Η Τέχνη της Κοινωνικής Αναρρίχησης

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

Δοκίμιο προς χρήσιν των αυλικών 

του Βαρώνου  Χόλμπαχ 

Εκδόσεις Άγρα

Ο Βαρώνος Χόλμπαχ (Paul Henri Baron d’ Holbach) γεννιέται στη Ρηνανία της Γερμανίας (Edesheim) το 1723 και πεθαίνει στο Παρίσι τον Ιανουάριο του 1789, λίγους μήνες μετά την κατάληψη της Βαστίλλης. Μικρός εγκαθίσταται στο Παρίσι, κοντά στον πλούσιο θείο του Φρανσουά, αδελφό της μητέρας του. Από εκείνον κληρονομεί το όνομά του, τον τίτλο του (Baron) και τη σημαντική περιουσία του.

Το 1744 σπουδάζει νομικά στο Πανεπιστήμιο του Leiden ενώ το 1749 επιστρέφει στο Παρίσι και αποκτά την γαλλική υπηκοότητα.

Ένα έτος μετά, στην οδό Ρουαγιάλ (Royale), αγοράζει ένα σπίτι το οποίο με τον καιρό, μετατρέπεται σε έναν χώρο που επί 30 χρόνια (από το 1750 έως το 1780) φιλοξενεί τα μεγαλύτερα μυαλά του Γαλλικού, και όχι μόνο, Διαφωτισμού. Ο μαθηματικός Ντ’ Αλαμπέρ, ο φιλόσοφος και μυθιστοριογράφος Ζαν-Ζακ Ρουσσώ, ο εγκυκλοπαιδιστής Ντενίς Ντιντερό, ο φιλόσοφος Κλωντ Ελβέτιος, ο ιστορικός Έντουαρτ Γίββων (Gibbon), ο θεολόγος και φυσικός φιλόσοφος Ζοζέφ Πρίστλυ, ο φιλόσοφος Νταίηβιντ Χιούμ, ο οικονομολόγος Άνταμ Σμιθ (και πολλοί άλλοι), είναι φίλοι του και συχνοί επισκέπτες στο διάσημο «σπίτι της φιλοσοφίας».

Ο Χόλμπαχ εκτός από εξαιρετικός χαρακτήρας και ιδιαίτερα γενναιόδωρος είναι συγχρόνως ένας σοβαρός υλιστής και αθεϊστής φιλόσοφος και λόγιος. Γενικότερα βασίζει τη φιλοσοφία του στη Φύση και θέτει το έλλογο όν ως κέντρο των πάντων. Επίσης επιχειρηματολογεί για την αποδέσμευση της ηθικής από κάθε είδους θρησκευτικό δόγμα.

Συνολικά συγγράφει πάνω από πενήντα βιβλία και περισσότερα από τετρακόσια άρθρα (συνήθως με αθεϊστικό και αντικληρικό περιεχόμενο) τα οποία εκδίδει με ψευδώνυμο για να αποφύγει τα προβλήματα με την εξουσία. Ως εκ τούτου αν και τα έργα του Le Christianisme deveilé, το Système de la nature και το Le Bon Sens (Common Sense) είναι αρκετά γνωστά στο Παρίσι του Γαλλικού Διαφωτισμού ο ίδιος παραμένει άγνωστος. Τα βιβλία του Système de la nature και Le Bon Sens αν και έχουν μεγάλη απήχηση, ωστόσο καταδικάζονται ως αθεϊστικά από το κοινοβούλιο του Παρισιού και καίγονται δημόσια στα σκαλιά του Ανώτατου Δικαστηρίου.

Συμμετέχει στην σύνταξη της Εγκυκλοπαίδειας του Ντενίς Ντιντερό μεταφράζοντας από τη γερμανική 376 άρθρα που αφορούν την μεταλλουργία, τη γεωλογία, την ιατρική, την ορυκτολογία και τη χημεία.

Ο Χόλμπαχ και ο κύκλος των φίλων του χρηματοδοτούν, εκτός από την έκδοση της Εγκυκλοπαίδειας και μια σειρά αναθεωρητικών, θρησκευτικών, ηθικών, πολιτικών και γενικότερα επαναστατικών και ριζοσπαστικών βιβλίων που έχουν ως βάση τον Διαφωτισμό και συμβάλουν στις ιδέες που ανακινούν την Γαλλική Επανάσταση.

Η Εποχή του Διαφωτισμού

Ο Διαφωτισμός εμφανίζεται στην Αγγλία και στη συνέχεια μεταφέρεται στη Γαλλία με κορύφωση το 1789 τη Γαλλική Επανάσταση και την εξάπλωσή του στη συνέχεια στην υπόλοιπη Ευρώπη. Διέπεται από τις ιδέες του ανθρωπισμού και την πίστη στην ανθρώπινη εμπειρία, τον λόγο και την νοητική αυτονομία και γι’ αυτό βρίσκει σθεναρή αντίσταση από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Γενικότερα οι περισσότεροι φιλόσοφοι του Διαφωτισμού θεωρούν ορθό, οι ιδέες να μην επιβάλλονται αλλά να ανακαλύπτονται από τον κάθε άνθρωπο. Επίσης, παρά τις διαφορές τους, κάτι για το οποίο οι φιλόσοφοι της εποχής φαίνεται να συμφωνούν είναι ο λόγος (= λογική). Μέσω της λογικής θεωρούν ότι είναι δυνατόν εξαλειφθούν οι προλήψεις, η εξαθλίωση και η αδικία. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά μία φράση του Κοντορσέ, γάλλου διαφωτιστή που φυλακισμένος[1] την περίοδο της Γαλλικής Επανάστασης, καθώς περιμένει την εκτέλεσή του, γράφει: «Τί παρήγορη που είναι για το φιλόσοφο ο οποίος θρηνεί τα λάθη, τα εγκλήματα, τις αδικίες που ακόμη μολύνουν τη γη και των οποίων θύμα πέφτει συχνά ο ίδιος, αυτή η ιδέα του ανθρώπινου είδους, καθώς χειραφετείται από τα δεσμά του και οδεύει με σταθερό, σίγουρο βήμα στο μονοπάτι της αλήθειας, της αρετής και της ευτυχίας!»

Γενικότερα, τα ρεύματα που προετοίμασαν την Γαλλική Επανάσταση, κατά τον Κροπότκιν, είναι δύο: «το ρεύμα των ιδεών αναφορικά με την πολιτική αναδιοργάνωση του κράτους [από τις μεσαίες τάξεις] και το ρεύμα της δράσης [από τον λαό, τους χωρικούς και τους εργάτες]».

Η Τέχνη της Κοινωνικής Αναρρίχησης

Δοκίμιο προς Χρήσιν των Αυλικών

Ο λόγος που παραθέτουμε αυτήν την «ωδή στους κόλακες» είναι επειδή μας αφορά ως φυλή αφού είναι γενικώς διαπιστωμένο ότι, αφ’ ενός στον ελλαδικό χώρο βρίθουν οι αυλοκόλακες (ιδιαίτερα στον πολιτικό στίβο) και, αφ’ ετέρου, αυτοί που αναρριχήθηκαν πολιτικά, κομματικά κλπ, τώρα κάθονται, χωρίς αιδώ, σε καρέκλες που, μέχρι να τις αρπάξουν και να τις οικειοποιηθούν, καταδίκαζαν και αναθεμάτιζαν.

Ο Χόλμπαχ ξεκινά αυτό το μικρό βιβλιαράκι με τη φράση:

Ο άνθρωπος της αυλής[2] είναι αναντίρρητα το πλέον αξιοπερίεργο δημιούργημα που έχει να επιδείξει το ανθρώπινο είδος. Είναι ζώο αμφίβιο στο οποίο απαντούν συλλήβδην όλες οι αντιφάσεις. […] ούτε και το ίδιο καλά καλά γνωρίζει τον εαυτό του· […] ωστόσο φαίνεται τελικά ότι μπορούμε να το κατατάξουμε στην κατηγορία των ανθρώπων, με τη διαφορά, ότι οι συνηθισμένοι άνθρωποι έχουν μία ψυχή, ενώ ο άνθρωπος της Αυλής είναι εμφανές ότι διαθέτει πολλές. Πράγματι ένας αυλικός παρουσιάζεται άλλοτε αλαζόνας, άλλοτε ταπεινός, πότε αποκρουστικά φιλάργυρος και πότε σπάταλος και ούτω κάθ’ εξής…

Και συνεχίζει:

Εν τούτοις είναι ολοφάνερο ότι για τα τόσο σπάνια αυτά ζώα έχουν δημιουργηθεί τα έθνη […] ο ηγεμόνας ο ίδιος δεν είναι παρά ο διαχειριστής των υποθέσεών τους… […] ανταποδίδοντας αυτές τις φροντίδες οι αυλικοί ευγνωμονούντες πληρώνουν τον Μονάρχη με φιλοφροσύνες, με τυφλή προσήλωση στο πρόσωπό του, κολακείες και μικροπρέπειες […] οι λαοί με την αχαριστία τους δεν αισθάνονται το εύρος των υποχρεώσεών που οφείλουν στους γενναιόφρονες αυτούς ανθρώπους τους αυλοκόλακες οι οποίοι για να διατηρήσουν την καλή διάθεση του ηγεμόνα τους, βυθίζονται οι ίδιοι στην πλήξη, θυσιάζονται για τα καπρίτσια του, εκχωρώντας επί μονίμου βάσεως την εντιμότητά τους, την υπόληψή τους, την υπερηφάνεια, την αιδώ και τις τύψεις τους […] οι κοινοί άνθρωποι πάντοτε θα δυσκολεύονται να πνίγουν στην καρδιά τους τη φωνή της λογικής. Μόνο ο αυλικός καταφέρνει να σιγάσει εντελώς την ενοχλητική αυτή φωνή…

Πράγματι, η τέχνη της αναρρίχησης είναι η πλέον επίπονη. […] Η ψυχή εξανίσταται όταν κάτι πάει να την ταπεινώσει· αντιδρά βίαια κάθε φορά που την πληγώνουμε […] σ’ αυτό οι αυλικοί εκπαιδεύονται εξ’ απαλών ονύχων […] δαμάζουν τη φύση τους […] ένας επιτήδειος αυλικός τελικά διακρίνεται και φτάνει στο απαιτούμενο σημείο αναισθησίας το οποίο τον οδηγεί στην εξουσία, στις τιμές και στα μεγαλεία εκείνα που αποτελούν το αντικείμενο φθόνου των ομοίων του αλλά και το αντικείμενο του δημόσιου θαυμασμού. […]

Τολμούν να μας εκθειάζουν τις θυσίες των πιστών και το ψυχικό σθένος των υψηλοφρόνων φιλοσόφων […] Οι ευσεβείς και οι σοφοί ποτέ δεν μπόρεσαν να υπερνικήσουν τον αυτοσεβασμό τους […] η πραγματική αυταπάρνηση είναι αυτή του αυλικού για τον κύριό του· κοιτάξτε πώς εκμηδενίζεται μπροστά του […] από τον κύριό του περιμένει να του δώσει ζωή, παλεύει να ξεχωρίσει ποια από τα χαρακτηριστικά του κυρίου του πρέπει να οικειοποιηθεί· είναι σαν λιωμένο κερί έτοιμο να πάρει όποιο σχήμα θέλει να του δώσει κάποιος […] ένας καλός αυλικός δεν πρέπει ποτέ να έχει γνώμη, ή μάλλον δεν πρέπει να έχει παρά τη γνώμη του κυρίου του ή του υπουργού […] […]

Ανάμεσα στα άλλα ο Βαρώνος Χόλμπαχ ξεκαθαρίζει ποιοι στερούνται των προσόντων που απαιτούνται για την κοινωνικο-πολιτικο-κομματική αναρρίχηση:

[…] Υπάρχουν θνητοί που το πνεύμα τους πάσχει από αδιαλλαξία, που η σπονδυλική τους στήλη παρουσιάζει πρόβλημα ευλυγισίας και ο σβέρκος τους μια έλλειψη ευκαμψίας· η άτυχη αυτή διάπλαση τούς εμποδίζει να τελειοποιηθούν στη τέχνη της αναρρίχησης και τούς καθιστά ανίκανους να προαχθούν στην Αυλή. Τα φίδια και τα άλλα ερπετά φτάνουν ψηλά στα βουνά και στους βράχους, τη στιγμή που και το πιο δυνατό άλογο ουδέποτε μπορεί να φτάσει ως εκεί. Η Αυλή δεν είναι φτιαγμένη γι’ αυτά τα αγέρωχα όντα, τα άκαμπτα, που δεν μπορούν ούτε να δέχονται ιδιοτροπίες, ούτε να ενδίδουν σε καπρίτσια, ούτε ακόμη να εγκρίνουν ή και να υποβοηθούν, όποτε χρειάζεται, τα εγκλήματα τα οποία η Μεγαλειότητα κρίνει απαραίτητα για το καλό του … Κράτους…».

Αναρχία και Ζωή

 [1]. Συλλαμβάνεται από τον Ροβεσπιέρο και τους «Ορεινούς» (Ιακωβίνους) ως ένας από τους ηγέτες των Γιρονδίνων και φυλακίζεται. Αυτοκτονεί στη φυλακή για να αποφύγει την γκιλοτίνα.

[2]. Όπου αυλή μπορείς να βάλεις τη λέξη κόμμα, υπουργείο, κυβέρνηση κ.λπ.

Από την ΔΙΑΔΡΟΜΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ, φ. 181, Απρίλιος 2018

Η Τέχνη της Κοινωνικής Αναρρίχησης

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα