Η ΜΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΗΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙ, ΗΔΗ, ΕΜΦΑΝΕΙΣ ΑΡΝΗΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ*©

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

Ν. Κ. Σπύρου#

* Ομιλία, η οποία οργανώθηκε από την Ένωση Ελλήνων Φυσικών  στην Μυτιλήνη, σε συνεργασία με την Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Μυτιλήνης,  και δόθηκε στο τέως «1ο  Γυμνάσιο Αρρένων Μυτιλήνης» στις 24 Ιανουαρίου 2020.

© Η ομιλία, ως προς τους αντικειμενικούς σκοπούς της, είναι σε άμεση σχέση με και συμπληρωματική των αναφορών Αριθμ.6 και Αριθμ. 8 στην Ενδεικτική Βιβλιογραφία στο τέλος και είναι ηλεκτρονικά προσβάσιμη στον δικτυακό τόπο της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών  (www.eef.gr) .

# Ο Καθηγητής Αστρονομίας Νικόλαος Κ. Σπύρου αφυπηρέτησε από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης το έτος 2011.

Περίληψη

Οι αρνητικές συνέπειες της μη διδασκαλίας της Αστρονομίας στα σχολεία μας κατά την τελευταία, τουλάχιστον, εικοσαετία είναι ήδη εμφανείς σε εθνικό επίπεδο. Διαπιστώνεται η έλλειψη, πρακτικώς, μέχρι μηδενισμού τους, των προτεινόμενων από την Ελλάδα νέων σε  ηλικία αστρονόμων, για να γίνουν μέλη της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως. Επίσης, διαπιστώνεται, ότι, λόγω της άγνοιας των αστρονομικών θεμάτων, ως μη διδασκόμενων, οι μαθητές μας, σε διεθνείς διαγωνισμούς, εξ’ υπαρχής, υστερούν έναντι των υπόλοιπων διαγωνιζομένων  άλλων κρατών. Για μία ακόμη φορά,  τονίζονται  τα πλεονεκτήματα και η αναγκαιότητα διδασκαλίας της Αστρονομίας, όπως και  η ανάγκη (ως κραυγή αγωνίας!) για την σωστή, συνεπή και πλήρη  μεταχείριση και μόρφωση της νεολαίας μας στα σχολεία μας με την εισαγωγή στο πρόγραμμα διδασκαλίας των σχολείων  ενός τυπικού και αξιοπρεπούς αστρονομικού μαθήματος, έστω και  επιλογής. Από το αποτέλεσμα αυτής της εισαγωγής, όλοι, αρμόδιοι και μη αρμόδιοι, σύντομα και με ευχαρίστηση, θα εκπλαγούν και θα πεισθούν για την ορθότητά της.

Εισαγωγή,

Καλησπέρα σας!

Με χαρά βρίσκομαι, για μία ακόμη φορά, στον τόπο που μεγάλωσα, μέχρι τα φοιτητικά χρόνια μου, τον τόπο, όπου μένουν αγαπητά μου οικογενειακά πρόσωπα, αλλά και φίλοι παιδιόθεν, συμμαθητές, συμφοιτητές, συνάδελφοι Καθηγητές στο Πανεπιστήμιο. ‘Όλους, πραγματικά, του ξανασυναντώ με αισθήματα συγκίνησης και αγάπης.

Όμως, η συγκίνηση που νοιώθω σήμερα είναι πολύ μεγάλη, διότι (κι’ αυτό το πληροφορήθηκα μόλις προ ολίγου!) συμβαίνει να μιλώ στο τότε «1ο  Γυμνάσιο Αρρένων Μυτιλήνης», από το οποίο αποφοίτησα το1962-63, πριν από, περίπου, 60 χρόνια. Είναι ανεξίτηλες οι μνήμες πολλών καθηγητών μου, όπως, π.χ., οι Σαμάρας, Αλεξανδράκης, Λουκίδης, Παπάνης, Γαλετσέλλης  (έτσι, για να αναφέρω μερικούς μόνον, ενδεικτικά, αν και, σίγουρα και αδικαιολόγητα, ξεχνώ πολλούς άλλους!). Ακόμη και οι αίθουσες και τα γραφεία θυμίζουν πολλές ιστορίες από εκείνη την ηρωική και, εν πολλοίς, αγνή εποχή!

Αυτοί οι άνθρωποι μας έμαθαν γράμματα! Και σ’ αυτούς και στην  οικογένειά μου οφείλω πολλά από όσα πέτυχα στην ζωή μου!!!

 Ευχαριστίες,

Κυρίες και Κύριοι,

Αγαπητοί Συνάδελφοι-Διδάσκοντες και Ερευνητές,

Αγαπητές Μαθήτριες, Αγαπητοί Μαθητές,

Ευχαριστώ πολύ την Ένωση Ελλήνων Φυσικών (ΕΕΦ), στο πρόσωπο του ευγενώς παριστάμενου, αγαπητού, αεικίνητου και δραστήριου, Αντιπροέδρου της ΕΕΦ, κου Παναγιώτη (Τάκη) Φιλντίση, για την πρόσκληση αυτής της ομιλίας και για την μακροχρόνια και, πιστεύω, αποδοτική συνεργασίας μας.

Ομοίως, ευχαριστώ πολύ τον κο Μιχάλη Καπιωτά, Διευθυντή Δευτεροβάθμιας  Εκπαίδευσης Μυτιλήνης και συνδιοργανωτή της εκδήλωση, για την πρόσκληση και για την θερμή φιλοξενία και εύχομαι «Καλή Επιτυχία» στην προσπάθεια για την  επιχειρούμενη  αναβίωση του Παραρτήματος Μυτιλήνης της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, στην οποία προσπάθεια μπορεί να με θεωρούν συνεργάτη και αρωγό.

            Και, φυσικά, σας ευχαριστώ όλες και όλους σας για την τιμητική παρουσία σας εδώ σήμερα.

Προλεγόμενα

            Ο τίτλος της ομιλίας μου φαίνεται στην πρώτη διαφάνεια. Όταν πριν από λίγες μέρες έγινε γνωστός ο τίτλος αυτός, με την ευκαιρία μιας άλλης εκδήλωσης-ομιλίας μου, έλαβα το παρακάτω ηλεκτρονικό μήνυμα από τον Καθηγητή και παλαιό συνάδελφό μου στο Τμήμα Φυσικής ΑΠΘ, Ακαδημαϊκό κο Χρήστο Ζερεφό

Χαιρετισμός από τον καθηγητή Χρήστο Σ. Ζερεφό, ακαδημαϊκό

στην εκδήλωση «Aστρονοµία – ∆ιαστηµική και Σύγχρονη Φυσική στη Σχολική Τάξη»

Κολλέγιο ΑΝΑΤΟΛΙΑ, Θεσσαλονίκη, 18 Ιανουαρίου 2020

Με μεγάλη χαρά χαιρετίζω την πρόταση του καθηγητού κ. Νικολάου Σπύρου να επανέλθει η Αστρονομία στα σχολεία μας, την οποία και προσυπογράφω. Εύχομαι η Πολιτεία να επανέλθει στον τομέα της διδασκαλίας της Αστρονομίας, η οποία τόσο συνέβαλε στην ανάπτυξη της Παιδείας στη χώρα μας”.

            Με τον κο Ζερεφό υπήρξαμε «Βίοι Παράλληλοι» στο Τμήμα Φυσικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, με κοινό επιστημονικό ενδιαφέρον, ερευνητικό, διδακτικό και κοινωνικό, την νέα έννοια Φυσικού Περιβάλλοντος, το ονομαζόμενο (αλλά, ακόμη  άγνωστο στους πολλούς!)  Εγγύς προς την Γη Διαστημικό Περιβάλλον, δηλαδή, οτιδήποτε υπάρχει γύρω από την Γη σε ύψος μερικών εκατοντάδων χιλιομέτρων έως μερικών δεκάδων χιλιάδων χιλιομέτρων,  με τα, πάντα ενδιαφέροντα, πολλά καλά του, αλλά  και πολλά άσχημά του.

            Από βάθους καρδιάς, λοιπόν, ευχαριστώ, και από την θέση αυτήν, τον κο Ζερεφό γι’ αυτήν την ειλικρινή κατάθεση ψυχής.

Και τώρα στο θέμα μας.

 

1.Σημασία και Χρησιμότητα της Αστρονομίας

Είναι γνωστό σε πολλούς και εκτιμάται αφάνταστα από πολύ περισσότερους, ως πνεύμα ρεαλισμού και προσγείωσης στην πραγματικότητα, το έμπρακτο και αδιάλειπτο ενδιαφέρον της Ένωσης  Ελλήνων Φυσικών (ΕΕΦ) για την Αστρονομία και για την  εξέχουσα  σημασία της  επιστήμης της Αστρονομίας. Σ’ αυτό το πνεύμα εμπίπτει η φιλοσοφία οργάνωσης της σημερινής εκδήλωσης για την Αστρονομία (και για το Διάστημα, ως τμήμα της ευρύτερης Αστρονομίας), αλλά  και  η σημερινή ομιλία μου.

Η Αστρονομία, λοιπόν,  είναι μια πολυθεματική επιστήμη, η οποία  συνδυάζει πολλές άλλες επιστήμες, π,χ., Φυσική (προφανώς), Μαθηματικά (προφανώς) και, περαιτέρω, για όλα τα ουράνια αντικείμενα και δομές,  Μηχανική (Κινήσεις), Οπτική (Ακτινοβολία), Ηλεκτρομαγνητισμό (Ακτινοβολίες, Μαγνητικά Πεδία), Γεωλογία  (Σχηματισμός), Χημεία (Σύσταση), Πυρηνική Φυσική (Εσωτερικό και Ενέργεια), Φυσική της Ατμόσφαιρας-Μετεωρολογία-Κλιματολογία (Σχέσεις Γήινων και Ηλιακών Φαινομένων, Διαστημικός Καιρός),  Φυσική Στερεάς Κατάστασης και Φυσική Υλικών (Εσωτερικό και Φυσικές Ιδιότητες),  Πληροφορική (Υπολογιστική Μελέτη),  Γενική Θεωρία της Σχετικότητας  (οι πρώτες επαληθεύσεις των προβλέψεων της οποίας, μάλιστα, και όχι μόνον αυτές, ήλθαν από τον αστρονομικό χώρο), έτσι, για να αναφέρω μερικές.

Αυτή η πολυθεματικότητα της επιστήμης της Αστρονομίας υποδηλώνει  κάτι πολύ σημαντικό, ιδίως, για την νέα γενιά. Πλέον, έχει περάσει ανεπιστρεπτί η εποχή της αμοιβαίας απομόνωσης των επιστημών. Στην εποχή μας, οι διαφορετικές επιστήμες  βρίσκονται σε έντονη αλληλεπίδραση και αλληλεξάρτηση, και στα σημεία τομής αυτής της σχέσης τους διενεργείται  εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έρευνα. Αυτό, σίγουρα, θα το αντιμετωπίσουν οι νέοι και οι νέες μας στην πορεία τους στον κόσμο, αν μέχρι τώρα, δεν το έχουν, ήδη, όπως βασίμως πιστεύω, συνειδητοποιήσει.

Βέβαια, αντίθετα προς ό,τι, εντελώς επιπόλαια, θα υπέθετε κανείς, μια τέτοια πολυθεματική ποικιλία, με κανέναν τρόπο δεν σημαίνει-υποδηλώνει δυσκολία. Τουναντίον, σήμερα, με τις τόσες (ήδη, από την δεκαετία του 1960)  νέες ανακαλύψεις και τεχνολογικές εξελίξεις και εφαρμογές, η Αστρονομία είναι πολύ πιο ενδιαφέρουσα, πιο φυσική, πιο εντυπωσιακή (έως εξωτική!). Αλλά και ευκολότερα διδασκόμενη,  από ό,τι ήταν πριν από αρκετές δεκαετίες η εν πολλοίς,  μαθηματικοποιημένη   Αστρονομία, από την οποία οι παλιότεροι ξεκινήσαμε. Μάλιστα, δε, μπορώ, από προσωπική εμπειρία, να πω, ότι η Αστρονομία με τις εντυπωσιακές αστροφυσικές και κοσμολογικές ανακαλύψεις  της τελευταίας πεντηκονταετίας, με τα εμπλεκόμενα  έντονα βαρυτικά φαινόμενα, αποτελεί το εύκολο τρόπο  κατανόησης  και διδασκαλίας και άλλων, δύσκολων θεματικών περιοχών, όπως.π.χ.,  η Γενική Θεωρία της Σχετικότητας του Einstein (Εξάλλου, πώς να το κάνουμε, όσο κι΄ αν αυτό θίγει ευαίσθητες χορδές πολλών): Αστρονομία, χωρίς την Βαρύτητα και τα αίτιά της, δηλαδή, χωρίς την κυρίαρχη δύναμη στο Σύμπαν, δεν είναι Αστρονομία!).

   Στην προσπάθεια προβολής της «αγρίως και ανηλεώς» διωκόμενης  Αστρονομίας, αλλά και της πολλαπλής διεπιστημονικής σημασίας της,  έχω, όπως και πολλοί άλλοι, αφιερώσει πολύ χρόνο, προσπάθεια, κόπο και συναίσθημα, κατ’ επανάληψη, προφορικά, αλλά και σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή, θα έλεγα χωρίς υπερβολή, για μιαν ολόκληρη πανεπιστημιακή ζωή.

Μέσω της συνεργασίας μου με την  ΕΕΦ και των σχετικών, έντυπων και ηλεκτρονικών, δημοσιεύσεων και διαλέξεων, έχω τονίσει το πόσα πολλά, αναφερόμενα στην καθημερινή ζωή τους,  χάνουν οι μαθήτριες και οι μαθητές μας με τη  μη διδασκαλία της Αστρονομίας στα σχολεία μας.

Έχω επισημάνει την σημασία της Αστρονομίας ως  παγκόσμιου μέσου για  εκπαίδευση, ανάπτυξη, διπλωματία και ειρήνη, ακόμη και την σημασία της  στις  τέχνες και στην βιομηχανία  υψηλής τεχνολογίας, αλλά και  την σημαντικότατη  ιδιότητα της  επιστήμης της Αστρονομίας, όχι τόσο συχνή για άλλες επιστήμες, ότι, δηλαδή, (και)  αυτές οι έννοιες, μπορούν να προωθηθούν μέσω  της Αστρονομίας.

Και, βεβαίως, έχω, επίσης τεκμηριώσει, ότι η διδασκαλία της Αστρονομίας συνεισφέρει αποφασιστικά στην διαμόρφωση του χαρακτήρα του νέου πολίτη και ερευνητή.

Δυστυχώς, όμως, όπως είναι γνωστό, από εικοσαετίας, περίπου, το μάθημα Αστρονομία έπαυσε να  διδάσκεται στα σχολεία υπό οποιαδήποτε μορφή του.

Εξαιτίας αυτής της απογοητευτικής κατάστασης, τα παιδιά του σχολείου δεν ακούν τίποτε συστηματικά, δηλαδή, στο πλαίσιο του επίσημου διδακτικού προγράμματός τους,  ούτε για το κοντινό μας Διάστημα, αυτό της άμεσης γειτονιάς μας, ούτε για το μακρινό Διάστημα, δηλαδή, το κοσμολογικό υπό την ευρύτατη δυνατή αντιληπτή μορφή και προοπτική του. Συνεπώς, τα παιδιά φεύγουν από το σχολείο, χωρίς να γνωρίζουν, ως  συστατικά, χαρακτηριστικά της καθημερινής ζωής τους (και αυτό το τονίζω ιδιαίτερα), για, π.χ.,

-το Ηλιακό Σύστημα, τον Ήλιο, τους Πλανήτες και τους Δορυφόρους τους, τους Κομήτες και τα υπόλοιπα, πολλά,  συστατικά του Ηλιακού Συστήματος, για την προέλευσή του, την ιστορία, την εξέλιξη και το μέλλον του (που είναι και το μέλλον μας ως ανθρώπινου είδους!),

-για την έντονα συνεχιζόμενη εξερεύνηση του Ηλιακού Συστήματος και για τις σε εξέλιξη σήμερα πολλές διαστημικές αποστολές, τα αποτελέσματα των οποίων επηρεάζουν την καθημερινή ζωή μας ποικιλοτρόπως (μόνον στον πλανήτη Άρη, περισσότερες από 30-35!),

– για τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό,

– για την NASA,

– για τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Διαστήματος (ΕΟΔ) και την σύνδεση της χώρας μας με αυτόν και την σημασία της,

–  για τον υπό εκκόλαψη  Ελληνικό Οργανισμό Διαστήματος (ΕλΟΔ)  και την σημασία του,

– για την καινοτόμο έρευνα διεπιστημονικού χαρακτήρα στο Εγγύς προς την Γη Διάστημα και τις ευρύτερες συνέπειές της,

–  για τις άμεσες εφαρμογές και την χρησιμότητα του Διαστήματος για την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης του ανθρώπου  στην Γη και στο Διάστημα, αλλά θα έλεγα, ακόμη, και για την διαμόρφωση των συνθηκών για την καθημερινή ζωή μας στην Γη,

– για την νέα έννοια περιβάλλοντος «Εγγύς προς την Γη Διαστημικό Περιβάλλον» (ένα  θέμα κοινού ενδιαφέροντός μας με τον κο Ζερεφό), ίσως, και για την ίδια την Γη και τα πολλαπλά περιβαλλοντικά προβλήματά της, τα οποία, ως μελλοντικοί εν δυνάμει  ταξιδιώτες του Διαστήματος, θα τα βρουν μπροστά τους αύριο (όπως και όλοι μας, βέβαια),

– για την ρύπανση και μόλυνση, πέραν του ατμοσφαιρικού και υποατμοσφαιρικού περιβάλλοντός μας,  και της άμεσης διαστημικής γειτονιάς μας, εξαιτίας των δικών μας δραστηριοτήτων και εκεί (π.χ., με τους πολλούς άχρηστους δορυφόρους σε τροχιά και με τους, ήδη, 180 τόνους σκουπιδιών, ανθρωπογενούς προέλευσης,  στην  επιφάνεια της Σελήνης),

– για τους πιθανούς κινδύνους για το ανθρώπινο είδος από το Διάστημα, κινδύνους ανθρωπογενούς ή όχι προέλευσης και αιτίας (π.χ., καταστροφικές  επανείσοδοι στην ατμόσφαιρα της Γης των διαστημικών εργαστηρίων Skylab, Mir, Tiangog),

– για την δυστυχία να μην μπορεί κανείς να φαντασθεί και να θεωρήσει τον νυκτερινό ουρανό ως τμήμα του ευρύτερου περιβάλλοντος και να συνειδητοποιήσει το σοβαρό πρόβλημα που λέγεται  «φωτορρύπανση»,

– για τους άμεσους κινδύνους από την φωτορρύπανση (και) του νυκτερινού ουρανού για την ζωή ανθρώπων, ζώων και φυτών στην Γη και στο Διάστημα,

– για  την πιθανότητα ορισμένα απ’ αυτά τα παιδιά, λόγω της φωτορρύπανσης,  να μην δουν ποτέ τον νυκτερινό ουρανό και τις συνέπειες αυτής της «απώλειας» για τον ψυχισμό τους, τα πιστεύω τους και, τελικά, το «εγώ» τους,

– για την σημασία της υπεύθυνης χρήσης του φωτός,

– για την σημασία όλων αυτών γενικώς και,  ιδιαίτερα, για  την χώρα μας, αλλά, φυσικά, και

– για τις κλασικές αστρονομικές έννοιες, που, εντελώς, φυσιολογικά, εξάπτουν την φαντασία τους και όλων μας,  όπως αστέρες, γέννηση, εξέλιξη και θάνατος αστέρων, αστρικά πτώματα και επιστημονική σημασία τους, λευκοί νάνοι, αστέρες νετρονίων, μελανές οπές, ακτινοβολία μελανών οπών, ακτινοβολία βαρύτητας,

– για  γαλαξίες, σμήνη γαλαξιών,  υπερσμήνη γαλαξιών, το Σύμπαν ολόκληρο και τις εντυπωσιακές ιδιότητές του,

-για το ότι, σε ένα πιο φιλοσοφικό επίπεδο,  εμείς, αυτό το ασήμαντο είδος μικροβίων, προσκολλημένων σε έναν μικρό βράχο, περιφερόμενο γύρω από ένα τυπικό αστέρα ενός τυπικού γαλαξία από τα δισεκατομμύρια γαλαξιών ενός αχανούς και ακατάληπτου Σύμπαντος, καταφέρνομε να κατανοήσουμε αυτό το Σύμπαν. Και ότι αυτό αποδεικνύει όχι πόσο μικρό και ασήμαντο είναι το σώμα μας, αλλά πόσο δυνατό είναι το μυαλό μας.

Spiral Galaxy in Starry Sky — Image by

Είναι, λοιπόν, γεγονός, ότι, με τον…διωγμό της Αστρονομίας από τα σχολεία,  τα παιδιά χάνουν πολλά. Και δεν αναφέρομαι σε οτιδήποτε άλλο δεν χάνουν μέσω άλλων διδασκόμενων μαθημάτων, δεν το σχολιάζω αυτό, δεν με ενδιαφέρει, αλλά αναφέρομαι σ’ αυτά  που χάνουν με την μη διδασκαλία της Αστρονομίας.

Και, πραγματικά, είναι κρίμα, διότι,  χωρίς τις βασικές γνώσεις της Αστρονομίας, τα παιδιά και μετέπειτα πολίτες της χώρας μας, αλλά  της Ευρώπης και του κόσμου ολόκληρου,

-δεν θα είναι ενήμερα για το πώς να εκμεταλλευτούν, άμεσα και έμμεσα, τα καλά του Διαστήματος, κοντινού και μακρινού, στην καθημερινή ζωή,  και να αντιμετωπίσουν τα θετικά του, αλλά και τους  κινδύνους και τα αρνητικά του,

-δεν θα ξέρουν πώς, από μακριά η  Γη μας φαίνεται σαν μια μικρή ωχρή κηλίδα στην απεραντοσύνη του Διαστήματος  και δεν θα έχουν το ερέθισμα φιλοσοφήσουν για την θέση μας στο Σύμπαν, ίσως για την μοναδικότητά μας ή όχι, για την προέλευσή μας και την πιθανή τύχη μας, έννοιες που, όπως δείχνουν πρόσφατες, γνωστές σε μένα, φιλόδοξες προσπάθειες και της Ε.Ε.Φ. επηρεάζουν αφάνταστα την διαμόρφωση των «πιστεύω» τους, της φιλοσοφίας τους, του εγώ τους, και, άρα, την ζωή τους, και

-δεν θα μπορούν να απαντήσουν στην απλή, φυσιολογική και απολύτως δικαιολογημένη, ως αποτέλεσμα καθημερινής  παρατήρησης, ερώτηση του μπακάλη της γειτονιάς, ή του θυρωρού της πολυκατοικίας, ή, ακόμη, και του συμμαθητή ή της συμμαθήτριας: Γιατί, λίγο καιρό πριν, έβλεπα τον Ήλιο να ανατέλλει από την εδώ μεριά εκείνου του βουνού απέναντι στην Μικρά Ασία, ενώ, εδώ και λίγες μέρε,ς τον βλέπω να ανατέλλει από την εκεί μεριά;  (Η ερώτηση αυτή ανήκει σε εκείνες που, όταν δίδασκα  Αστρονομία, ήμουν πολύ ευχαριστημένος, αν οι φοιτητές/φοιτήτριες, τελειώνοντας τις παρακολουθήσεις του μαθήματος, μπορούσαν να την απαντήσουν).

Και,  πλέον όλων αυτών,  να σκεφθεί κανείς, ότι  οι όμιλοι φανατικών φίλων και αγνών θιασωτών της Αστρονομίας (όπως ο Όμιλος Φίλων Αστρονομίας Θεσσαλονίκης) φυτρώνουν  σαν τα μανιτάρια συνεχώς σ’ όλη την Ελλάδα, προσφέροντας, συνεχώς και εθελοντικά, εξαιρετικά χρήσιμο επιστημονικό έργο. Και αυτό το  γεγονός, όμως, ως κριτήριο ενδιαφέροντος και επιλογής, συστηματικά και υποκριτικά αγνοείται συνεχώς. Για ποιες άλλες θεματικές επιστημονικές περιοχές παρατηρείται κάτι τέτοιο, άραγε; Ποιος γνωρίζει  έστω και μία;

Ας μην ξεχνούμε, ότι το να αντιδρά κανείς στην αναγκαιότητα  διδασκαλίας της Αστρονομίας στο σχολείο  και να επιμένει συνεχώς σ’ αυτήν ισοδυναμεί με το να χαθεί η δυνατότητα  διαχωρισμού του σοβαρού από το κωμικό. Στην περίπτωση, δε,  αυτή (και συγχωρείστε με) , δεν χάνει μόνον η σοβαρότητα, χάνει και το κωμικό, διότι το κωμικό υπάρχει μόνον ως αντίστιξη στο σοβαρό. Έτσι, όμως, (και, πάλι, συγχωρείστε με γι’ αυτό που θα πω) μπορεί, δυστυχώς, να προκύπτει ακόμη και ζήτημα ψυχικής βλάβης των (μη) ενεργούντων. Διότι είναι, άραγε, δυνατό, αυτά όλα να τα προσπερνά κανείς επί δεκαετίες απλώς ως «συγγνωστή ευήθεια αφελών»;

Όλα τα ανωτέρω είναι μερικές από τις γενεσιουργές αιτίες της σημερινής εκδήλωσης και της ομιλίας μου. Σκοπός, δε, της εκδήλωσης είναι το να ενημερωθούν τα παιδιά και οι γονείς τους και οι  καθηγητές τους και, γενικώς, οι ενδιαφερόμενοι, για να διατηρήσουν την αγάπη και το ενδιαφέρον της εκπαιδευτικής και μη κοινότητας για το μάθημα της Αστρονομίας, αλλά και, προσθέτω,  για να  βοηθήσουν το κράτος (με την επιβαλλόμενη  βοήθεια και την επιμονή καθηγητών, παιδιών και γονέων!) να αναθεωρήσει μια λανθασμένη και, βραχυπρόθεσμα, καταστροφική  απόφασή του.

Υπάρχουν πολλοί τρόποι δράσης, ο απλούστερος των οποίων, πιστεύω, είναι τα  ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΑ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑΤΑ μεταξύ των μελών των Μαθητικών Κοινοτήτων, των Συλλόγων των Καθηγητών-Καθηγητριών, και των Συλλόγων Γονέων και Κηδεμόνων!!! Προσπαθήστε το!!!

 

2.Αρνητικές Συνέπειες στην Ερευνητική Μέθοδο από την μη διδασκαλία της Αστρονομίας

 

Όμως, για να αναφερθώ, ακροθιγώς, και στην απογευματινή φάση της σημερινής εκδήλωσης,  η  συνεισφορά και η κριτική σημασία της Αστρονομίας δεν περιορίζεται μόνον  στις ανωτέρω, κοινές για όλους, αλήθειες. Κατά εμφατικό τρόπο, επεκτείνεται και στο ερευνητικό επίπεδο, διότι,  η Αστρονομία, ως έκφραση της αλήθειας,  και προβληματίζει και απελευθερώνει την σκέψη από προκαταλήψεις, η, δε, αλήθεια νικά την προκατάληψη.

Είναι μια πολλαπλώς αποδεικνυόμενη και, ως προσωπική εμπειρία,  μια συνεχώς και πολλαπλώς αναδεικνυόμενη αλήθεια το ότι,  με την έλλειψη της αστρονομικής γνώσης, δυστυχώς, η επιστημονική σκέψη, ιδίως των νέων ερευνητών (αλλά όχι μόνον αυτών, δυστυχώς!),  και, άρα, η ερευνητική αντιμετώπιση  του παρατηρούμενου φυσικού περιβάλλοντος, κοντινού και μακρινού, σταδιακά, παύει να είναι (και) φυσικώς προσανατολισμένη και παίρνει μια μορφή απλώς μαθηματικώς προσανατολισμένη, συνήθως, εντελώς άσχετη με και ασύμβατη προς την φυσική πραγματικότητα.

Αυτό γίνεται ακόμη σοβαρότερο, δεδομένης της πραγματικότητας στα σχολεία, ότι, δηλαδή, η χρήση των Μαθηματικών και της Φυσικής  από τους διδασκόμενους δεν συνοδεύεται από την κατανόηση των Μαθηματικών και της Φυσικής, αλλά από την παπαγαλία τους. Και το χειρότερο και εξαιρετικά απαισιόδοξο είναι, ότι,  δεδομένης και της σημερινής πραγματικότητας-συγκυρίας των, κατά τα άλλα εξαιρετικά χρήσιμων,  ηλεκτρονικών υπολογιστών, η ερευνητική αντιμετώπιση  του παρατηρούμενου φυσικού κόσμου, νομοτελειακά, καταλήγει σε, απλώς υπολογιστική μορφή σκέψης, πιθανότατη και συχνότατη συνέπεια (και) της οποίας είναι η επιστημονική παρερμηνεία των παρατηρησιακών-πειραματικών  επιστημονικών-ερευνητικών δεδομένων και η ερευνητική παραπλάνηση  των επιστημόνων-ερευνητών, ιδίως των νέων και  καθοδηγούμενων.

Με άλλα λόγια, στους διδασκόμενους  δεν δίδονται τα εφόδια για να  αναπτύξουν κριτική σκέψη και να κατανοήσουν και να διαχειριστούν τον κόσμο που ζουν. Και η αιτία αυτού πρέπει να αναζητηθεί στην περιρρέουσα  ατμόσφαιρα στο ελληνικό σχολείο, ως το προφανές αντίγραφο μιας κοινωνίας, η οποία επιζητεί γρήγορες ασφαλείς λύσεις άκοπα, δηλαδή, όπως διάβαζα πρόσφατα, «Θα μάθω την συνταγή, θα την εφαρμόσω και αυτό είναι όλο. Απλά, πες μου τι να κάνω».

Όσον αφορά, δε, στους διδάσκοντες, πάρα πολλοί από τους οποίους  είναι άριστοι και αξιέπαινοι, θέλω να τονίσω, ότι το πεδίο μαρτυρίας του δασκάλου και, φυσικά, του δασκάλου Αστρονομίας, είναι η τάξη, όχι τα sites. Τα sites, το Διαδίκτυο δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τον δάσκαλο!

Περαιτέρω, ως αποτέλεσμα αυτής της πραγματικότητας, είναι, πλέον, προφανείς  οι συνέπειες  σε ένα άλλο,  εκφυλιστικό φαινόμενο (αυτό, ιδιαιτέρως, στην χώρα μας), αυτό της άκριτης αποδοχής των παρατηρησιακώς-πειραματικώς  μη επαληθευόμενων θεωρητικών ερευνητικών προβλέψεων αλλά και της  τυφλής άρνησης συζήτησης των αντίθετων προς αυτές, αν και απολύτως δικαιολογημένων, απόψεων.

Αυτό παρατηρείται και ερευνητικά   στις  (μη διδασκόμενες στο σχολείο) θεματικές περιοχές Αστρονομία, Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, Κοσμολογία, Αστροφυσική, Σχετικιστική Αστροφυσική, Διαστημική Φυσική αλλά και σε άλλες επιστημονικές θεματικές περιοχές, διδασκόμενες στο σχολείο, όπως, π.χ., η Θεωρητική Φυσική. Κι’ αυτό είναι  θλιβερή συνέπεια της άλογης, επιπόλαιης και αφύσικης  επικράτησης   αυθαίρετων ερευνητικών  ιδεών και πρακτικών.

Και θα το επαναλάβω μεγαλοφώνως για πολλοστή φορά, μήπως τώρα ακουσθεί), τέτοιες ιδέες είναι, π.χ.,  η  επιστημονική πλάνη, θεωρητική και παρατηρησιακή, που λέγεται Σκοτεινή Ενέργεια του Σύμπαντος,  η όλη αμφιλεγόμενη  περιγραφή της «πραγματικότητας», θεωρητική και πειραματική, που λέγεται Πεδίο Higgs, Φαινόμενο Higgs και Σωματίδιο Higgs, αλλά και η ηθελημένη παραβίαση και διαστρέβλωση χρήσιμων και σημαντικών για το μέλλον της  χώρας μας εννοιών και αναγκαιοτήτων, όπως, μέχρι πολύ πρόσφατα, ο Ελληνικός Οργανισμός Διαστήματος.

 

Όλα τα παραπάνω επιβεβαιώνουν, για μία ακόμη φορά, την επιτακτική ανάγκη για συνεχή, ουσιαστική αστρονομική ενημέρωση της νέας γενιάς  (και των διδασκόντων της) και, για μία ακόμη, πολλοστή κατά την τελευταία εικοσαετία, φορά, προβάλλουν έντονα το βασανιστικό και συνεχώς επιδεικτικά αγνοούμενο και αναπάντητο  για την χώρα μας ερώτημα:

Πότε, επί τέλους, θα  συνειδητοποιήσουμε την σημασία της Αστρονομίας, όλοι/όλες μας και, ιδίως, η  από δεκαετιών αδρανής, αδιάφορη έως και πλήρως αρνητική προς  την Αστρονομία «εξουσία»; Γιατί παρατηρείται αυτή η αδιαφορία και τι και ποιους, τέλος πάντων,  μπορεί αυτή να εξυπηρετεί (δεδομένου, ότι είναι πολλοί, μα πάρα πολλοί, σχεδόν όλη η νεολαία μας,  αυτοί τους οποίους δεν εξυπηρετεί);

 

Και, μήπως, πλέον, ήλθε (αν δεν παρήλθε προ πολλού!)  ο καιρός για την ουσιαστική-κριτική επανεξέταση (μαζί, ασφαλώς, με τα μνημόνια, τις επενδύσεις, τα πρωτογενή πλεονάσματα, την ανάπτυξη, την ενέργεια, την ασφάλεια, το περιβάλλον, το προσφυγικό-μεταναστευτικό, βεβαίως,  κ.λ.π.!) και των αντικειμενικών στόχων των εθνικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων μας, σκοπός των οποίων (πρέπει να) είναι το να ενημερώνουν ουσιαστικά, να κατευθύνουν σωστά, να βοηθούν αποδοτικά και να διαμορφώνουν, με το βλέμμα στο μέλλον, την νεολαία μας στο διεθνές περιβάλλον που ζούμε (και ζουν);

Βέβαια, θα μπορούσατε να μου αντιτείνετε, ότι όλα τα ανωτέρω είναι μόνον εν δυνάμει συνέπειες. Όμως, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι, διότι, πλέον, υπάρχουν…

3.Νέες, Ανησυχητικές Πραγματικότητες

α) Φαινόμενη Μείωση του Ενδιαφέροντος των Νέων

Για μιαν απάντηση στα τελευταία ερωτήματα, ομολογώ με ειλικρίνεια, ότι, μέχρι τώρα πίστευα, αισιοδοξούσα (και γι’ αυτό «προσπαθούσα»!), ότι η «εξουσία» και οι περί αυτήν πολλοί  «αρμόδιοι και αναρμόδιοι» θα ήταν δυνατόν να θελήσουν να ενημερωθούν αρμοδίως και να αλλάξουν ιδέες τους για την αντιμετώπιση, ιδιαίτερα την διδακτική, της επιστήμης της Αστρονομίας υπό την ευρεία έννοιά της. Κι’ αυτό, στο πλαίσιο  αφενός μεν της κοινής λογικής, επιστημονικής-ερευνητικής και μη, αφετέρου δε της αδιαμφισβήτητης  και καθημερινά επιβεβαιούμενης πραγματικότητας για την στενή σύνδεση της Αστρονομίας με τη καθημερινή  ζωή.

Δυστυχώς, όμως, η πραγματικότητα στην χώρα μας, όσον αφορά στους επιστημονικά ειδικούς (όχι μόνον στην «εξουσία»!) δεν φαίνεται να είναι  τόσον αισιόδοξη, τουναντίον και εντελώς ανέλπιστα, είναι εξαιρετικά απαισιόδοξη. Μάλιστα, ως αφυπηρετήσας από το 2011 και, έτσι, όντας μακριά από την “διοίκηση”, θα μπορούσα, μάλιστα, να υποπτευθώ και μια πιθανή αδιαφορία εκ μέρους των κατά τεκμήριον ειδικών ή/και αρμοδίων!

Είχα, πολύ πρόσφατα, δυο αποκαλυπτικές εμπειρίες για δυο αρνητικές για την χώρα μας αστρονομικές εξελίξεις προερχόμενες (και) από το εξωτερικό, των οποίων εξελίξεων, νομίζω,  επιβάλλεται (για μία ακόμη φορά) η ευρύτερη δυνατή διάδοση, δεδομένου ότι, μέχρι τώρα τουλάχιστον, δεν μου είναι γνωστή καμιά ενημερωτική αντίδραση εκ μέρους των (όχι και λίγων!)  αρμόδιων και ειδικών και  σχετικών επίσημων παραγόντων της χώρας μας.

Περίπου, προ εξαμήνου, λοιπόν (11 Ιουνίου 2019),  η Εκτελεστική Επιτροπή της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως  (ΔΑΕ, IAU), στην 103η συνεδρίασή της της 14-16 Μαΐου 2019 στην Ρώμη, έκανε αποδεκτή την συμμετοχή  188 νέων μελών της IAU από όλη την υφήλιο, τα οποία   προτάθηκαν από 33 διαφορετικές Εθνικές Αστρονομικές Επιτροπές και από τρεις  αρμόδιες επιτροπές (Divisions) της IAU. Μάλιστα, δε, η Γενική Γραμματέας  της IAU, κα Teresa Lago, με ευχαρίστηση έκανε την σχετική ανακοίνωση, τονίζοντας, πέρα από την διαπίστωση  της ανανέωσης της IAU με την αποδοχή των νέων μελών, και το πόσο η ίδια, ως η Γενική Γραμματέας,  «μετρά» την υποστήριξη και αφοσίωση όλων των μελών της IAU, προς τον σκοπό της ολοκλήρωσης μιας IAU, ως ενός ακόμη πιο δυναμικού και διεθνούς, για όλους,  οργανισμού.

Όμως, μια πιο προσεκτική ματιά αυτής της ανακοίνωσης (Βλ.https://www.iau.org/administration/membership/junior/year/2019/)

αποκαλύπτει, ότι για τις αναφερόμενες στην ανακοίνωση χώρες, ειδικά,  της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το πλήθος ανά χώρα των προτεινόμενων νέων μελών είναι: Ολλανδία (25), Ηνωμένο Βασίλειο (7), Ελβετία (5), Σουηδία (6), Γαλλία (6), Ισπανία (5), Γερμανία (5), Βέλγιο (2), Κύπρος (2), Σλοβενία (2), Δανία (1), Ελλάδα (1), Εσθονία (1), Λιθουανία (1), Πολωνία (1), Σλοβακία (1).

Με άλλα λόγια, σύμφωνα με την ανωτέρω ανακοίνωση της IAU, φαίνεται, ότι μόνον ένας  Έλληνας νέος πολίτης (και, βέβαια, ερευνητής σύμφωνα με το Βιογραφικό του) προτείνεται (μάλλον, από την αρμόδια Ελληνική Αστρονομική  Επιτροπή) και γίνεται δεκτός από την IAU ως νέο μέλος της [Ας σημειωθεί, ότι αυτός ο αριθμός (1) είναι μικρότερος και από το αντίστοιχο της Κύπρου, η οποία, κατά την προσωπική γνώμη μου και την, από δεκαετιών, προσωπική εμπειρία μου, δεν διακρίνεται για το ιδιαιτέρως φιλοαστρονομικό πνεύμα, αλλά και  την φιλοσοφία και την πρακτική της]. Δεν περνά, βέβαια, απαρατήρητο το ότι υπάρχουν χώρες με μεγαλύτερο πληθυσμό από αυτόν της χώρας μας, οι οποίες παρουσιάζουν εξίσου μικρό αριθμό προτεινόμενων νέων αστρονόμων.

Είναι ενδιαφέρον, ότι, για την συντριπτική πλειοψηφία των χωρών, Ευρωπαϊκών και μη, στην ανωτέρω ανακοίνωση της IAU, όλοι οι προτεινόμενοι από μία χώρα (μέσω της αντίστοιχης National Committee for Astronomy) είναι κάτοικοι αυτής της χώρας. Για την Ελλάδα, όμως, ο μοναδικός προτεινόμενος δεν είναι κάτοικος της χώρας μας, αλλά (ίσως, προσωρινά;), κάτοικος του εξωτερικού (ΗΠΑ).

Στο σημείο αυτό υπενθυμίζεται,  ότι προτάσεις νέων μελών γίνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα, επί εθνικού επιπέδου ανά διετία και διεθνώς (IAU) ανά τριετία, και, στατιστικά, συνήθως δεν λείπουν τέτοιες προτάσεις στην χώρα μας. Εξάλλου, την όλη διαδικασία των προτάσεων αυτών την έχω ζήσει για πάρα πολλά χρόνια και κατ’ επανάληψη και υπό διαφορετικές ιδιότητες.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση της IAU, η τελευταία ειδοποίησή της προς τις Εθνικές Αστρονομικές Επιτροπές, για  προτάσεις νέων μελών έγινε στις 2 Οκτωβρίου 2018,  η όλη διαδικασία συμπληρώθηκε από τις Εθνικές Αστρονομικές Επιτροπές στις 31 Δεκεμβρίου 2018 και η ανακοίνωση των νέων μελών από την  IAU έγινε στις 11 Ιουνίου 2019.

Με αυτά τα δεδομένα, κατ’ αρχάς, δεν είναι εύκολα κατανοητή αυτή η έλλειψη προτεινόμενων νέων Ελλήνων αστρονόμων, το γεγονός, δηλαδή, ότι, μέσα στο διάστημα των πρώτων  έξι μηνών του 2019, εγκρίθηκε (πιθανότατα, από  την Ελληνική Αστρονομική Επιτροπή και, τελικά, από την  IAU) η αίτηση μόνον ενός (1)  Έλληνα.

Και, φυσιολογικά,  διερωτάται κανείς: Δεν είναι, πράγματι,  αλήθεια, ότι ένας (1) μόνον(!), μάλιστα, επί εθνικού επιπέδου,  προτεινόμενος σημαίνει σχεδόν κανένας προτεινόμενος;  Δεν γνωρίζω πόσο εύκολη είναι η απάντηση των αρμοδίων σε ένα τέτοιο ερώτημα. Δημιουργεί, όμως, πολλές απορίες, αν όχι, ανησυχίες για το μέλλον.

Από προσωπική μακροχρόνια εμπειρία μου, θυμάμαι, ότι, ακόμη και σε επίπεδο ενός μόνον Εργαστηρίου Αστρονομίας (όχι σε επίπεδο ολόκληρου ΑΕΙ ή και σε εθνικό επίπεδο!), υπήρχε οπωσδήποτε ένας νέος για πρόταση. Διότι, όλοι μας, σε τελευταία ανάλυση, γνωρίζαμε με ποιους νέους συνεργαζόμαστε (Αλλοίμονο, αν αυτό δεν ισχύει!).

Πέραν αυτών, θεωρώ απίθανο το να μην ειδοποιήθηκαν οι νέοι σχετικά με την συγκεκριμένη διαδικασία πρότασης, ή, για άγνωστο λόγο, να μην ενημερώθηκαν οι διδάσκοντες και, έτσι, να καθυστέρησε η υποβολή τέτοιων προτάσεων από Ελληνικής πλευράς, ή αυτή να ήταν σημαντικά ελλειπής.  Εξάλλου, θα αποτελούσε σατανική σύμπτωση, σε όλα τα Ελληνικά ΑΕΙ και Ερευνητικά Κέντρα της χώρας μας, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2019, να εργάζονταν μόνο νέοι, οι οποίοι απείχαν πολύ από την συμπλήρωση της Διδακτορικής Διατριβής τους. Όπως, θεωρώ απίθανο, οι προτείνοντες-επιλέγοντες να αδιαφόρησαν για την ενημέρωση των νέων, ή να   έγιναν δυσκολότεροι και πλέον επιλεκτικοί από ό,τι μέχρι τώρα (αν και τίποτε δεν πρέπει να αποκλείεται!).

Εξάλλου, με βάση την εκπληκτική πραγματικότητα που λέγεται «Όμιλοι Φίλων της Αστρονομίας», δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό ούτε πιστευτό το ότι δεν υπάρχουν, σήμερα, αξιόλογοι  λάτρεις και υπηρέτες της Αστρονομίας στον πληθυσμό και, άρα, στην νεολαία της χώρας μας.

Πώς εξηγείται, λοιπόν, το συνεπαγόμενο (ευελπιστώ, φαινόμενομη ενδιαφέρον  για την Αστρονομία; Και, αν αυτό συμβαίνει, γιατί συμβαίνει; Το προφανές και ανησυχητικό συμπέρασμα είναι, ότι οι νέοι και οι νέες φαίνεται να μην ενδιαφέρονται, πλέον, ενεργά,  για την Αστρονομία. Γιατί, όμως, η νεολαία φαίνεται να απομακρύνεται  (ή, κάτι ή κάποιοι φαίνεται να την απομακρύνουν!) από την Αστρονομία;  Ποιους απασχολεί, άραγε,  αυτό το ερώτημα, ιδιαίτερα από την εκπαιδευτική και την ακαδημαϊκή κοινότητα, και τι κάνουν αυτοί γι’ αυτό;

Είναι απογοητευτικό, λοιπόν, ότι (και) στο θέμα αυτό η χώρα μας ανήκει στους ουραγούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διότι, για να μην προτείνονται νέα μέλη της για  την  IAU, αυτό, απλώς, θα ήταν δυνατό να  σημαίνει, όχι ότι δεν υπάρχουν αντάξια γι’ αυτό πρόσωπα στην χώρα μας, αλλά, ότι, απλώς και δυστυχώς, δεν υπάρχουν ενδιαφερόμενα και πληροφορημένα μέλη σ’ αυτήν. Και δεν αποτελεί σοβαρό επιχείρημα, ότι δεν μιλούμε για τον… κανένα αλλά για τον…ένα!

Πώς να γίνει, όμως, πιστευτό αυτό; Έχουν έτσι τα πράγματα; Δηλαδή, για τόσο χρονικό διάστημα, δεν βρέθηκε ούτε ένας (ή μία) κατάλληλος, ηλικίας το πολύ 35 ετών; Καλό και χρήσιμο θα ήταν, λοιπόν, να δίνονταν γι’ αυτό ορισμένες διευκρινίσεις εκ μέρους των περί το θέμα ειδικών, αρμόδιων φορέων και οργανισμών,  της χώρας μας.

Και γιατί δε αποδίδουν οι μέχρι τώρα συνεχείς και μακροχρόνιες προσπάθειες για την προβολή και την δικαίωση της Αστρονομίας; Η απάντηση είναι, απλώς, ότι η Αστρονομία  έχει εξοβελισθεί από τα σχολεία μας!!! Η νεολαία δεν διδάσκεται Αστρονομία και τα περί αυτήν και…μάτια που δεν βλέπονται  ξεχνιούνται!

Είναι, άραγε, προσωρινή αυτή η εικόνα, ή δεν είναι; Είναι ή δεν είναι αυτοσκοπός; Τι θα μας αποκάλυπτε μια αντίστοιχη στατιστική, εκ μέρους π.χ. της Εθνικής Αστρονομικής Επιτροπής  για τις υποψηφιότητες Ελλήνων (και ξένων) νέων μελών της IAU για, π.χ., την τελευταία δεκαετία; Και, σε τελευταία ανάλυση, θεωρώ απολύτως ρεαλιστικό  να αναμένουμε απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά. Διότι δεν θέλω να αποδεχθώ το ότι, ίσως (λέω ίσως!), απλώς και δυστυχώς, χρόνια τώρα (!), συνηθίσαμε όλοι και όλες στον ρόλο των σιωπηλών ή και υπνωτισμένων μαρτύρων της απόλαυσης της Ηροστράτειας δόξας  ορισμένων τυχαίων,  ανεπαρκών και μοιραίων, προερχόμενων και από την «εξουσία» και από την  «μη εξουσία»;

4.Νέες, Ανησυχητικές Πραγματικότητες

β) Εξ’ Υπαρχής και Αντικειμενική Υστέρηση των Νέων μας

Δυστυχώς, όμως, δεν είναι μόνον αυτή η νέα ανησυχητική πραγματικότητα και εμπειρία μου. Πρόσφατα (20 Δεκεμβρίου 2019, λίγο πριν από τα περασμένα Χριστούγεννα)), διοργανώθηκε από την ΕΕΦ στην Θεσσαλονίκη μια εκδήλωση σχετική με τον διεθνή διαγωνισμό με τίτλο   International Young NaturalistsTournament (ΙYNT). Πρόκειται για έναν ομαδοσυνεργατικό διαγωνισμό υψηλού επιπέδου για μαθητές ηλικίας 12-16 ετών (Τάξεις: Α’ Γυμνασίου έως και Α’ Λυκείου).

Στο πλαίσιο του διαγωνισμού, οι  μαθητές μας καλούνται να επιλέξουν και μελετήσουν ένα πρόβλημα, από ένα σύνολο προβλημάτων, στην συνέχεια να συγγράψουν το κείμενο, να δημιουργήσουν ένα  σύνολο προβολής  διαφανειών (powerpoint) για την μελέτη του προβλήματος αυτού και, φυσικά, να το παρουσιάσουν. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, τα παιδιά που προβλέπεται να διαγωνισθούν,  στο πλαίσιο της προετοιμασίας τους, έλαβαν μέρος  σε αγώνες προετοιμασίας (που έγιναν στην Αμερικανική Γεωργική Σχολή).

Ένα, λοιπόν,  από τα προβλήματα αυτού του διαγωνισμού, το οποίο και μου προκάλεσε δυσάρεστη έκπληξη και  ανησυχία, όπως και στους διοργανωτές, ήταν καθαρά αστρονομικό. Δηλαδή το εξής:

«Variable stars:  Some variable stars, in particular Algol (β Persei), have sufficient magnitude to be observed with unaided eye or simple telescopes.

Measure the light curve for such a star. What information can be obtained from the light curve? ».

Είναι, λοιπόν, φανερό όσον και ανησυχητικό, ότι οι διαγωνιζόμενοι/ες μας καλούνται να απαντήσουν σε ένα θέμα που δεν διδάσκονται. Συνεπώς οι διαγωνιζόμενοι/ες,  εξ’ υπαρχής, υστερούν σοβαρά σε διεθνείς διαγωνισμούς σαν κι’ αυτόν, διότι, απλούστατα, στερούνται οποιασδήποτε αστρονομικής γνώσης, αφού στο σχολείο δεν διδάσκονται Αστρονομία!!!

Ο λόγος, λοιπόν,  της παρουσίας μου στην εκδήλωση είναι προφανής.  Οι διοργανωτές  ευγενικά με προσκάλεσαν, θα έλεγα, ως σανίδα σωτηρίας, να συζητήσω με τα παιδιά, να τους ενημερώσω για το συγκεκριμένο αστρονομικό θέμα και να τους καθοδηγήσω για το πώς θα ήταν δυνατό να αντιμετωπίσουν την λύση αυτού του προβλήματος για ένα τέτοιο μακρινό αντικείμενο που ποτέ τους δεν είχαν αντιμετωπίσει.

Σίγουρα, η συγκεκριμένη αντιμετώπιση του προβλήματος, την οποίαν, βεβαίως, προσέφερα με πολύ μεγάλη ευχαρίστηση, δεν μπορεί να αποτελεί πάντοτε την επιβεβλημένη και αποδοτική λύση. Διότι, το ελάχιστο που μπορεί να γίνει, ως δείγμα συνεπούς συμπεριφοράς  όλων μας προς όλη την μαθητιώσα νεολαία μας, είναι η καθιέρωση της διδασκαλίας της Αστρονομίας στο σχολείο.

Όπως καταλαβαίνετε, λοιπόν, όλοι μας, προφανώς, είμαστε υπερήφανοι  με τις διακρίσεις και τα βραβεία της νεολαίας μας σε διεθνείς διαγωνισμούς, αλλά, βέβαια, να ικανοποιούνται και οι στοιχειώδεις από πλευράς κράτους απαραίτητες προϋποθέσεις. Και για διεθνείς διαγωνισμούς, αυτές οι προϋποθέσεις δεν είναι δυνατόν να ικανοποιηθούν μόνον με την εθελοντική και αξιέπαινη προσφορά λίγων συναδέλφων-διδασκόντων για ενημέρωση-προετοιμασία των ενδιαφερόμενων μαθητών/μαθητριών.  Και, πρέπει να το τονίσω, είναι αξιέπαινοι για την προσπάθεια προετοιμασίας των διαγωνιζομένων, την οποίαν  προσέφεραν διδάσκοντες όλων των βαθμίδων, μερικοί, μάλιστα, αγαπητοί συνάδελφοί μου στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ.

Σίγουρα, η συγκεκριμένη αντιμετώπιση του προβλήματος, την οποίαν, βεβαίως, προσέφερα με πολύ μεγάλη ευχαρίστηση, δεν μπορεί να αποτελεί πάντοτε την επιβεβλημένη και αποδοτική λύση. Διότι, το ελάχιστο που μπορεί να γίνει, ως δείγμα συνεπούς συμπεριφοράς  όλων μας προς όλη την μαθητιώσα νεολαία μας, είναι η καθιέρωση της διδασκαλίας της Αστρονομίας στο σχολείο.

5.Συμπέρασμα

Η αγάπη και το ενδιαφέρον για την νεολαία μας εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους, με τους οποίους τονίζεται η σημασία, ταυτόχρονα, και της θεωρίας και της παρατήρησης-πειράματος, χωρίς καταστροφικούς πειραματισμούς και ανόητους εντυπωσιασμούς, και οι οποίοι πολλοί τρόποι μπορούν να συνεισφέρουν στην σωστή διαμόρφωση της φιλοσοφίας των νέων και επίδοξων ερευνητών.

Οπωσδήποτε, προς την κατεύθυνση αυτή συνεισφέρει μια διαδικτυακή επίσκεψη (ακόμη και μια φύσει  επίσκεψη) σε ένα ερευνητικό κέντρο. Όμως, για να είμαστε ειλικρινείς και προσγειωμένοι, μια τέτοια απλή επίσκεψη δεν αρκεί για την ανάπτυξη, από την μαθητική ηλικία, ούτε της επιστημονικής σκέψης, ούτε, περισσότερο, της ερευνητικής  επιθυμίας και ικανότητας των νέων, εφόσον δεν συνοδεύεται από έλεγχο και αξιολόγηση των εμπειριών που αποκτήθηκαν από και κατά  την επίσκεψη.

Για να μην αναφέρω, δε, ότι, για την επιλογή του  προς επίσκεψη ερευνητικού κέντρου, χρειάζεται πολύ σκέψη, συζήτηση και ενημέρωση. Για, τουλάχιστον, δέκα χρόνια τώρα, διερωτώμαι φωναχτά γιατί, π.χ., διαπιστώνεται  αυτή η, μιμητική για επισκέψεις, προτίμηση μόνον του  CERN (εντοπισμένου σε μία μόνον πόλη) και όχι (και) του ΕΥΡΩΠΑΙΚΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΎ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ (EUROPEAN SPACE AGENCY), ο οποίος

και απλωμένος είναι σε πολλές πόλεις της  Ευρώπης,

και  έχει μπροστά τους ανοικτούς ορίζοντες και αποτελεί το επιστημονικό και τεχνολογικό μέλλον των νέων μας,

και τους/τις προετοιμάζει για την συμμετοχή τους στον υπό εκκόλαψη ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ;

Άραγε, μόνον δικός  μου είναι αυτός ο προβληματισμός;  Δεν απασχολεί άλλους και, ιδιαίτερα, την «εξουσία»;

Και, φυσικά,  αυτή η  αγάπη και το ενδιαφέρον και η «εισαγωγή» των νέων και αγνών στην έρευνα δεν εκδηλώνεται με την συνεχή υποβάθμιση της ύλης  των διδασκόμενων στα σχολεία μας μαθημάτων Φυσικής, Μαθηματικών, Αστρονομίας, Διαστημικής Φυσικής και το ίδιο ισχύει και για την αντίστοιχη πανεπιστημιακή   διδασκαλία της Αστρονομίας στην χώρα μας. Αντίθετα, απαιτείται η συστηματική και ουσιαστική διδασκαλία. Την στιγμή, μάλιστα, που άλλες χώρες συνεχώς μας δίνουν το τρανό παράδειγμα της οργάνωσης της «Ημέρας της Αστρονομίας» στα σχολεία.

Και, τέλος, αυτή η  αγάπη και το ενδιαφέρον δεν εκδηλώνονται με τον αυτοπεριορισμό  του ερευνητή στο  περιορισμένο επιστημονικό καβούκι του, αλλά, αντίθετα, επιβεβαιώνεται με την διάθεσή του, ιδίως αν προκαλείται γι’ αυτό,  για επιστημονική συζήτηση με επιχειρήματα, για  την αντιμετώπιση, ήδη, επισήμως εκπεφρασμένων, «διαφορετικών και αιρετικών», δηλαδή, «ενοχλητικών και όχι βολικών», αλλά, κατά τα άλλα, πλήρως δικαιολογημένων  επιστημονικών απόψεων και ιδεών. Δυστυχώς, όμως, με τέτοιες εμμονές και πονηριές (δεν χρειάζεται, εξάλλου, να το τονίσω ως προφανές), ούτε η επιστήμη προάγεται πραγματικά, ούτε η νεολαία καθοδηγείται σωστά και ουσιαστικά.

Τυπική περίπτωση τέτοιας φιλοσοφίας με όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά θα ήταν και η ομόθυμη ανταπόκριση στην σημερινή, μία ακόμη και αξιέπαινη, «αστρονομική» πρωτοβουλία της ΕΕΦ και των υπόλοιπων διοργανωτών. Στο σημείο αυτό, σας τονίζω, ότι, για να κάνουμε την ζωή μας εύκολη και αποδοτική, δεν, μας χρειάζεται πολύ μυαλό, λίγο μυαλό μας χρειάζεται!!!

Θα τελειώσω αντιγράφοντας, κατά κάποιο τρόπο, το μήνυμα της νεοεκλεγείσας Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας. Παραφράζοντας, λοιπόν, ελαφρώς το μήνυμα αυτό, ως προς την διόρθωση του λάθους κατάργησης της διδασκαλίας της Αστρονομίας (και έχοντας στο μυαλό μου, ότι το παρελθόν έχει αξία, μόνον όταν δίνει μαθήματα για το μέλλον), τονίζω, ότι, ως κοινωνία, πρέπει να έχουμε την ικανότητα να επουλώνουμε τα τραύματα του παρελθόντος, να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις του παρόντος και να ατενίζουμε με αισιοδοξία το μέλλον.

Αν η ΕΕΦ, με αυτήν την προσπάθειά της, μπορέσει να (ξανα)εμπνεύσει στην «εξουσία»  εμπιστοσύνη για την αξία και την σημασία της Αστρονομίας, τότε η συμβολή της θα είναι επανάσταση, μια επανάσταση που αναδύθηκε μέσα από τα αστρονομικά συντρίμια της χώρας μας της τελευταίας εικοσαετίας!!!

Σας ευχαριστώ πολύ για την προσοχή σας!

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

(Στην παρατιθέμενη, ενδεικτική και σύντομη, βιβλιογραφία, υπάρχει περαιτέρω εκτεταμένη σχετική βιβλιογραφία)

1.Ν. Κ. Σπύρου, 2009, «ΔΙΑΣΤΗΜΑ: Βάση Ευρώπη», Μετάφραση της έκδοσης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος με τίτλο SPACE: Base Europe- Συνεργασία με Κ. Ν. Σπύρου- Έκδοση University Studio Press: 2009, Σελ. 292 (Βλ. www.esa.int και www.astro.auth.gr  (Link ESA Activities)).

2.Ν. Κ. Σπύρου, 2015, «Το κρυφό… Σχολείο της Αστρονομίας», Σειρά επτά τετράωρων διαλέξεων για το μάθημα της Αστρονομίας, για διδασκόμενους, διδάσκοντες και γονείς, οι οποίες έγιναν στο Εργαστήριο Αστρονομίας ΑΠΘ κατά το χρονικό διάστημα 15/10/2015-26/11/2015-Διοργάνωση Ένωση Ελλήνων Φυσικών.

3.Ν. Κ. Σπύρου, 2018, «Αρχές, Εμμονές και Αναγκαιότητες στη Ευρύτερη Αστρονομική Έρευνα», Σελ.159, Έκδοση της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, Αθήνα.

4.Ν. Κ. Σπύρου, 2018,  «Η Άνοιξη της Αστρονομίας», Σειρά οκτώ  τετράωρων διαλέξεων για το μάθημα της Αστρονομίας, για διδασκόμενους, διδάσκοντες και γονείς,  οι οποίες έγιναν στο Κολλέγιο ΑΝΑΤΟΛΙΑ κατά το χρονικό διάστημα 06/03/2018-08/05/2018, ως τέλειο υπόδειγμα της παγκόσμια κυρίαρχης εκπαιδευτικής προσέγγισης του STEM (Science, Technology, Engineering, Mathematics)-Διοργάνωση: Κολλέγιο ΑΝΑΤΟΛΙA, Θεσσαλονίκη.

5..Ν. Κ. Σπύρου, 2019, «Σύγχρονη Κοσμολογία: Αυθαιρεσίες, Προβληματισμοί, Αλήθειες και Αναγκαιότητες», Έντυπη μορφή της ομότιτλης, προσκεκλημένης ομιλίας  που πραγματοποιήθηκε μετά από πρωτοβουλία, οργάνωση και πρόσκληση, της Ένωσης Υποτρόφων Προγράμματος Fulbright-Τμήμα Βορείου Ελλάδος και της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών (Ε.Ε.Φ.), σε συνεργασία με το Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (Τ.Ε.Ι.) Σερρών  (ήδη, Διεθνές Πανεπιστήμιο Κεντρικής Ελλάδας) και το Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας ΝΟΗΣΙΣ (Συνεδριακό Κέντρο «Ν. Οικονόμου» του ΝΟΗΣΙΣ, 30 Μαρτίου 2019, Θεσσαλονίκη). Συνδιοργανωτές της εκδήλωσης: Κολλέγιο ΑΝΑΤΟΛΙΑ, Όμιλoς Φίλων Αστρονομίας, με συνεισφορά και από τον Σύλλογo Αποφοίτων Α.Π.Θ.. Ηλεκτρονικά προσβάσιμη ως https://eef.gr/enimerosi/1936-spyroy-3.html.

6.Ν. Κ. Σπύρου, 2019 «Ποιος, άραγε ενδιαφέρεται για την Αστρονομία και για τη νέα γενιά μας; (Διαπιστώσεις, Απορίες, Σχόλια, Υποδείξεις)», PHYSICS News, Τεύχος 29, Σελ. 24-28, Σεπτέμβριος 2019.

7.Η ανησυχητική διαπίστωση της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως: https://www.iau.org/administration/membership/junior/year/2019/

  1. Ν. Κ, Σπύρου, 2019 « Η μη διδασκαλία της Αστρονομίας καιοι, ήδη, εμφανείς και επικίνδυνες αρνητικές συνέπειες». Ομιλία, η οποία δόθηκε στο πλαίσιο της εκδήλωσης με τίτλο «Aστρονοµία – ∆ιαστηµική και Σύγχρονη Φυσική στη Σχολική Τάξη» (Κολλέγιο ΑΝΑΤΟΛΙΑ, Θεσσαλονίκη, 18 Ιανουαρίου 2020) – Συνδιοργάνωση: Ένωση Ελλήνων Φυσικών, Ελληνογερμανική Αγωγή, Κoλλέγιο ΑΝΑΤΟΛΙΑΥποστήριξη:US EMBASSY Athens, FRONTIER, SPACE EU).

Ν. Κ. Σπύρου,

Μυτιλήνη,  24 Ιανουαρίου 2020

 

 

 

 

spot_img

1 ΣΧΟΛΙΟ

  1. ΙΣΩΣ ΤΟ ΘΕΜΑ ΔΙΟΡΘΩΘΕΙ ΚΑΠΟΤΕ, ΑΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΟΥΝ ΣΤΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ ΜΑΣ ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ ΤΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ ΦΥΣΙΚΗΣ, ΚΑΙ ΤΜΗΜΑΤΑ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ, ΟΠΩΣ ΑΥΤΑ ΥΦΙΣΤΑΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΧΩΡΕΣ ΜΕ ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ, ΟΠΩΣ ΑΓΓΛΙΑ ΚΑΙ ΟΛΛΑΝΔΙΑ. ΑΥΤΟ ΘΑ ΕΣΠΡΩΧΝΕ ΤΟ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝ ΓΙΑ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΧΩΡΑ ΜΑΣ

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα