Μία μεγάλη ευκαιρία ο στρατηγικός διάλογος Αθηνών-Ουάσινγκτον: Εγγυήσεις Ασφάλειας;

Του πρέσβη επί τιμή Αλέξανδρου Π. Μαλλιά*

File Photo: Ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Δένδιας (Α), κατά την είσοδό του συνοδευόμενος από τον Αμερικανό ομόλογό του, Μάικ Πομπέο, σε συνάντηση που είχαν, την Τετάρτη 17 Ιουλίου 2019, στο Στέητ Ντηπάρτμεντ. State Department photo by Ron Przysucha

SEPTEMBER 2, 2019

Ο «Στρατηγικός Διάλογος Αθηνών-Ουάσινγκτον» διόλου επηρεάστηκε από την κυβερνητική αλλαγή στην Ελλάδα. Αυτό επιβάλλει ο ρεαλισμός και το αμοιβαίο συμφέρον. Οι φιλοφρονήσεις και τα εύσημα κυρίως από τα εντός των τειχών Αμερικανικά χείλη προς το προηγούμενο κυβερνητικό σχήμα  ξεχάστηκαν. Η επιβεβαίωση ήρθε κατά την πρόσφατη επίσκεψη του κυρίου Υπουργού Εξωτερικών στις ΗΠΑ. Ερώτημα παραμένει ποιος είναι ο κοινός  τελικός στόχος του Στρατηγικού Διαλόγου.

Αν δεν σφάλλω, από την σκοπιά της Ουάσινγκτον είναι κυρίως η αντικατάσταση της ισχύουσας Συμφωνίας Αμυντικής Συνεργασίας με μία συνολική νέα που θα επεκτείνεται σε βάθος χρόνου και θα περιλαμβάνει τη Σούδα, τέτοια εποχή ανανεώνεται η βολική ετήσιας διάρκειας Συμφωνία, καθώς και τις νέες “προσωρινές διευθετήσεις» (military rotations) που παρέχουμε ήδη σε αρκετά σημεία της επικράτειας (Αλεξανδρούπολη, Στεφανοβίκι, Λάρισα). Από την δική μας; Πολιτικο-στρατιωτικά ανταλλάγματα ασφάλειας ή όπως μέχρι τώρα επί δεκαετίες ζητούμε κάποια χρήσιμα  ανταλλακτικά;

Εδώ και χρόνια σταθερά επισημαίνω την θετική συγκυρία -λόγω των εξελίξεων στην περιοχή- για επ’ ωφελεία και της Ελλάδος αναβάθμιση των διμερών Αμυντικών σχέσεων με τις ΗΠΑ.

Το τελικό «προϊόν» του Διαλόγου θα είναι μία Ελληνο-Αμερικανική Συμφωνία Στρατηγικής Συνεργασίας. Το  περιεχόμενο να δικαιολογεί όμως τον όμορφο τίτλο. Ο όρος «στρατηγική» στην Ελλάδα χρησιμοποιείται άστοχα και άσκοπα. Στην πραγματικότητα απουσιάζει τόσο ώστε να  μην σημαίνει τίποτα περισσότερο από το αυτονόητο.

Α. Οι εκτός του καθιερωμένου Αμερικανικού  θεσμικού συστήματος Εθνικής Ασφάλειας προσωπικές επιλογές του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ που αφορούν στο παγκόσμιο συλλογικό και περιφερειακό σύστημα ασφάλειας και συνεργασίας εντείνουν την αβεβαιότητα. Επίσης αμβλύνουν το μέτρο σταθερότητας των θέσεων και διαθέσεων που μας μεταφέρουν οι πολυεπίπεδοι θεσμικοί αμερικανοί  συνομιλητές μας.

Β. Έχουμε επανέλθει στην εποχή της κατίσχυσης των διμερών σχέσεων έναντι της πολυμερούς διπλωματίας. Η αντιπαράθεση της  πολυμερούς διπλωματίας με την  μονομέρεια των ισχυρών κορυφώνεται και στο  πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών. Οι συμμαχίες –ειδικά μετά την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και της Συνθήκης της Βαρσοβίας -δεν αποτελούν μηχανισμό πρόληψης ούτε διαθέτουν ισχυρή βούληση αποτρεπτικής παρέμβασης. Σήμερα, ακόμη και μεταξύ των μελών της Συμμαχίας στο ΝΑΤΟ έχουμε  διαφορετικό προσδιορισμό του εθνικού συμφέροντος.

Η πολιτική των ΗΠΑ (επί Τραμπ) αλλά και ο εναγκαλισμός της Ρωσίας από την  Τουρκία και αντιστρόφως, είναι τα κύρια αλλά όχι αποκλειστικά χαρακτηριστικά παραδείγματα. Σημειώστε ότι η  διαπραγμάτευση της προς υπογραφή Συμφωνίας μεταξύ ΗΠΑ και Ταλιμπάν έγινε ερήμην της νόμιμης και διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης του Αφγανιστάν.

Γ. Η Ελλάδα έκανε την κρίσιμη στιγμή τις σωστές επιλογές. Μέλος της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.  Σήμερα όμως στις δύο πλευρές του Ατλαντικού βαθαίνει η αίσθηση περί κλονισμού της αντίληψης του ενιαίου και κοινού  συμφέροντος  στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ. Επιπλέον, ανάλογα συμπτώματα εμφανίζονται στο κοινό  μας Ευρωπαϊκό χώρο με την έλλειψη ενιαίας και κοινής εξωτερικής  πολιτικής. Χαρακτηριστική επίσης η σύγκρουση/διαφοροποίηση για το μεταναστευτικό.

Ορθά διαβάζουμε την πραγματικότητα που διαμορφώνεται λόγω της  κλιμακούμενης  εξ Ανατολών απειλής στην εδαφική μας ακεραιότητα, εθνική μας κυριαρχία και ασφάλεια ειδικά μετά την διάλυση της Συνθήκης της Βαρσοβίας.

Το  Άρθρο 5 της Χάρτας της Συμμαχίας (επίθεση ή απειλή κατά ενός σηματοδοτεί την αλληλεγγύη όλων) δεν ισχύει σε ό,τι αφορά στην βασική απειλή κατά της Ελλάδος. Το  ΝΑΤΟ  μας λέγει εδώ και 45 χρόνια ότι δεν μπορεί/επιθυμεί να καλύψει το μόνο πραγματικό πρόβλημα Εθνικής Ασφάλειας. Την θέση  αυτή είχε αρχικά διατυπώσει στις 29 Μαϊου 1975 ( Βρυξέλλες) προς τον Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Καραμανλή  με αφορμή το Κυπριακό ο τότε Γενικός Γραμματέας του Ζόζεφ Λούνς με τα ακόλουθα λόγια: «…Η Συμμαχία δεν είναι εις θέσιν να λάβει μέτρα εναντίον ενός εκ των μελών της, δηλαδή της Τουρκίας, ελπίζει όμως ότι θα εξευρεθεί μία λύσις έντιμος, η οποία να είναι αποδεκτή από τον ελληνικόν λαόν…

Το ΝΑΤΟ είναι Συμμαχία και όχι δικαστήριον δυνάμενον να κρίνη τον αδικούντα…» (επίσημο Πρακτικό Συνάντησης ). Την ίδια θέση έχει εδώ και 45 χρόνια το ΝΑΤΟ για τις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδος. Σε περίπτωση στρατιωτικής ενέργειας της Τουρκίας  θα είμαστε μόνοι. Τα πλέον αρμόδια χείλη άλλωστε αυτό υποστηρίζουν. Τη στιγμή αυτή η Ελλάδα, πέραν της επείγουσας ενίσχυσης των εθνικών μας δυνατοτήτων, χρειάζεται  ένα συμπληρωματικό πλαίσιο  εγγυήσεων εθνικής ασφάλειας (εδαφικής ακεραιότητας). Το είχε παλιότερα επιδιώξει στην βάση συνεννοήσεων αμοιβαίως επωφελών με σειρά χωρών, πρωτίστως με τις ΗΠΑ. Επίσης, μετά το 1974 με την Γαλλία. Ας μελετήσουμε προσεκτικά τα πρακτικά των συνομιλιών  των Κωνσταντίνου Καραμανλή και Βαλερύ  Ζισκάρ Ντ΄Εσταίν (1975-1976).

Το πράττει τώρα όπως προκύπτει και από την ερμηνεία των προσφάτων δηλώσεων κορυφής στο Προεδρικό Μέγαρο των Ηλυσίων.

Η απροθυμία του ΝΑΤΟ να λάβει θέση ακόμη δε λιγότερο να παρέμβει εγγυητικά υπέρ της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Ελλάδος (σε σχέση με την Τουρκία) σημαίνει ότι η Ελλάδα χρειάζεται σε διμερές επίπεδο Εγγυήσεις Ασφαλείας (security guarantees). Δεν πρόκειται για απλή διαδικασία. Σήμερα όμως είναι εφικτή μέσω της αναδιαπραγμάτευσης και επέκτασης στην βάση του αμοιβαίου συμφέροντος και του κοινού οφέλους της Συμφωνίας για τις αμερικανικές διευκολύνσεις στην Σούδα. Κυρίως εντός του πλαισίου του λεγομένου Στρατηγικού Διαλόγου.

Η ρευστή κατάσταση στις Αμερικανό-Τουρκικές σχέσεις και η αβεβαιότητα στην μεγάλη περιοχή της Ευρασίας καθιστούν τον ελληνικό χώρο κομβικό. Πιθανώς, αναντικατάστατο. Η γεωπολιτική θέση της Ελλάδος  ενισχύεται. Εμείς την αξιοποιούμε; Λίγοι ίσως στάθηκαν στην  αξιοσημείωτη δήλωση του διακεκριμένου κοινοβουλευτικού, Υπουργού Εξωτερικών κ. Νίκου Δένδια κατά την συνάντηση του με τον Αμερικανό ομόλογό του στην Ουάσινγκτον στις 19 Ιουλίου 2019. Η Αθήνα προσπαθεί να αποσπάσει  καθαρή απάντηση για τη στάση των ΗΠΑ σε σχέση με την «τουρκική επιθετικότητα».

Την παραθέτω αυτούσια: “…Τέλος, θα ήθελα να πω, ζήτησα από τις Ηνωμένες Πολιτείες, να έχουν μία ξεκάθαρη θέση, μία καθαρή στήριξη της Ελλάδας, όσον αφορά τα ζητήματα της τουρκικής επιθετικότητας. Σας ευχαριστώ πολύ”.

ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΣ: Κύριε Υπουργέ, ποια ήταν η απάντηση στο αίτημά σας το τελευταίο;

Ν. ΔΕΝΔΙΑΣ: Το σημείωσε. Ζητήσαμε από τις Ηνωμένες Πολιτείες να υπάρχει μία καθαρή γραμμή επικοινωνίας σε περίπτωση που υπάρχει οποιοδήποτε ζήτημα που αφορά τις σχέσεις μας με την Τουρκία, που θα μπορούσε να είναι χρήσιμη η σαφής και άμεση τοποθέτηση των Ηνωμένων Πολιτειών. Το σημείωσαν και θα μας απαντήσουν σχετικά…”

Η  Ελλάδα υποχρεούται να διεκδικήσει στην βάση του αμοιβαίου συμφέροντος την ανανέωση πολιτικών δεσμεύσεων για την εθνική μας ασφάλεια  και κυριαρχία. Κυρίως όμως την επανάληψη της γραπτής δέσμευσης των ΗΠΑ έναντι της Ελλάδος (Επιστολή Χένρι Κίσσιντζερ, 10 Απριλίου 1976) που περιείχε μεταξύ άλλων και την  διαβεβαίωση ότι : «…  Συνεπώς, αι Ηνωμέναι Πολιτείαι θα αντετάσσοντο ενεργώς και ανεπιφυλάκτως εις την αναζήτησιν υπό εκατέρας πλευράς (Τουρκίας και Ελλάδος) στρατιωτικής επιλύσεως (των διενέξεων) και θα καταβάλουν μείζονα προσπάθεια δια να παρεμποδίσουν μιαν τοιαύτην εξέλιξιν των πραγμάτων».

Για την ιστορία αναφέρω ότι τη διαβεβαίωση αυτή είχε για πρώτη φορά συζητήσει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής με τον (τότε) Πρόεδρο Τζέραλντ Φορντ στη συνάντηση τους στις Βρυξέλλες (29 Μαϊου1975). Εδόθη γραπτώς μετά από συστηματική και έντονη προσπάθεια των Αθηνών ένα χρόνο αργότερα. Η ρητή αυτή διαβεβαίωση, αναγκαία σήμερα όσο και το 1976, απουσιάζει εδώ και καιρό από τις αξιολογούμενες στην Αθήνα ως θετικές τοποθετήσεις αξιωματούχων των ΗΠΑ. Χρήσιμο είναι να επαναληφθεί τώρα. Πολιτικά ανταλλάγματα. Όχι μόνο ανταλλακτικά.

*πρώην πρέσβη της Ελλάδος σε Σκόπια, Τίρανα και Ουάσινγκτον

Πηγή: Μία μεγάλη ευκαιρία ο στρατηγικός διάλογος Αθηνών-Ουάσινγκτον: Εγγυήσεις Ασφάλειας; https://hellasjournal.com/2019/09/mia-megali-eykairia-o-stratigikos-dialogos-athinon-oyasingkton-eggyiseis-asfaleias/