Αντώνης Μανιτάκης: πορεία στο χρόνο.

Print Friendly, PDF & Email
- Advertisement -

Τον ομότιμο καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου της Νομικής Σχολής του ΑΠΘ, Αντώνη Μανιτάκη είχε προσκεκλημένο η εκπομπή “Τομές στην Επικαιρότητα” της Δημοτικής Τηλεόρασης Θεσσαλονίκης TV-100 την Τετάρτη ΄06 Ιανουαρίου 2019.

spot_img

1 ΣΧΟΛΙΟ

  1. “Καί φθέγμα καί ἀνεμόεν
    φρόνημα καί ἀστυνόμους
    ὀργάς ἐδιδάξατο…”
    Σοφοκλέους Ἀντιγόνη

    «Ο Αριστοτέλης, έναν αιώνα μετά, θα καθορίζει τον άνθρωπο ὠς ζῷον λόγον ἔχον καί ζῷον πολιτικόν. Τολμῶ νά πῶ ὅτι ὁ ποιητής ἐδῶ εἶναι βαθύτερος, διότι ριζικότερος, ἀπ’ τόν βαθύτατο φιλόσοφο. Ὁ ἄνθρωπος δέν ἔχει τόν «λόγο» ὡς «φυσική» ἰδιότητα ἤ προίκηση- οὔτε ἡ πολικότητά του τοῦ εἶναι ἁπλῶς δοσμένη καί δεδομένη. Ὁ ἄνθρωπος ἐδίδαξε τόν ἑαυτό του- ἐδημιούργησε- τή γλώσσα ( φθέγμα), τή σκέψη ( φρόνημα) καί τίς ἀστυνόμους ὀργάς, πού ὁ Χάιντεγκερ μεταφράζει, καθαρά ναζιστικά πλέον, τό πάθος τῆς κυριαρχίας πάνω στίς πόλεις. Μετάφραση ἐπιπλέον ἄφρων· γιά νά ὑπάρχει κυριαρχία πάνω στίς πόλεις, πρέπει πρῶτα νά ὑπάρχουν πόλεις. Ὁ Σοφοκλῆς δέν μιλάει γιά κυριαρχία πάνω σέ δῆθεν ἤδη ὑπάρχουσες πόλεις, τοποθετεῖται στή «στιγμή» (στό ὀντολογικό στρῶμα) ὅταν ὁ ἄνθρωπος δημιουργεῖ τή γλώσσα καί τή σκέψη – καί τίς ἀστυνόμους ὀργάς, τά πάθη, τίς διαθέσεις, τίς ὁρμές πού δίνουν νόμους στά ἄστεα- πού θεσμίζουν τίς πόλεις. Τά θεσμίζοντα πάθη εἶναι ἴσως ἡ καλύτερη ἀπόδοση τῆς ἐκπληκτικῆς- σκεφτόμαστε συνήθως τόν νόμο καί τόν θεσμό ὡς τά ἀπολύτως ἀντίθετα μέ τίς ὀργές, μέ τά πάθη- καί βαθιά ἀληθινῆς -στή ρίζα τοῦ πρωταρχικοῦ θεσμοῦ ὑπάρχει μία προ-λογική «βούληση» καί πρόθεση, καί οἱ θεσμοί δέν μποροῦν νά διατηρηθοῦν χωρίς πάθος-ιδέας τοῦ Σοφοκλέους.»

    «Ἐδιδάξατο: ἡ μέση φωνή δηλώνει, ,ὅπως ξέρουμε, τήν ἐπιστροφή τῆς ἐνέργειας πάνω στό ὑποκείμενο πού ἐνεργεῖ. Τόν ἄνθρωπο δέν τόν ἐδίδαξε κανείς ( π.χ. ὁ Προμηθεύς)· ἐδίδαξε τόν ἑαυτό του. Ὅταν μέ διδάσκουν, κάποιος πού ἤδη κατέχει μία γνώση, μοῦ τή δίνει, μοῦ τήν προσφέρει, μοῦ τή μεταβιβάζει. Ὅταν διδάσκομαι (μέση φωνή), δίνω στόν ἑαυτό μου κάτι πού ὁ ἑαυτός μου δέν ἔχει (ἀλλιῶς, γιατί νά τοῦ τό δώσω;) καί πού ἔχει (ἀλλιῶς, ποιός τό δίνει;). Ὁ φαινομενικός παραλογισμός αἵρεται ἅμα καταλάβουμε ὅτι ἡ αὐτοενέργεια τοῦ αὐτοδιδασκόμενου ἀνθρώπου δημιουργεῖ (φέρνει σέ ὕπαρξη) καί τό «περιεχόμενο» καί τό «ὑποκείμενό» της, πού ἀλληλοπροσδιορίζονται καί ἀλληλο-υπάρχουν.»

    Ὁ Κορνήλιος Καστοριάδης προσεγγίζει τό ἐρώτημα «τί εἶναι ὁ ἄνθρωπος» ἀναλύοντας τίς δύο τραγωδίες: τόν Προμηθέα δεσμώτη τοῦ Αἰσχύλου (460) καί τήν Ἀντιγόνη τοῦ Σοφοκλέους (443).

    «Οἱ ἀπαντήσεις πού δίνουν στό θεμελιακό αὐτό γιά ὅλον τόν ἑλληνικό πολιτισμό ἐρώτημα οἱ δύο τραγωδίες εἶναι, ὅπως θά προσπαθήσω νά δείξω, τελείως ἀντίθετες.

    Ἡ παραβολή τῶν δύο ποιητῶν μᾶς δείχνει καθαρά μίαν ὀντολογική ἀνατροπή τεράστιας βαρύτητας, πού συντελεῖται μέσα στά εἴκοσι αὐτά χρόνια.»

    Βαρύτητα ἔχει ἐπίσης ὅτι κάποιος μποροῦσε νά διανοηθεῖ στήν Ἀθήνα τοῦ 460-440, μποροῦσε νά ἐκφράσει, νά παρουσιάσει στόν λαό, τέτοια θέματα σχετικά μέ τόν ἄνθρωπο. «Ἡ σχέση τοῦ Αἰσχύλου μέ τίς ρίζες μιᾶς μυθικῆς/θρησκευτικῆς παράδοσης, στήν ὁποία ὁ ἴδιος ἐπιβάλλει μία ἀποφασιστική στροφή, ἡ σχέση τοῦ Σοφοκλῆ μέ ὅλο τόν σύγχρονό του φιλοσοφικό (καί «σοφιστικό») ἀναβρασμό καί δημιουργία, εἶναι περίπου γνωστές.»

    Ἐπισημαίνει στήν προσπάθεια ἑρμηνείας τῆς Ἀντιγόνης ἀπό τόν Χάιντεγκερ, «τήν συστηματική ἀγνόηση τῆς πόλεως, τῆς πολιτικῆς, τῆς δημοκρατίας καί τῆς κεντρικῆς θέσης τους μέσα στήν ἀρχαία ἑλληνική δημιουργία».

    «σύμφωνα μέ τούς Γάλλους ΄δομικούς΄ ἑλληνιστές-Vernant, Detienne, Vidal-Naquet- “ἡ μορφή τοῦ Ἕλληνος ἀνθρώπου…καθορίζει τήν κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου, τοποθετώντας τον σέ σχέση μέ τόν Θεό καί, σύστοιχα, μέ τό ζῶο”‘ Καί εἶναι ἀναμφισβήτητο ὅτι ἡ ἑλληνική σύλληψη τοῦ ἀνθρώπου ὁρίζεται, γενικά, ἀπ’ τήν
    ὀργανωτική δομή: ζῶα/ ἄνθρωποι/ θεοί, δομή αὐτονόητη γιά μᾶς, ὄχι ὅμως π.χ. γιά τούς Ἑβραίους, τούς Ἰνδούς ἤ τούς Κινέζους- ἤ τίς ἰνδιάνικες φυλές τῆς Ἀμερικῆς, ὅπου συχνά παρατηρεῖται μία «κυκλοφορία» ἀνάμεσα στή ζωική, ἀνθρώπινη κσί θεϊκή κατάσταση, κυκλοφορία καί ὄχι τομή.»
    «Ἀλλά ἡ δομή αὐτή εἶναι ἁπλῶς τό περίβλημα, τό κέλυφος, μέσα στό ὁποῖο διαδραματίζεται μία τεράστια-καί γιά μᾶς ἀποφασιστική-κοινωνικο-ιστορική δημιουργία, πού ἀφορᾶ τό μέσο καί κεντρικό σημεῖο τῆς δομῆς, δηλαδή τόν ἄνθρωπο, μία ἀλλοίωση πού ἐπιτελεῖται μέ τήν προσπάθεια γιά αὐτογνωσία, πού ἀκριβῶς χαρακτηρίζει καίρια αὐτήν τή δημιουργία».
    «Κινδυνεύουμε νά μιλᾶμε γιά τόν “Ἕλληνα ἄνθρωπο”, τήν ” ἑλληνική πόλη”, τήν “ἑλληνική σύλληψη τῆς φύσης” κτλ., ξεχνὼντας ὅτι τό βασικό χαρακτηριστικό τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς ἱστορίας εἶναι ἀκριβῶς ὅτι εἶναι ἱστορία μέ τήν πιό ἐμφατική ἔννοια τοῦ ὄρου, ὅτι τό “πνεῦμα” τῶν Ἀρχαίων Ἑλλήνων πραγματοποιεῖται ἀκριβῶς ὡς ἀλλαγή, αὐτοαλλοίωση, αὐτοθέσμιση-ὅλες συνυφασμένες μέ τήν προσπάθεια τῆς αὐτογνωσίας, πού εἶναι συνεχής ἐνέργεια, ἐργασία, διαδικασία καί ὄχι στατικό ἀποτέλεσμα.»

    «Στό κείμενο τοῦ Αἰσχύλου ἡ ἀνθρωπογονία παρουσιάζεται ὡς τό ἐργο τοῦ Προμηθέως, ὄχι σάν μία βαθμιαία διαδικασία, ἀλλά σάν ἀπόσπαση, οἱονεί κλοπή, ἀπό μία ὑπεράνθρωπη δύναμη ἱκανοτήτων καί δυνατοτήτων πού ἀνήκουν στίς ὑπεράνθρωπες δυνάμεις ( καί συνεπῶς ὑπῆρχαν ἤδη), ἔκανε τούς ἀνθρώπους ΄νήπιους ὄντας τό πρίν, ἔννους…καί φρένων ἐπηβόλους΄, ΄πᾶσαι τέχναι βροτοῖσιν ἐκ Προμηθέως΄.»

    «Ὁ Σοφοκλῆς ἐκθέτει μία ἀνθρωπολογία πού δέν προϋποθέτει τίποτα καί ὅπου οἱ ἱκανότητες καί δυνατότητες αὐτές δημιουργοῦνται ἀπ’ τούς ἀνθρώπους.Ἡ ἀνθρωπότητα ὡς αὐτοδημιουργία.

    Ὁ ἄνθρωπος βαδίζει πρός τό καλό, ὅταν κατορθώνει νά συνυφάνει (παρείρων)τούς νόμους τῆς πόλης του (νόμους χθονός· χθών ἐδῶ δέν εἶναι ἡ γῆ μέ τήν κοσμική ἔννοια, εἶναι ἡ πάτριος γῆ, ἡ πόλις, ἡ πολιτική κοινότητα) μέ τήν θεῶν ἔνορκον δίκαν, τή δίκη/δικαιοσύνη τῶν θεῶν, τήν κατοχυρωμένη ἀπ’ τούς ὅρκους. Σ’ αὐτή τήν περίπτωση ὁ ἄνθρωπος γίνεται ὁ ὑψίπολις.»

    ἀπό τήν διάλεξη τοῦ Κορνήλιου Καστοριάδη
    «ΑΙΣΧΥΛΕΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΓΟΝΙΑ ΚΑΙ ΣΟΦΟΚΛΕΙΑ ΑΥΤΟΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ»

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

Διαβάστε ακόμα

Stay Connected

2,900ΥποστηρικτέςΚάντε Like
2,767ΑκόλουθοιΑκολουθήστε
29,900ΣυνδρομητέςΓίνετε συνδρομητής
- Advertisement -

Τελευταία Άρθρα