Ιωάννης Κολιόπουλος: Η ιστορία και οι χρήσεις της

Ο Συριζα επιτέθηκε σήμερα (06.09.19) στην υπουργό παιδείας η οποία δήλωσε πως η ιστορία που διδάσκεται στα σχολεία πρέπει να ενδυναμώνει την εθνική συνείδηση των Ελλήνων.

Παραθέτουμε αποσπάσματα απο κείμενο-ομιλία του διακεκριμένου καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ιωάννη Κολιόπουλου σε ημερίδα που οργανώθηκε του Απρίλιο του 2007 στην αίθουσα της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών.

Η ανάλυση του κ. Κολιόπουλου δικαιολογεί, απολύτως, την προσέγγιση της κ. υπουργού.

Τα αποσπάσματα απο την ομιλία η οποία εκδόθηκε σε βιβλίο:

“Η μελέτη του ιστορικού παρελθόντος βοηθάει τους ανθρώπους να κατανοήσουν ότι αποτελούν μέρος ενός κόσμου ενιαίου και ότι οι κοινωνίες και  τα έθνη δεν αποτελούν απομονωμένες ανθρώπινες κοινότητες ούτε οι πολιτισμοί στεγανές ενότητες αξιών που διατηρούν την αυτονομία τους  στον χρόνο, αλλά ενότητες ιδεών και πρακτικών λύσεων που διαρκώς ανασυγκροτούνται υπο την πίεση των νέων συνθηκών και με τη δημιουργική παρέμβαση των ανθρωπίνων ομάδων. Να κατανοήσουν τους ίδιους και τους «άλλους» διακρίνοντας τις διαφορές και τις ομοιότητες μεταξύ τους, στο παρελθόν και το παρόν.

…Η ιστορία δεν παίζει τον ρόλο δικαστηρίου και οι ιστοριογράφοι δεν είναι εισαγγελείς που αναζητούν ενόχους.

Οι αρχές και αξίες που αντλούνται και καλλιεργούνται δια της μελέτης των ανθρωπίνων πράξεων είναι, βέβαια, προϊόντα του Δυτικού κόσμου και πολιτισμού αλλά έχουν επηρεάσει και επηρεάζουν και άλλους πολιτισμούς και κόσμους, αναγνωρίζονται δε πλέον ως αρχές και αξίες με γενικότερη εφαρμογή, ωστόσο, προβάλλονται και καλλιεργούνται στο πλαίσιο της πολιτείας που αναπτύχθηκε από κοινού με το εθνικό κράτος των νεότερων χρόνων.

Ελλείψει μια παγκόσμιας πολιτείας η πολιτεία που έχει στη διάθεσή της το εθνικό κράτος είναι η μόνη ενότητα που προβάλλει και καλλιεργεί τις αρχές και αξίες αυτές.

Αναπόφευκτα, λοιπόν, και ώσπου να αντικατασταθεί το εθνικό κράτος από κάποιο άλλο πολιτικό μόρφωμα, δεν είναι δυνατόν να υπονομευθεί η αποδεδειγμένα επιτυχημένη στέγη της πολιτείας που ευνόησε την καλλιέργεια και την παραγωγή των αρχών και των αξιών της ευνομούμενης πολιτείας, το εθνικό κράτος.

Προϊόν αλλά και συντελεστής της αναπτύξεων του εθνικού κράτους υπήρξε και η εθνική ιστορία η οποία εσχάτως δέχεται πυρά από διάφορους διεθνιστικούς κύκλους.

Η εθνική ιστορία αναπτύχθηκε κυρίως μετά τη Γαλλική Επανάσταση και την άνοδο του εθνικισμού διαφέρει δε από την ιστορία χωρίς άλλο επιθετικό προσδιορισμό, όπως εξηγήθηκε πιο πάνω, στο εξής: αποσκοπεί στη διαμόρφωση της απαραίτητης σε μια εθνική πολιτεία ταυτότητας.

Η εθνική ιστορία που διδάσκεται στα σχολεία είναι, συνήθως, προϊόν συνθέσεως ποικίλων στοιχείων, επιλεγμένων με τρόπο ώστε να προβάλλονται οι αρετές του έθνους.

Δια του σχολικού βιβλίου, ιδίως δε του σχολικού βιβλίου της ιστορίας, οι αρμόδιες αρχές της πολιτείας προωθούν και καλλιεργούν την εθνική ταυτότητα των αυριανών πολιτών , την πεποίθηση των πολιτών ότι ανήκουν σε μια διακριτή κοινότητα ανθρώπων σε μια διακριτή πολιτιστική κοινότητα, σε μια εθνική κοινότητα, καθώς και την αγάπη και την αφοσίωση προς αυτήν την κοινότητα, το έθνος, και κατ επέκτασιν προς την εθνική πατρίδα.

Δια του σχολικού βιβλίου ιστορίας προβάλλονται, για να αποτυπωθούν στη συλλογική εθνική συνείδηση γεγονότα, όπως απελευθερωτικοί πόλεμοι, εθνικά έπη αλλά και τραγωδίες και δεινά του έθνους που κρίνονται ότι στηρίζουν και προάγουν την ταύτιση με την εθνική κοινότητα και την αγάπη προς την πατρίδα.

Αναπόφευκτα, η προαγωγή της ταυτίσεως με την οικεία εθνική κοινότητα, καλλιεργεί τη δυσπιστία απέναντι στους κατά καιρούς αντιπάλους της εθνικής κοινότητας, σε ορισμένες δε περιπτώσεις και το φόβο ή και το μίσος απέναντι στους κατά καιρούς αντιπάλους ή και εχθρούς του έθνους και της πατρίδος.

Η δυσπιστία, ο φόβος ή και το μίσος απέναντι στους κατά καιρούς αντιπάλους ή και εχθρούς του έθνους και της πατρίδος, κρίνονται, πλέον, στοιχεία ανεπιθύμητα από διεθνιστικούς κύκλους, κυρίως, στη διαπαιδαγώγηση των αυριανών πολιτών, έχουν δε επιβάλλει οι ίδιοι κύκλοι ορισμένες πολιτικές ορθότητες που επηρεάζουν ολοένα και ευρύτερους πολιτικούς κύκλους αρνητικά απέναντι στα σχολικά βιβλία ιστορίας.

Η ογκούμενη, καθώς φαίνεται, αντίδραση εναντίον του εθνικού σχολικού βιβλίου ιστορίας ως προξένου ξενοφοβίας και μίσους αποτελεί πλέον μια πολιτική ορθότητα.

Έχει, ωστόσο, η πολιτική αυτή ορθότητα ορισμένες αδυναμίες τις οποίες θα παρουσιάσω εν συντομία.

Μια τέτοια αδυναμία είναι το εφήμερο πολλών πολιτικών ορθοτήτων. Ανάλογες αμφισβητήσεις του εθνικού κράτους και της εθνικής ταυτότητας που καλλιεργείται στο πλαίσιό του, στο παρελθόν, από διεθνιστικούς ή άλλους υπερεθνικούς κύκλους αχρηστεύθηκαν με την πάροδο του χρόνου και λησμονήθηκαν.

Άλλη αδυναμία έχει σχέση με την καθόλα καλοπροαίρετη αλλά αφελή πεποίθηση ότι όλοι οι λαοί ομοφώνως θα σπεύσουν να καταργήσουν τις εθνικές ταυτότητες και τα εθνικά κράτη, πεποίθηση που εδράζεται στη διεθνιστική πίστη ότι οι λαοί και οι ηγέτες τους δεν είναι δυνατόν να στηρίζουν πολιτικά μορφώματα που αναπαράγουν τις προστριβές και τις συγκρούσεις

Η σοβαρότερη, όμως, αδυναμία εκείνων που αμφισβητούν τη χρησιμότητα της εθνικής ταυτότητας στη διαπαιδαγώγηση των πολιτών είναι η απουσία προτάσεως εναλλακτικής ταυτότητας που να είναι σε θέση να συνέχει την κοινωνία της ευνομούμενης πολιτείας όπως τη συνέχει η εθνική ταυτότητα.

Δεν διευκρινίζεται εν προκειμένω ποια ταυτότητα θα καλλιεργεί η ιστορία δια του διεθνιστικού σχολικού βιβλίου που φαίνεται να προωθούν διάφοροι ιστορικοί που ανήκουν στη συνομοταξία των λεγόμενων «αποδομητών» της εθνικής ταυτότητας και του εθνικού κράτους.

Η αμφισβήτηση, όμως, της εθνικής ιστορίας και η επιχείρηση να κατεδαφιστεί η εθνική ταυτότητα των Ελλήνων συνιστούν σοβαρό πολιτικό ζήτημα.

• Σε αντίθεση προς την ιστορία που καλλιεργείται και διδάσκεται στα πανεπιστήμια και που υπόκειται σε διορθωτικές αλλαγές με την ευθύνη των ιστορικών που διακονούν την Κλειώ στα πανεπιστήμια και σε άλλα ερευνητικά ιδρύματα, η Εθνική Ιστορία που διδάσκεται στα σχολεία ανήκει στην ευθύνη της πολιτείας και των θεσμικών οργάνων της.

Η εθνική ιστορία διδάσκεται προκειμένου να καλλιεργηθεί η εθνική ταυτότητα στους αυριανούς πολίτες των οποίων η εθνική συνείδηση και θρησκευτική πίστη προστατεύονται από το Σύνταγμα της χώρας.

Οι ιστορικοί μπορεί να είναι σύμβουλοι της πολιτείας, όταν συγγράφουν, όμως, βιβλία ιστορίας για το Ελληνικό σχολείο, υποτάσσονται στις επιταγές του Συντάγματος, δεν έχουν το δικαίωμα της λαθραίας εισαγωγής περιεχομένου και ερμηνειών του ιστορικού παρελθόντος που αντιβαίνουν στα ρητά προστατευόμενα από το Σύνταγμα αγαθά στην εθνική συνείδηση και τη θρησκευτική πίστη του κυρίαρχου λαού (άρθρο 16 παρ. 2).

Κατά βάθος, λοιπόν, η συζήτηση γίνεται σε χώρες τουλάχιστον όπου οι πολιτικοί αφ ενός δεν ενδίδουν άκριτα και εύκολα σε εφήμερες πολιτικές ορθότητες, ούτε ανέχονται την τυραννία εκείνων που τις προωθούν, για την υπονόμευση ή όχι της Ιστορίας, ιδίως, δε της εθνικής ιστορίας ως οργάνου στη διάθεση της πολιτείας για τη διαμόρφωση πολιτών με την απαραίτητη αυτογνωσία και εθνική ταυτότητα  ώστε να αποτελούν διακριτή εθνική κοινότητα.

Το ζήτημα με άλλα λόγια είναι κατά πόσο οι Έλληνες επιθυμούν να καλλιεργούν την διακριτή εθνική τους ταυτότητα , την οποία καλλιεργούν τουλάχιστον τα τελευταία διακόσια χρόνια ή θα ενδώσουν στον πειρασμό να ενστερνισθούν το όραμα του μεταμοντερνισμού για μια παγκόσμια κοινωνία χωρίς εθνικά κράτη και έθνη”.