To όνομά της τιμά τον Έλληνα πατέρα της επιστήμης και το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Η συνεισφορά του αρχαίου Έλληνα φιλοσόφου και επιστήμονα Αριστοτέλη στην παγκόσμια επιστήμη είναι τεράστια. Το 2014 ιδρύθηκε το Αριστοτέλειο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Θεσσαλονίκης (Α.Μ.Φ.Ι.Θ), ένα πρότυπο μουσειακό, ερευνητικό, εκπαιδευτικό και πολιτιστικό Κέντρο της Βόρειας Ελλάδας και της χώρας και περιλαμβάνει δραστηριότητες καταγραφής, έρευνας, μελέτης, προβολής, έκθεσης, διατήρησης και εκπαίδευσης, οι οποίες αντιστοιχούν στα γνωστικά αντικείμενα διαχρονικής και σύγχρονης γεω-βιοποικιλότητας του ελληνικού χώρου.Το 2016 ανακηρύχτηκε από την UNESCO ως «Έτος Αριστοτέλη», με αφορμή τη συμπλήρωση 2400 ετών από τη γέννησή του. Την ίδια χρονιά, παλαιοντολόγοι από το Τμήμα Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ανακάλυπταν ένα νέο είδος χελώνας που ζούσε πριν από 5 εκατομμύρια χρόνια στην ευρύτερη περιοχή της γενέτειρας του Αριστοτέλη (Χαλκιδική, κεντρική Μακεδονία)!
Το νέο αυτό είδος είναι μια νεροχελώνα που ζούσε στις λίμνες και τους ποταμούς εκείνης της εποχής και είναι συγγενής της νεροχελώνας Mauremys caspica που ζει μέχρι σήμερα στην Ελλάδα. Το νέο είδος, όμως, είχε σημαντικές διαφορές από το σημερινό στη μορφολογία του θυρεού (κέλυφος), και ιδιαίτερα στο σημαντικά μεγαλύτερο πλάτος των κεντρικών κεράτινων πλακών από το αντίστοιχο των σημερινών αντιπροσώπων αυτού του κλάδου. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι με αυτόν τον τρόπο, αυτή η χελώνα μπορούσε να διατηρήσει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα τη χρωματική διακόσμηση του θυρεού που εμφανίζουν τα νεαρά άτομα αυτού του κλάδου. Αντίθετα, οι ενήλικες χελώνες χάνουν αυτή τη διακόσμηση. Άρα, οι χελώνες αυτές είχαν προστασία (καμουφλάζ) για μεγαλύτερο διάστημα της ζωής της και επομένως θα μπορούσαν να έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες επιβίωσης.
Αναπαράσταση της νεροχελώνας της αριστοτελικής την ώρα που λιάζεται σε έναν ποταμό πριν από 5 εκ. χρόνια. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι είχε ένα κέλυφος με χρωματισμό που λειτουργούσε ως καμουφλάζ (αναπαράσταση: Jorge Gonzalez).
Παρόμοια μορφολογία είναι γνωστή και σε άλλους κλάδους χελωνών, που είναι γνωστοί από απολιθώματα, οι οποίες θεωρούνταν μέχρι σήμερα ως αντιπρόσωποι διαφόρων κλάδων, συγγενικών και μη μεταξύ τους. Με άλλα λόγια, οι παλαιοντολόγοι πίστευαν ότι παρόμοιου πλάτους κεντρικές κεράτινες πλάκες είχαν εμφανιστεί πολλές φορές ανεξάρτητα μεταξύ τους στην εξελικτική ιστορία των νεροχελωνών. Οι νέες αναλύσεις όμως δείχνουν ότι είναι περισσότερο πιθανό όλες αυτές οι χελώνες με πλατιές κεντρικές πλάκες να ήταν πιο συγγενικές μεταξύ τους, κάτι όμως που εισάγει σημαντικές αλλαγές στη θεώρηση της εξελικτικής ιστορίας και στην ταξινόμηση αυτών των ειδών.
H νεροχελώνα η αριστοτελική χαρακτηρίζεται από μια σειρά πλατιών κεντρικών κεράτινων πλακών. Τα νέα στοιχεία δείχνουν ότι τα διάφορα είδη της Ευρώπης που ζούσαν εκείνη την εποχή με παρόμοιες κεντρικές πλάκες είχαν στενή συγγένεια μεταξύ τους (αναπαράσταση: Jorge Gonzalez).
Οι επιστήμονες ονόμασαν το νέο είδος Mauremys aristotelica, προς τιμήν του Αριστοτέλη, τα έργα του οποίου αποτελούν τη βάση πολλών επιστημών. Στο βιβλίο του «Περί πορείας ζώων», ο Αριστοτέλης γράφει για πρώτη φορά στην επιστημονική βιβλιογραφία περί «[…] ἑμύδες τε καὶ χελῶναι […]», κάνοντας τον διαχωρισμό ανάμεσα σε υδρόβιες και χερσαίες χελώνες. Οι ονομασίες αυτές, στη συνέχεια, άρχισαν να χρησιμοποιούνται από Λατίνους συγγραφείς (όπως ο Πλίνιος) και έκτοτε έχουν χρησιμοποιηθεί ατόφιες ή σε συνδυασμό στη συντριπτική πλειοψηφία των επιστημονικών λατινικών ονομάτων ειδών, γενών και άλλων ταξινομικών ομάδων χελωνών. Με την ονομασία αυτού του νέου είδους, οι επιστήμονες θέλουν να δώσουν έμφαση στη συνεισφορά και την παγκόσμια απήχηση του έργου του Αριστοτέλη. Επίσης επιθυμούν να τιμήσουν το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ), τον οργανισμό που στήριξε και στηρίζει, μέσω του Τμήματος Γεωλογίας, τις έρευνες των παλαιοντολόγων και προάγει την ελληνική παλαιοντολογία στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Το νέο είδος είναι γνωστό μέσα από μια πληθώρα δειγμάτων του θυρεού, τα οποία έχουν ανακαλυφθεί σε τρεις θέσεις στην ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης, τη Γέφυρα, τα Νέα Σίλατα και το Αλλατίνι. Στην εργασία αυτή, που δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Papers in Palaeontology, έλαβαν μέρος παλαιοντολόγοι από το Museo Paleontológico Egidio Feruglio (Trelew, Chubut, Patagonia, Argentina), το Τμήμα Γεωλογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας του Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου.
Ένα από τα απολιθώματα της Νεροχελώνας της αριστοτελικής, ο σχεδόν ολόκληρος ραχιαίος θυρεός από το Πλειόκαινο της Γέφυρας στη λεκάνη του Αξιού.
Πηγή
Vlachos Evangelos, Sterli Juliana, Vasileiadou Katerina, Syrides George (2018). A new species of Mauremys (Testudines: Geoemydidae) from the late Miocene – Pliocene of Central Macedonia (N. Greece) with exceptionally wide vertebral scutes. Papers in Palaeontology.
Πληροφορίες – Επικοινωνία
Vlachos Evangelos, CONICET and Museo Paleontológico Egidio Feruglio, Trelew, Chubut, Patagonia, Argentina – [email protected]
