διευθυντής επικοινωνίας της Sanofi-Synthélabo , και Antoine Vial, εμπειρογνώμονας στον τομέα της δημόσιας υγείας), αναλύει μία προς μία τις κακές πρακτικές που μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τα εργαστήρια για να πουλήσουν με κάθε τρόπο. Με προφανή πρόθεση, φυσικά. Και μερικές φορές με υπερβολική προσφυγή στην πάθηση, επισημαίνοντας λεπτομερώς ορισμένες δραματικές περιπτώσεις.
“Δημιουργία” ασθενειών
Πρόκειται για «ένα βιβλίο κατά της βιομηχανίας που εκτρέπει τη χρήση των φαρμάκων για να αποκομίσει κέρδη, μέχρι να θέτει σε κίνδυνο την υγεία μας και να αλλάζει βαθιά τη φύση της ιατρικής». Στις πρώτες του σελίδες το βιβλίο φαίνεται αφελές. Αλλά όσο προχωράει κανείς στην ανάγνωση, η απόδειξη γίνεται αποτελεσματική. Πηγαίνοντας πίσω στο 1962 και το πρώτο κατηγορητήριο κατά μιας φαρμακευτικής εταιρείας στις Ηνωμένες Πολιτείες – της Merrell, κατηγορούμενης για παραβίαση δεδομένων σχετικά με τις ανεπιθύμητες παρενέργειες του φαρμάκου της κατά της χοληστερόλης – που σηματοδότησε την αρχή της χρήσης κλινικών δοκιμών, όπως τις γνωρίζουμε σήμερα, για την αξιολόγηση των φαρμάκων. Τα παραδείγματα ακολουθούν το ένα το άλλο στη συνέχεια.
Από το μάρκετινγκ με αντικείμενο τους γιατρούς για να συνταγογραφούν εκτός εγκεκριμένων ενδείξεων – όπως στην περίπτωση του ανοσοενισχυτικού στο διαβήτη Mediator ή του φαρμάκου Diane 35 κατά της ακμής – στη μεροληπτική μεθοδολογία των κλινικών δοκιμών των οποίων τα αρνητικά αποτελέσματα δεν δημοσιοποιούνται. Με την προβολή διαφημιστικών μηνυμάτων που αποσκοπούν στη “δημιουργία” νέων ασθενειών στα μάτια του κοινού (η γυναικεία σεξουαλική δυσλειτουργία θα μπορούσε σύντομα να εμφανιστεί στις οθόνες μας, επειδή θα ενδιαφέρονταν οι Pfizer, Boehringer και Procter & Gamble, σύμφωνα με τους συγγραφείς). Χωρίς να ξεχνάμε την εξάρτηση που προκαλείται από νόμιμα συνταγογραφούμενα φάρμακα, εξ ου και η δοκιμασία που βιώνει ο ήρωας της τηλεοπτικής σειράς “Dr House”, εθισμένος στον αναλγητικό Vicodin.
Λαμβάνοντας παραδείγματα που πήραν δημοσιότητα, πρόσφατα και κοστολογημένα, ο Mikkel Borch-Jacobsen πραγματοποιεί μια ασυμβίβαστη επίδειξη. Και δεν χαρίζεται σε καμία επιχείρηση. Τα θύματα των παιδιών του Prepulsid της Johnson & Johnson, τα οποία “ούτε η εταιρεία ούτε τα στελέχη της ενδιαφέρθηκαν για την ελαχιστοποίηση των κινδύνων του φαρμάκου τους”, λέει ο συγγραφέας. Η αντίθεση της Wyeth σε έναν ογκολόγο που μελετά τους καρκινογόνους κινδύνους της θεραπείας του με οιστρογόνα. Εντούτοις, “παρά τα αμέτρητα εξοργισμένα άρθρα στον Τύπο, παρά τις περισσότερες από 10.000 αγωγές που κατατέθηκαν εναντίον της Wyeth (ήδη απορροφήθηκε από την Pfizer) για να κρύψουν τους κινδύνους των φαρμάκων της, το Premarin και το Prempro δεν έχουν ακόμη απομακρυνθεί από την αγορά.”, επαναστατεί ο Mikkel Borch-Jacobsen.
Αναφέρει επίσης τις αξιολογήσεις των φαρμάκων από τις υγειονομικές υπηρεσίες των οποίων οι επιτροπές απαρτίζονται από συμβούλους της φαρμακευτικής βιομηχανίας (αφού πραγματοποιήθηκε στη Γαλλία, η κάθαρση συνεχίζεται ακόμη στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων, σε μια προσπάθεια να τερματιστούν οι προφανείς συγκρούσεις συμφερόντων).
Τουλάχιστο 10.000 παιδιά γεννήθηκαν στη δεκαετία του 1960 με δυσπλασία άκρων, επειδή οι μητέρες τους κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης έπαιρναν εγκεκριμένο φάρμακο με δραστική ουσία τη θαλιδομίδη. Πόσο έγκυρα ήταν τα αποτελέσματα των ερευνών της παρασκευάστριας φαρμακευτικής εταιρίας;
Και τι να πούμε για τα σοβαρά καρδιαγγειακά επεισόδια που συνέβησαν κατά τη διάρκεια των κλινικών δοκιμών του Avandia της GSK (αποσύρθηκε έκτοτε από την αγορά στην Ευρώπη), αλλά εξαφανίστηκαν από τα αποτελέσματα που υποβλήθηκαν στις υγειονομικές αρχές; Αυτό στοίχισε στην αγγλική εταιρεία ένα πρόστιμο-ρεκόρ ύψους 3 δις. δολαρίων, το οποίο επέβαλε αμερικανικό δικαστήριο στα τέλη του 2011. Επισημαίνοντας επίσης τις αλλαγές που έκανε ένας υπάλληλος της AstraZeneca το 2006 στη σελίδα της wikipedia του προϊόντος της – νέα γενιά αντιψυχωσικών – σε εκείνες των ανταγωνιστικών προϊόντων, ακόμα και στις σελίδες των εν λόγω ασθενειών!
Και οι αριθμοί είναι εύγλωττοι. “Οι φαρμακευτικές εταιρείες ξοδεύουν κατά μέσο όρο περίπου δύο φορές περισσότερα στο μάρκετινγκ, παρά στην Ε & Α“,[έρευνα και ανάπτυξη] μαθαίνουμε. Ένας πρώην επικεφαλής της Ε & Α της γαλλικής Sanofi εξήγησε το 2000 ότι το 70 έως 90% της έρευνας αφιερώθηκε στην ανάπτυξη αντιγράφων φαρμάκων με ένα ελαφρώς τροποποιημένο τύπο για να τα κατοχυρώσουν. Τέλος, τα αποτελέσματα στην Ευρώπη θα είναι 197.000 θάνατοι ετησίως, η πέμπτη κύρια αιτία θανάτου σε νοσοκομεία.
Αλλά μερικές συντομεύσεις στο βιβλίο είναι προς συζήτηση. Μπορούμε να αποδώσουμε τη σφαγή στο Κολουμπάιν το 1999 μόνο στις παρενέργειες του Prozac (του αντικαταθλιπτικού της Lilly) που έπαιρναν οι δύο φονιάδες μαθητές γυμνασίου που αυτοκτόνησαν στη συνέχεια; Πρέπει να ξεχνάμε τις πρωτοβουλίες – έστω και πολύ λίγες – που ανέλαβαν ορισμένες φαρμακευτικές βιομηχανίες για την καταπολέμηση των τροπικών ασθενειών που πλήττουν τις αναδυόμενες χώρες; Τι να υποθέσουμε για την απόφαση της γερμανικής εταιρείας Merck να μην παραδίνει από τον Νοέμβριο του 2012 το αντικαρκινικό της Erbitux σε όλα κρατικά νοσοκομεία της Eλλάδας; Η απάντηση των συγγραφέων σε όλα αυτά τα κακά – να αναθέσουμε την έρευνα σε κέντρα “αποσυνδεδεμένα από κέντρα φαρμακευτικού κέρδους” – φαίνεται πολύ απατηλή. Αλλά αναμφίβολα το βιβλίο θα επιτύχει να υπονομεύσει κατάτι τη λίγη εμπιστοσύνη που έχουν οι Γάλλοι στη φαρμακευτική βιομηχανία. Για να επανακτήσει την εμπιστοσύνη, αυτή έχει μόνο μία λύση: να υιοθετήσει μια ηθική που θα διασφαλίζει ότι δεν θα τροφοδοτεί αυτού του είδους έργα στο μέλλον …
Gaëlle Fleitour
Το Σύστημα Υγείας πρέπει να αναθεωρηθεί
της Anne Jeanblanc
“Αυτό το βιβλίο δεν είναι κατά των φαρμάκων”, γράφει ο Mikkel Borch-Jacobsen στον πρόλογο του βιβλίου Big Pharma, μια πανίσχυρη βιομηχανία που παίζει με την υγεία μας. “Είναι ένα βιβλίο κατά της βιομηχανίας που εκτρέπει τη χρήση για να αποκομίζει κέρδη, διακινδυνεύοντας την υγεία μας και μια βαθειά αλλαγή στη φύση της ιατρικής”, λέει ακόμα ο φιλόσοφος, ιστορικός και δάσκαλος στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον που συντόνισε τη συγγραφή του βιβλίου. Για τους συγγραφείς – διεθνείς εμπειρογνώμονες, πληροφοριοδότες και δημοσιογράφοι – τα φάρμακα είναι “εκπληκτικές, αξιοθαύμαστες ουσίες στις οποίες οφείλουμε πραγματικά θαύματα”. Συνεπώς, αυτό το βιβλίο απέχει πολύ από ορισμένα έργα κατά των φαρμάκων εν γένει ή κατά των θεραπευτικών οικογενειών ειδικότερα….
Το σύστημα Υγείας νοσεί
Από την άλλη, η επίθεση εναντίον των φαρμακοβιομηχανιών είναι βίαιη και τεκμηριωμένη με συγκεκριμένα περιστατικά που αποδεικνύουν ότι κάτι σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της ιατρικής … Για να πεισθούμε, αρκεί να σημειώσουμε τη συχνότητα των “υποθέσεων” που εμπλέκουν σχεδόν όλα τα μεγάλα παγκόσμια εργαστήρια. Ταυτόχρονα, οι γιατροί δεν είναι πάντα αρκετά προσεκτικοί και ενημερωμένοι, ενώ οι υγειονομικές υπηρεσίες δεν εμποδίζουν συστηματικά την πώληση άχρηστων και επικίνδυνων προϊόντων. Οι συγγραφείς εξηγούν πώς οι ενδείξεις παραποιούνται και οι κίνδυνοι αποκρύπτονται από τα εργαστήρια. Και πώς, “σε όλα τα επίπεδα, το κέρδος των φαρμακοβιομηχάνων προηγείται του συμφέροντος των ασθενών“. “Το πρόβλημα είναι λοιπόν σοβαρότερο και βαθύτερο από το να καταρτίσουμε μια μαύρη λίστα των φαρμάκων· ολόκληρο το σύστημα υγείας πρέπει να αναθεωρηθεί“, γράφουν. Έργο προφανώς τεράστιο.
Σε ένα κεφάλαιο με τίτλο “Το Δικαστήριο των εξόφθαλμων αποκλίσεων”, οι συγγραφείς αποδεικνύουν, παράδειγμα, ότι για τις συνταγές εκτός άδειας κυκλοφορίας, η περίπτωση του Mediator δεν αποτελεί, δυστυχώς, εξαίρεση. Το Μάιο του 2004, στο εργαστήριο Warner-Lambert επιβλήθηκε πρόστιμο ύψους 430 εκ. δολαρίων για την “εγκληματική” εμπορία του αντιεπιληπτικού φαρμάκου του. Η Αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων είχε εγκρίνει αυτό το φάρμακο για τη θεραπεία της επιληψίας, ως έσχατη λύση. Αλλά το εργαστήριο είχε ζητήσει από τους ιατρικούς επισκέπτες να ψιθυρίζουν στο αυτί των γιατρών ότι ήταν πανάκεια για ημικρανία, αλκοολισμό, περιφερική νευροπάθεια και αμυοτροφική σκλήρυνση κατά πλάκας.
Η παγίδα “Wikipédia“
Ορισμένα στοιχεία είναι ιδιαίτερα τρομακτικά: κάθε χρόνο, περίπου 200.000 άνθρωποι πεθαίνουν στην Ευρώπη ως αποτέλεσμα των επιδράσεων των φαρμάκων που χαρακτηρίζονται «δευτερογενείς». Οι υπερβολικές δόσεις παυσίπονων σκοτώνουν περισσότερους από όσους η ηρωίνη και η κοκαΐνη μαζί. Η κατάχρηση φαρμάκων έχει μολύνει μέχρι και το νερό της βρύσης, που έγινε ένα κοκτέιλ Prozac, αντιβιοτικών, αντικαρκινικών και ενδοκρινικών…
Οι συντάκτες προειδοποιούν επίσης κατά της “στρατηγικής Βικιπαίδεια”, προσβάσιμης οδού παραπληροφόρησης στο Διαδίκτυο. Επειδή αυτό το μέσο προσφέρει τη δυνατότητα μιας αόρατης διαφήμισης, μεταμφιεσμένης σε πληροφορία, εν ολίγοις, το όνειρο κάθε διαφημιζόμενου! Σε αυτό το βιβλίο μπορούμε να διαβάσουμε τις αρχικές και τροποποιημένες εκδοχές κειμένων σχετικά με ορισμένες παθολογίες και τις θεραπείες τους. Έχουν ξαναγραφεί ολόκληρα τμήματα. Δυσπιστία επίσης και για την πλευρά των ενώσεων των ασθενών, επίσης συχνά υπό επιρροή! Τι να κάνουμε λοιπόν; Δυστυχώς, δεν υπάρχει έτοιμη λύση να καταπολεμήσουμε μια βιομηχανία που μερικές φορές τρελαίνεται και να ξαναδώσουμε στην ιατρική το ανθρώπινο πρόσωπό της. “Όσοι θέλουν να προχωρήσουν μπροστά σκοντάφτουν σε ισχυρά οικονομικά, πολιτικά και επαγγελματικά συμφέροντα“, σημειώνουν οι συντάκτες. Μόνη μας ελπίδα ωστόσο να μην εγκαταλείψουν το έργο τους.
Μετάφραση: Ευάγγελος Δ. Νιάνιος
