Οι εκδόσεις ΕΜΠΡΟΣ εγκαινίασαν την προσπάθειά τους με το κείμενο της διάλεξης του Πολωνού φιλόσοφου Λέζεκ Κολακόφσκι (1927- 2009) στο Κολλέγιο της Γαλλίας (1980) Βαρβαρότητα και η πολιτισμική παγκοσμιότητα.
Ο Λέζεκ Κολακόφσκι διετέλεσε καθηγητής της Ιστορίας της Φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας (1959-1968). Γόνος άθεης και κομουνιστικής οικογένειας εντάχτηκε στο Ενωμένο Εργατικό Κόμμα Πολωνίας από αντίδραση: ‘’στην κληρικαλιστική, εθνικιστική, θρησκόληπτη και αντισημιτική πολωνική παράδοση… Ο κομουνισμός, όπως τον φανταζόμουν, ήταν η συνέχεια μιας οικείας για μένα παράδοσης, της ορθολογιστικής και κοσμοπολίτικης, της ελεύθερης σκέψης…συνέχεια του Διαφωτισμού’’ (Μαρξισμός, χριστιανισμός, ολοκληρωτισμός, 1988).
Με αιτία την αποσταλινοποίηση, άρχισε να παίρνει αποστάσεις από το Κόμμα, το οποίο τον διέγραψε το 1966. Δυο χρόνια αργότερα απομακρύνθηκε από το Πανεπιστήμιο. Αναγκάζεται να εγκαταλείψει τη χώρα αλλά το επιστημονικό του κύρος θα τον κάνει ευπρόσδεκτο στα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια της Δύσης: Μπέρκλεϋ, Οξφόρδης, Γέιλ, Σικάγου, Καλιφόρνιας… Ο Μαρξισμός καταρρέει μέσα του. Δεν έχει πλέον αμφιβολίες: ο σταλινισμός δεν είναι παραποίηση του μαρξισμού αλλά άμεση συνέπειά του. Στην 3τομη Ιστορία του μαρξισμού αναλύει ‘’ αυτή την παράξενη ιστορία μιας ιδέας, η οποία άρχισε ως προμηθεϊκός ουμανισμός και κατέληξε στις φρικαλεότητες της σταλινικής τυραννίας’’.
Και δεν θα αργήσει, αυτός που στη διδακτορική του διατριβή είχε ως θέμα τον Σπινόζα, να αρνηθεί και τον Διαφωτισμό: ‘’Η βασική ιδέα του Διαφωτισμού – δηλ. ο φθόνος, η ματαιοδοξία, η απληστία και το ένστικτο της επιθετικότητας είναι πάντοτε αποτέλεσμα θεσμών και εξαφανίζονται όταν οι θεσμοί αναδιαρθρώνονται- δεν είναι μόνο τελείως απίθανη και αντίθετη στην εμπειρία, αλλά και εξαιρετικά επικίνδυνη. Πώς θα μπορούσαν να δημιουργηθούν όλοι αυτοί οι θεσμοί αν ήταν αντίθετοι με τη βαθειά φύση του ανθρώπου; Αν τρέφουμε την ελπίδα ότι μπορούμε να θεσμοποιήσουμε την αδελφοσύνη, την αγάπη και τον αλτρουϊσμό πρέπει να ετοιμαζόμαστε για την βέβαιη εγκαθίδρυση του δεσποτισμού’’.
Αυτός ο ‘’χριστιανός χωρίς Εκκλησία’’ έφτασε στη διαπίστωση ότι ‘’Ο Χριστιανισμός αποτελεί μέρος της κοινής μας πνευματικής κληρονομιάς σε βαθμό που όποιος δεν είναι χριστιανός βρίσκεται έξω από αυτήν’’ (Πώς να είσαι συντηρητικός-φιλελεύθερος-σοσιαλιστής). Και στο ερώτημα του συρμού ‘’ υπάρχει Θεός;’’ αντιπαραβάλλει το δικό του ουσιαστικότερο ερώτημα: ‘’Τι θα είμασταν χωρίς το Θεό;’’ Οπως υποστηρίζει και στη Βαρβαρότητα και πολιτισμική παγκοσμιότητα: ‘’Είναι η παράδοση της χριστιανικής διδασκαλίας που μας προστατεύει από τους κινδύνους που μας απειλούν: την ανόητη εμπιστοσύνη στην άπειρη τελειοποίησή μας [μετανθρωπισμός] και την αυτοκτονία.’’ Για τον Κολακόφσκι «Οποιος λέει στην Ευρώπη ότι όλοι οι πολιτισμοί είναι ίσοι, δεν θα ήθελε να του κόψουν το χέρι αν φοροδιαφεύγει ή να τον υποβάλουν σε δημόσιο μαστίγωμα – ή στην περίπτωση γυναίκας σε λιθοβολισμό – αν συνευρεθεί με άτομο που δεν είναι η νόμιμη γυναίκα του (ή άνδρας της)». Ούτε και είναι δυνατόν να συνυπάρξουν πολιτισμοί με αντίθετα πιστεύω: «Δυσκολευόμαστε να δούμε κάποιον o οποίος έχει περί πολλού την ελευθερία του πνεύματος να θεωρεί τον εαυτό του κληρονόμο του Λένιν και του Μωάμεθ. Με δυό λόγια, το να φανταζόμαστε ότι τα εγγόνια μας θα είναι ταυτόχρονα πανθεϊστές, θεϊστές και άθεοι, φιλελεύθεροι και ολοκληρωτιστές, με τη βία και εχθροί της, αυτό σημαίνει ότι θα ζουν σε ένα κόσμο χωρίς καμιά βιώσιμη παράδοση, δηλαδή ότι θα είναι βάρβαροι με την πλήρη σημασία του όρου.»
Η έκδοση συμπληρώνεται από εκτενές επίμετρο του γνωστού φιλόσοφου Θεόδωρου Ζιάκα.
Διατίθεται στη Θεσσαλονίκη, στα βιβλιοπωλεία Ιανός και Περιβόλι της Παναγίας και στη Αθήνα, στον Ιανό και στο βιβλιοπωλείο «ΑΠΕΙΡΟΣ ΧΩΡΑ», Σισμανογλείου 10, Βριλήσια.
