Η επόμενη μέρα απο τον κορονοϊό!

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

Του Γιώργου Χατζηθεοφάνους* πηγή: εφ “Μακεδονία”

Είναι εξαιρετικά δύσκολο να προβλέψει κανείς την εξέλιξη της πανδημίας, τις συνέπειές της και τη μορφή του κόσμου την επόμενη ημέρα. Και είναι δύσκολο διότι οι τρείς βασικές μεταβλητές του προβλήματος, που είναι η διάρκεια, η ένταση και ο βαθμός εξάπλωσης του ιού,  είναι αδύνατον σήμερα να εκτιμηθούν.

Ωστόσο έχουμε κάποια δεδομένα, τα οποία μπορούν να μας βοηθήσουν  όχι να κάνουμε προβλέψεις αλλά να καταγράψουμε τάσεις. Η πανδημία οδηγεί σε περιορισμό της οικονομικής δραστηριότητας σε παγκόσμιο επίπεδο.  Η ζήτηση, κυρίως υπηρεσιών όπως όλων όσων συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με τον τουρισμό κάθε μορφής αλλά και αγαθών μειώνεται σε μεγάλο βαθμό.  Αυτό σημαίνει αύξηση των χρεωκοπιών επιχειρήσεων με συνέπειες στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, συρρίκνωση του ΑΕΠ και αύξηση της ανεργίας. Οι νέοι άνεργοι με αισθητά μειωμένη αγοραστική δύναμη συμβάλλουν στην περαιτέρω πτώση της ζήτησης και κάπως έτσι ξεκινά το ντόμινο της ύφεσης για τον έλεγχο της οποίας σπεύδουν όλοι να ανοίξουν τις κάνουλες της ρευστότητας.

Είναι πολύ εύκολο να αντιμετωπίσεις την οικονομική κρίση, απλά ρίξε χρήματα από ένα ελικόπτερο είναι η γνωστή φράση του Friedman, την οποία χρησιμοποίησε ο Ben Bernanke, επικεφαλής της Fed των ΗΠΑ, στο κραχ του 2008, με αδυναμία στις θεωρίες του Friedman και του χάρισαν το προσωνύμιο Helicopter Ben.  Επιστρατεύθηκε και πάλι το ελικόπτερο, αυτή τη φορά προληπτικά στο πλαίσιο περιορισμού της διαφαινόμενης ύφεσης (ακόμη δεν μπορούμε να μιλάμε για οικονομική κρίση).

Στην κατεύθυνση αυτή υπήρξε άμεση αντίδραση από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) με μείωση των επιτοκίων κατά μισή μονάδα. Η ΕΚΤ λόγω των ήδη χαμηλών επιτοκίων προέβη άμεσα σε μια προσπάθεια διοχέτευσης στην αγορά 750 δις μέσω της ποσοτικής χαλάρωσης.  Οι αγορές όμως δεν φαίνεται να αντιδρούν και γρήγορα, σχεδόν άμεσα, περάσαμε σε κεϋνσιανά μοντέλα δημοσιονομικών παρεμβάσεων.  Στην Ευρώπη το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης μπήκε στον πάγο ώστε τα κράτη-μέλη να μπορέσουν να καλύψουν χρηματοδοτικές ανάγκες για την αντιμετώπιση της πανδημίας ενώ στις ΗΠΑ ρεπουμπλικάνοι και δημοκρατικοί συμφώνησαν σε ένα μαμούθ πακέτο στήριξης της οικονομίας της τάξεως των 2 τρις δολαρίων, το μεγαλύτερο στην ιστορία των ΗΠΑ.

Το ερώτημα βέβαια είναι που θα βρουν οι χώρες της Ευρώπης τα χρήματα που χρειάζονται για δημοσιονομικές παρεμβάσεις. Στη λύση του ευρωομολόγου αντιδρούν σθεναρά Γερμανία και Ολλανδία για τους γνωστούς λόγους ενώ η έκδοση ομολόγου από τον ESM στο πλαίσιο δανεισμού των κρατών της Ένωσης πρακτικά αντιμετωπίζει δυσκολίες αφού θα πρέπει να συνοδευτεί με μνημόνια δημοσιονομικών μέτρων για την εξασφάλιση της αποπληρωμής κάτι που στην παρούσα φάση είναι αδύνατον. Η λύση σίγουρα απαιτεί αντισυμβατική προσέγγιση (out of the box) την οποία προφανώς θα επιβάλλουν οι εξελίξεις. Φαίνεται πως το καράβι της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπαίνει  πάλι σε φουρτούνα, μεγαλύτερη αυτή τη φορά σε σχέση με την πρόσφατη οικονομική κρίση,  χωρίς να γνωρίζουμε τη διάρκεια και το μέγεθος της καταιγίδας κι άρα την κατάληξη του ταξιδιού.

Το καράβι της ΕΕ δεν είναι κατασκευασμένο για μεγάλες φουρτούνες όπως αποδείχθηκε στην κρίση του 2008. Κι ενώ κάποιος θα περίμενε μια δομική ανακατασκευή, με βάση τα lessons Learned εκείνης της κρίσης ώστε να μην μπάζει νερά σε μεγάλες φουρτούνες (βλ. κοινή δημοσιονομική πολιτική) δυστυχώς οι ηγέτες, κατώτεροι των περιστάσεων, περιορίστηκαν σε μεταρρυθμίσεις για την άντληση των νερών που θα πλημμυρίσουν και πάλι στο πλοίο (βλ. ESM) στην επόμενη φουσκοθαλασσιά.

Και ποια θα είναι η επόμενη μέρα είναι το ερώτημα-πρόκληση για τους ανά τον κόσμο αναλυτές.  Οι τάσεις δείχνουν πως επέρχονται κοσμογονικές αλλαγές σε όλα τα επίπεδα. Ήδη το διεθνές σύστημα βρισκόταν σε τροχιά μεγάλων αλλαγών και φαίνεται πως η κρίση αυτή θα επιταχύνει τις εξελίξεις και σε μεγάλο βαθμό (πάντα ανάλογα με την πορεία της πανδημίας) θα τις διαμορφώσει.

Στο επίκεντρο της κουβέντας η πορεία της παγκοσμιοποίησης.  Οι περισσότεροι ισχυρίζονται πως επιταχύνεται το τέλος της που ήταν ήδη σε εξέλιξη. Το τέλος βέβαια της παγκοσμιοποίησης σημαίνει μικρότερο παγκόσμιο ΑΕΠ κι άρα μεγαλύτερη φτώχεια.  Κάποιοι άλλοι πιστεύουν πως η παγκοσμιοποίηση αλλάζει απλά μορφή και η νέα θα έχει ως επίκεντρο την Κίνα αντί τις ΗΠΑ.   Μεγάλο ενδιαφέρον στην κατεύθυνση αυτή παρουσιάζει ο τρόπος που η διεθνής κοινότητα θα αποφασίσει ή θα ρυμουλκηθεί από τις εξελίξεις να αντιμετωπίσει την πανδημία. Ως μια παγκόσμια συμμαχία, με αλληλεγγύη ή θα τρέξει ο καθένας να σώσει το τομάρι του ενισχύοντας τον εθνικισμό και τις εγωιστικές εθνικές πολιτικές που έκαναν ήδη την εμφάνισή τους ακόμη και στην ενωμένη Ευρώπη.

Δεν είναι όμως μόνο το ζήτημα της παγκοσμιοποίησης. Αν ζούσε σήμερα ο Χάγιεκ θα ήταν βαθιά ανήσυχος διότι οι παρεμβάσεις στην αγορά, όπως συμβαίνει σε κάθε πόλεμο, ανοίγουν το δρόμο προς τη δουλεία,  ο οποίος είναι πάντα στρωμένος με καλές προθέσεις όπως υποστηρίζει. Οι έλεγχοι στην πολιτική και οικονομική δραστηριότητα, όπως τώρα στο πλαίσιο της κάλυψης των αναγκών του πολέμου της πανδημίας, οδηγεί στο δεσποτισμό σύμφωνα με τον Βρετανό οικονομολόγο.  Ο ολοκληρωτισμός γεννήθηκε από τον ολοκληρωτικό πόλεμο (Α’ΠΠ) στην εμπειρία του οποίου κι όχι στον Μαρξ αποδίδει την ιδέα των κομμουνιστών και φασιστών ότι θα μπορέσουν να τρέξουν όλη την οικονομία συγκεντρωτικά.   Σήμερα ένα τέτοιο ενδεχόμενο φαίνεται απίθανο να συμβεί όμως κανείς δεν μπορεί να γνωρίζει την κατάληξη της διαχείρισης αυτής της πανδημίας που έχει στοιχεία ενός νέου παγκόσμιου πολέμου με  χαρακτηριστικά ολοκληρωτικού με δεδομένο πως όλα τα κράτη φαίνεται πως ρίχνουν στη μάχη όλους τους διαθέσιμους πόρους και μέσα που διαθέτουν.

Ο Καστοριάδης μας είπε εκεί στις αρχές της 10ετίας του ’90 πως εξαιτίας της πολιτικής απάθειας και του ιδεολογικού κενού που υπάρχει σήμερα, ένας οικολογικός κατακλυσμός, θα οδηγούσε μάλλον σε κάποιο φασιστικό ή ολοκληρωτικό καθεστώς παρά σε ένα δημοκρατικό ξύπνημα. Να επισημάνουμε επίσης πως πρόσφατα έκαναν την εμφάνισή τους κάποιες φωνές για την αδυναμία της δημοκρατίας ως πολίτευμα να αντιμετωπίσει τον ανταγωνισμό κι άρα να συμβάλλει στην ευημερία των πολιτών λόγω καθυστέρησης στη λήψη αποφάσεων σε σχέση με τις χώρες της ανατολής. Παρακολουθούμε στην κρίση αυτή,  την άμεση αντίδραση και την αποτελεσματικότερη διαχείριση της πανδημίας των χωρών της ανατολής σε σχέση με τις χώρες της δύσης.  Αυτό σημαίνει πως ενδεχομένως και να οδηγηθεί η δημοκρατία από κάποιους στο εδώλιο του κατηγορούμενου στο σενάριο των καταστροφικών συνεπειών μιας κακής διαχείρισης της πανδημίας στις χώρες της δύσης με ότι αυτό συνεπάγεται. Πολλοί ισχυρίστηκαν πως η Φιλελεύθερη Συνταγματική Δημοκρατία σηματοδότησε το τέλος της ιστορίας. Είναι έτσι;

Όλα τα παραπάνω δεν είναι παρά σκέψεις και προβληματισμοί. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τη στάση των λαών απέναντι στο νέο ιδιότυπο αυτό παγκόσμιο-ολοκληρωτικό πόλεμο. Η ιστορία είναι δημιουργία. Όλα είναι συνάρτηση των τιμών που θα λάβουν οι μεταβλητές της διάρκειας, της έντασης και του βαθμού εξάπλωσης του ιού. Αλλά και της εικόνας του πλανήτη την ώρα της εμφάνισης της πανδημίας μέσα από την οποία πέραν των άλλων θα ξεχωρίσουν οι ηγέτες από τους λαϊκιστές, δημαγωγούς και τσαρλατάνους, όλοι όμως επιλογές των λαών. Μπορούν να συμβούν κοσμογονικές αλλαγές μπορεί και όχι. Ας ελπίσουμε κι ας προσμένουμε τα καλύτερα και κυρίως ας φροντίσουμε όλοι γι αυτά!!!

*Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΑΤΖΗΘΕΟΦΑΝΟΥΣ είναι υποστράτηγος ε.α., οικονομολόγος και συγγραφέας του βιβλίου «Εθνική Στρατηγική-Πρόταση για ένα νέο θεσμικό πλαίσιο», η Β’ έκδοση του οποίου κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ι. Σιδέρης.

 

 

spot_img

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα